Biekorf. Jaargang 42
(1936)– [tijdschrift] Biekorf–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 201]
| |
[Nummer 9] | |
Van GaspartjiWAL Heere, 't ventje 'n stak nog maar effen ze' koptjen op de wereld en 't hiet al seffens Gaspartji. Nonkel-Peter had goed te zeggen: - Mo-mo-mo! de menschen gaan der e' Gaspeerd van maken!... Niet te doene! Tante-Meter-Styna had gesproken, en 't mensch had een zin die den heuren was!... Zoo Gastji groeide op lijk onkruid; sprong van ze' rokstje in z'n eerste broekstje; en trok op gaan leeren naar de Broertjes-van-Liefde, in den Ouden-Gentweg. Gastji kwam daarvoren van al den ander' kant van stad: van aan de ‘Verre Capucienen’, ge kun' peizen! van aan Calvariënberg!! Vier keeren daags g'heel dat einde, dat was nog al een tap voor dat mannetje. Gelukkiglijk dat ze met vieren waren van al dat geweste: Gastji, Arri van 't Boertjis, Arri Festelle en Mil Plas,Ga naar voetnoot+ | |
[pagina 202]
| |
vier goe' te gare... ‘K(w)amen ze der vandage niet, ze k(w)amen der morgen’. Zoonu, 't gebeurde op e' keer dat 't Ommegang was van 't Heilig Bloed... En, lijk naar alle geplogentheid, de Broeders-van-Liefde trokken op meê met g'heel de schole, ai Rozenhoedtjes lezen en al zingen overhands dat 't snaarde: den ‘Manjificat en den Anzelia Coelis’. Onze vier kalanten van al 't Sin' Zilles' waren ook meê, en op hunder pijkebeste toen nog: Gastje met e' grijsd kazzevikstjen aan, afgeboord met e' zwart biezetje. 't Was stikkend heet, 't en was niet menschelijk, de ke ersen krulden in d hand, de heeren waren lijk al bisschoppen met gekrulde staven! Van als 't gedaan was, liep iedereen haas'-je zeere naar huis, om een beetje te verfrisschen, die warme kazakke af te spelen, en een paar sluffers aan te trekken. Maar onze vier knapen 'n voelden geen warmte, 't was veel te geestig op de Markt: 't was ommers Meie en foore! Je zie' van hier: eer ze naar huis gingen, moesten ze toch eerst e' keer e' kleen kleen toertje doen en naar de koten gaan kijken. 't Was toen den gulden tijd voor de barakstjes! 't Is nu al met de ‘force van 't gewald’, in schuitjes en in auto's stuiken en stooten de derms uit je' lijf, allala... 't en gelijkt niemendalle meer. Maar over tzestig jaar was 't een ander paar mouwen, en ánders geestig en aangenaam! M'had daar 't kot van Flip bij voorbeeld, en toen dat van Van Caneghemtjes, oei-oei-oeij! en van Casti's!! Waar is den tijd?! En van Gransart Courtois, dè!!! En 't groot ‘pestakel’ van Spriet, met z'n zeven schele schepsels! Dat waren z'n zeven dochters, zeven hoofdzonden, en dansen dat ze kosten!... maar dansen!!... Ooo! lijk ijstoppen! Gastji vond dat dàt 't schoontste was; maar bij Fluptje in den scheeweg,Ga naar voetnoot+ | |
[pagina 203]
| |
dààr was 't geestigste, de menschen schetterden dààr van 't lachen. Flip was toen nog in ze volle fleur, e' keer smoorrijke en e' keer straatarm lijk of dat dat gaat met kotemannen. De boeren en de boerinnen doogen, drumden lijk beren, en dokten om binnen; 't zweet stroomde... dat gaf niet! ze moesten en ze moesten derin; en ze klauwierden met handen en voeten, handen met rost haar begroeid en vingers met zwarte nagels. Zie, dat geweld aleene was 't ziene weerd. Gastji en z'n maats 'n hadden vaneigen de kluiten niet, en waren man-van-buiten; maar ze wrongen hen tusschen 't volk tot dat ze toch vlak voor den balcon gerochten, waar dat ‘Matante’ bezig was met van den zot te scheren, van den zot... dat er de menschen bij krinkelden, bij kreeschen van 't lachen. Die matante was een bruggeling die met Flip de wereld rondreisde; maar een kluchtiger ziele 'n bestond er niet. Hij was gekleed in een oude madam met krulletjes aan en met 'en ‘krinnolijne’, maar wat dat hij gramatsen kon maken! en klikkers deelen! en peper geven, en van de neute! En vrijen, en moestjes maken dat 't schauwe gaf; en dansen dat 't stof uit den berdelen vloer kuilde. En dat al zoo schoone en zoo lief, dat er aan 't hof van den koning geen hofdame 'n was die 't hem kon afdoen! Je zie' van hier hoe dat Gastji z'n berte ophaalde! Maar al met e' keer hij verschoot hem dood, steendood... - Och, zegt hij aan een heere die nevens hem stond, och, Menheere, zegt hij, hoe late is 't nu al? - Hoe late, mijn mannetje, 'k ga je dat e' ki' schoone gaan zeggen. En hij haalde z'n ‘goukd harloze’ voor den dag, en...'t was drie-en-half, en zelve 'e bitje bet!! Gastje en de andere drie meenden dat ze door de steenen zonken van verschot! Wat ging vader en moeder zeggen?! Van 's nuchtends ten achten weg, en s achternoens ten drie-en-half, ten vieren nog niet thuis, en dat zonder eten of drinken!...Ga naar voetnoot+ | |
[pagina 204]
| |
Gastji-Gastji-Gastji! G'hebt wêre wat uitgestoken, ei? Ha'-je moeten je' moedertje zien,... Roozetje was om de dood te smachten!... - Och, kermde 't mensch, wat is er toch op Gods wereld met ons Gaspartje gebeurd?! De brakkemannen, 'k ben 't zoo zeker of dat er een God bestaat, de brakkemannen hebben ons mannetje ieverans binnengetweefeld, gestolen en vaste gezet. Ze gaan 't z'n ledtjes kraken om slak te zijn en kunsten te maken... Gastji's vader in een wroede verlegenheid schoot hem naar Nonkel Jul's, zijn schoonbroere. Nonkel Jul was nog een beetje boschprokureur en wist met alles weg. Zoo, zijnder te gare stap-en-half naar de Wacht in 't Blend Ezelstraatje om hunne gevaartenisse uiteen te doen. Seffens daarop een halve dozijne schâbletters, met blinkende knoopen en slingerende sabels, te vierklauwe naar de Markt, op zoek achter: ‘e' geestig blond mannetje met krulletjes, van zeven tot acht jaar, e' kleen neuzetje lijk e' petatje, en e' bitje naar boven gekruld, “e vive lemperurtji”; met e' grijsd vestje en zwarte galiontjis’. G'heel de Markt wierd onderste boven gegooid; geen kot, geen barakke, geen karre, geen kiste bleef onverlet. Al de kotebazen en kotebazinnen moesten vóór de pinne komen en wierden onderhoord. 't Volk 'n wist niet wat er haperde, was dat 'en ravutselinge. De comedies, de stukskens, de kunsten, de tuimelboomen, de zingtrommels, de schuiftrompetten, 't bleef al steken ten halven eerze, 't viel al in den zak... tot dat de ‘plisse’ voorbij was. Ze waren met zessen maar ze gingen er met twaalf vuile voeten deure! De menschen in stad 'n spraken van niet anders; 't was de roep en de rake door g'heel Brugge dat er wel twintig knechtjes en meistjes gestolen waren! Je zie' van hier wat een vlucht al alle kanten van moeders met kinders! De foore mocht opkramen, 't was gedaan met te kokken! Gastji en z'n kameraden waren intusschen al lange | |
[pagina 205]
| |
de plate gepoetst. Op den hoek van de Markt, rechtover de Café Foy, hadden ze eerst - wroed van den honger - elk een eindetje ‘socis de Bollonje’ gaan koopen, van twee cens-en-half... flimpegeld; en waren ze dan - vergaan van den dorst - een beetje aan de pompe gaan lokken, ginder aan 't Keerstje op 't Galgeveld. Maar 't slechtste kwam toen achter... toen achter,... den eenen was gerust in den anderen, ze 'n wisten geen ééntje meer te vertellen; iedereen koos ze' gat en ze stooven gevieren, elk met een waterbaard en den daver op 't lijf, zeere zeere naar huis. Gastji's vader 'n was niet groot, maar... j'had bokkebaartjes!... en handen lijk koolschuppen, en een stemme!... een stemme!! - hij zong bas bij de Sistjis -... zeg',... Gastji ging een vlooiinge krijgen! Je ‘mag’ het zeker zijn! 't Ventje bibberde van benauwdheid; stilletjes stilletjes stak het de voordeure open en 't slibberde binnen op z'n tien teen... De eerste waarop dat 't boekste was op Cilia, de minne, met e' plat kind op heur schoot. Cilia schoot uit lijk een hofhond: - Ai gij 'n bermhertigen deugeniet. da'-je 't zijt! Hoe 'n zij'-je niet beschaamd! Waar he'-je nu gehangen zoolange? Iefvrouw Roozetje, je moeder, is de strate opgeloopen al sterven van gepijndheid! 't Is goed da'-jen vader vóór je geboren is om voor je te zorgen; wat moet er van joen geworden? Je mag jandikke blij zijn dat vader niet thuis 'n is... je zou'-je alzoo leelijk jen neuze tusschen jen twee ooren zetten! Alla gauw', leelijkaard, hier! eet dat kommetje spaansche pap uit, en ruischt uit... rechte naar bedde, voor g heel den avond! Da' me je nie' meer 'n zien, of je gaat er aan toeleggen, veugel!Ga naar voetnoot+ | |
[pagina 206]
| |
Gastji slobberde zeere de pap binnen al kijken naar de voordeure, spotterde de voute op, zat in een vloek onder de lakens, en schudde en beefde, en snabberde weesgegroetjes slag om slinger. Al vroeg in den morgend, met de jeukte in z'n oogen, kwam 't ventje de trappen afgedruipt,... de wind zat in 't regengat, men zag dat aan z'n oogen. Moeder, blije dat de knape wederom thuis was en dat z'n ledtjes nog gave waren, moeder toogde heuren rik en sneed boterhammen. 't Mensch gebaarde stijf kwaad te zijn, maar ze 'n had daar geen verstand van: - Al hei! jongen, zei ze, 'k zijn veel te kwaad, 'k zou je kunnen verongelukken... en 't ware toen te late. Ga' nu maar zeere naar 't loogkot, vergiffenesse gaan vragen aan vader... En komt toen zeere wêre, ...'k hên hier nog entwat voor je. Gaspartji, met een eeuwiglang gat, trok op naar de loogkuipe, deed zonder piepen de deure van 't kot open... met e' garretje... keek goed rond waar dat vader stond en zette hem op z'n bloote knien. Vader stond nog al verre, 't was goe' jacht; maar hij was juiste tewege een waschte uit te trekken en hij had een grooten bliksem van een trekstok in z'n feemen... Gastji met een stemme om een herte van steen te breken: - Papa, als 't u belieft, snikte 't, vergiffenisse voor al 't kwaad dat 'k gisteren misdaan hên! Vad er snakte hem omme, en in een peerdesterre van dulligheid: - A, je zijt daar! A, je zijt daar! en hij lei er een franschen ‘onze vader’ deure... Kom hier da'k je invetten! Kom hier da'k je dien stok in jen nekke slaan en dat de splenters al jen oogen uitkijken! Sloeber da'-je 't zijt! Nagel van m'n doo'kiste! Gastji 'n moest geen zand hebben, stoof uit de voeten en pekkelde, zoo zeere of dat hij kost, weg naar de keuken, en met àl z'n beentjes meê.Ga naar voetnoot+ | |
[pagina 207]
| |
- Moetje, schruwelde 't ventje t'enden asem, 'k doe toch zóó m'en uiterste beste om vadertje geren te zien, en de man 'n wil mij geen vergiffenesse geven. En krijschen dat 't deed stroomsgemoed... dat z'het hoorden al over den Calvarieberg tot op 't Wallewijnsas! Moeders herte brak open lijk een soepekaste; en ze stak heur jongen wederom in z'n bedde. - Nè, sprak ze meewarig, kruipt wêre in jen dauwderideene met een koekeboterham,.., geluk en eet da'-je zuch(t). - Schrikkelijk wal bedankt, moe'tje! snikte 't mannetje en 't kroop diepe diepe onder de dekkinge... tot dat de vlage over was.
En alzoo heeft Gaspartji in z'n jonge jaren wel honderd keeren z'n ouders op sprieten gezet en in 't garen gejogen. 't Was een klinksnoer, een doenderik, zot van weelde en welligheid. Zijn vader zag hem stijf geren maar gebaarde het niet; en als hij z'n jongens overging: - Meitje, zei hij, en den Di sen; Jul met z'n hoofd van tzestig en Sarreltji dat is koekedeeg; Gusta, Leene en Mietji dat zijn de korrenten; maar den-dienen dààr zie, dat ‘Gaspeerd’... dat is de verbrande ‘kaste’! Da' gaat rechte naar Merksplas, en let op m'en woorden; ga' maar om 't boekstje van de konvooien.., En waarachtig, flak achter den oorloge mocht Gastji meê naar Merksplas,... meê met de piottepakkers, omdat ze wilden hebben dat hij van den vlaamschen deugniet gespeeld had! Maar voor 't overige heeft er z'n vader deerlijk nevens geslegen.Ga naar voetnoot+ | |
[pagina 208]
| |
Gastji integendeel is toen nog goed uitgedraaid; wie zou er dat gepeisd hebben? Alla kijkt e' keer: - ten eersten, z'n Tante-Meter-Stijna met heur ‘Peerdegas’ stierf, en Gastji, 'k weet niet hoe, kreeg seffens een ander name, 't veranderde g'heel en gansch in A(r)tiertje, en 't is Atiertje gebleven! Is één verbeteringe! - Tweede verpreuvelinge: Atiertje ging tewege ‘met veel kourooge up ze' graveren’ bij Pietje Raoux, maar z'n gedachten draaiden en keerden zoodanig dat hij de gratie van de vokatie kreeg om hem schoenmaker te steken, en hij is 't geworden ook! - En ten derden, 't schol geen haar of hij wierd letterkundige farcebakker; maar 't en waren daar geen vette brokken meê te winnen; hij is dan maar liever treffelijken burger van Brugge trachten te worden, en dat lukte nog al daar-of-daar, maar vaneigen met veel veel tijd en boterhammen. Hij 'n kan 't niet helpen, Tijl Uilenspiegel zwemt nog nu en dan e' ki' boven. - En ten vierden en ten vijfden, is hij dan ten langen laatsten, als menheere Arthur Den Boessere, rechtover m'n deure komen wonen op Zuidzande! Zoo, wat kun'-je meer hebben?... en wat kan e' mensch al meer verlangen op de wereld? K. De Wolf. |
|