Biekorf. Jaargang 42

[p. 248]

Nog honderd scholastieke vakwoorden
Uit Guido Gezelle's Vertaling van ‘Goddelijke Beschouwingen’.
Aanvullingen bij de Woordenlijst van Prof. Gustaf Vandeputte.

MET Dr Allossery's tekstkritische bewerking⁽¹⁾ van Gezelle's vertaling der Meditationes theologicae van Mgr Waffelaert, werd andermaal de aandacht der taalkundigen op dit laatste onder Gezelle's werken gevestigd. Zoowat vijf en dertig jaar geleden liet Professor Gustaf Vandeputte in Biekorf een lijst van 580 woorden uit die vertaling verschijnen⁽²⁾; bij elk woord voegde hij de Latijnsche overzetting of althans een beknopte verklaring.

Ongeveer één vierde deel dier lijst bedroeg woorden met een vrij algemeene beteekenis. De 450 overige woorden waren scholastieke vakwoorden, dit wil hier zeggen: woorden met een uitgesproken theologische of wijsgeerige beteekenis. Die woordenlijst werd door Dr Allossery na zijn tekstkritische aanteekeningen opgenomen. Daartoe werd de lijst van Professor Vandeputte, die oorspronkelijk in vijf van A tot Z doorloopende stukken verscheen, tot één alphabetisch doorloopende woordenlijst omgewerkt. Aan de oorspronkelijke woordverklaring werd echter niets gewijzigd, nieuwe woorden werden er niet aan toegevoegd.

Hier volgen een honderdtal woorden tot aanvulling van Prof. Vandeputte's lijst. Wij beperken onze keuze tot scholastieke vakwoorden en sommige andere die,

(1) Goddelijke Beschouwingen. Naar het Latijn van Mgr Waffelaert tekstkritisch uitgegeven en ingeleid door Dr. P. Allossery (Jubileumuitgave van Guido Gezelle's volledige Werken). N.V. Standaard Boekhandel 1935.

(2) Eenige Woorden uit de Goddelijke Beschouwingen van Guido Gezelle. Biekorf IX (1898) 202-05, 218-223, 361-66; X (1899) 94-96, 351-52; XI (1900) 28-29.

[p. 249]

hoewel ze een algemeener beteekenis hebben, in een scholastieke verhandeling voortdurend aangewend worden. Wij verwijzen naar de nieuwe hierboven vermelde (Jubileum) uitgave.

Moge deze bescheiden bijdrage den groei van de Nederlandsche scholastieke vaktaal ten goede komen.

Rome.

Stephanus Axters O.P.

Woordenlijst.

Aan- en meevolgenderwijze: Concomitanter (118).

Afbakenen: Definire (100).

Afdrachtelijk: Abstractus (127, 129).

Alwetendheid: Omniscientia (116).

Baarblijkelijk: Evidenter (159, 169. 171, 189).

Baarblijkend: Evidens (191-2).

Baarblijkendheid: Evidentia (166, 167, 191).

Beeldelijk: Sensibilis (109).

Begrijp, Verstandelijk begrijp: Idea (40).

Bestaakt: Determinatus (68).

Betrek: Relatio (69). - Betrekkelijkheid: Relatio (47).

Beweringe: Propositio (92).

Bewijsteeken: Signum authenticitatis (112, 123).

Blijkbaar: Evidens (111). - Blijkbaarheid: Probatio (124).

Daadzaam: Active (38).

Denkbeeld: Conceptus, idea (40).

Denkbeeldelijk: Intentionalis (45).

Eigenen: Attribuere (65, 126). - Eigenheid: Indoles (115).

Gedaante: Figura (157).

Gehaafheid: Integritas (28).

Gemaatschappelijk: Socialis (131-2).

Genade, Medehelpende genade: Gratia cooperans (176). - Voorkomende genade: Gratia praeveniens (170). - Genadetoelage, Om niet gegeven genadetoelage: Gratia gratis data (113-4).

Genootschappelijk: Socialis (127, 132).

Gestalte: Figura (51).

Gewisheid: Certitudo (165),

Godgeleerdheid: Theologia (187).

Godssprake: Prophetia (107),

Grondgeleerdheid: Theologia fundamentalis (19).

Haarszelfwegen, Van -: Per se (170).

Hoedanigheid: Qualitas (37, 47).

Hoeveelheid: Quantitas (47).

[p. 250]

Hoewezend: Formalis (149).

Hoewezendheid, Eerste hoewezendheid: Obiectum formale Tweede, derde, laatste hoewezendheid: Obiectum formale quod, - quo, - sub quo (148).

Ikheidhebbing: Subsistens (15).

Ingeesten: Inspirare (114). - Ingeestinge: Inspiratie, (104-5, 110, 114-5).

Ingeven, Inspreken: Inspirare (111).

Invoudig: Implicitus (150, 156).

Inwonend: Immanens (131).

Kenbaar: Cognoscibilis (22).

Lichaamsch: Corporeus (36). - Lichaamschap: Corporeitas (36).

Lijder: Patiens (105).

Lijfsch: Corporeus (36). - Lijfschap: Corporeitas (36). - Lijvelijk: Corporalis (32).

Meezelfstandig: Consubstantialis (105).

Merkmaal: Merkteeken: Nota (132).

Middel: Medium, intermedia (24, 113).

Miszaken: Negare (121, 146, 149).

Nillen: Nolle (29).

Onbaarblijkelijk: Inevidens (189). - Onbaarblijkendheid: Inevidentia (189).

Onbetrekkelijk: Absolutus (51).

Onderscheid, Wezentlijk onderscheid: Distinctio realis (19).

Onthoudenisse: Memoria (40).

Ontvanger: Patiens (105).

Onwetenschap: Ignorantia (26).

Opzicht: Relatio (69).

O veralgemeen: Universalis (40, 41, 43).

Rechtswege, Van rechtswege: De iure (122).

Redekunde: Logica (16).

Redekundig: Ratiocinativus (16)

Redekundiglijk: Per viam ratiocinii (16).

Redematiglijk: Rationabiliter (159).

Reden, Hoewezende reden: Obiectum formale quo (149). - Welovereenkomende reden: Ratio conveniens (105).

Sluitrede: Syllogismus (157).

Uitvoudig: Explicitus (156, 157).

Verstandenisse, Geúitwendigde verstandenisse: Species Expressa (41). - Uitgedrukte verstandenisse: Species Expressa (41).

Voorstel: Propositio (158).

Voorwaardelijk: Hypothetice (161).

[p. 251]

Waarmerk, Waarteeken: Signum authentieitatis (99, 100, 114, 116, 122-3).

Watwezend: Materialis (149).

Weetbaar: Scibilis (22).

Wereldwijsheid: Philosophia (18, 33).

Wetenisse: Cognitio (18).

Wezendheid: Essentia (36, 37).

Wezenkunde: Ontologia (16).

Wezenschappelijk: Physicus (131).

Zakelijk: Obiectivus (32); 2. Realiter (25).

Zeggende-ontzeggende: Positivo-negativus (66).

Zelfbestendig: Subsistens (15).

Zelfblijkbaarheid: Evidentia (146, 148).

Zelfstandeling: Suppositum, hypostasis (52, 83, 105, 127).

Zelfstandigheid: Substantia (47, 51, 156).

Zijdelings: Indirecte (152, 179).

Zinnenbeeld, Inwendig Zinnenbeeld: Species sensibilis (40).