|
| |
| |
| |
[Nummer 6]
| |
In de zusters van liefde.
TEN tijde dat ze daar nog thuislagen in 't gesticht, ginder aan 't Speitje te Brugge, had men rechts bij 't inkomen: de zalen van de oude wijvetjes en van al de arme kaduttertjes die stonden ‘op den boek van alarme’. Al den overkant - en daar wil ik wat van vertellen - links dus, waren de kamers van min of meer begoede en betalende vrouwen. Doorgaans waren dat al gezapige, brave en gedaagde menschen die maar 'n vroegen om gerust gelaten te worden, voorzichtig hun laatste centjes op te peuzelen en stilletjes hunne jaartjes-van-gratie te verslijten. Moeder Lijtte was daar onder andere, en Mimi Sioen, God wille heur ziele, en Moeie Dessein, en wie weet ik nog al van dat slag.
't Ware al aardig geweest 'n had er daar nooit 'en keer een rare, alzoo een halve gedraaide tusschen geloopen; en zoo kwam het dat er me daar op zekeren dag een madam Fiktrine Magerspaan binnen viel, die van ze' leven nog een toptje fransch geleerd had. Ze was
| |
| |
geboortig van Jabbeke - Jeabbèque, zei ze!... - dat is daar ievers een dorp tegenaan Varssenaere, diepediepe in Vrankrijke.
't En duurde geen bakkersjaar of dat mensch kreeg het in heur bomme van dat daar en keer 'en beetje beter op z'n pootjes te brengen, g'heel dien versleten boel glad omverre te keeren en alles te doen draaien effenaf com' t' faut. M' had altijd gehoord, bij voorbeeld, van ‘Vrouwe’ Zóóeene of ‘Vrouwe’ Zoo-een-andere, maar... ‘Vrouwe’! wat gelijkt dat op de wereld van God? Zegt dat je wilt, dat is toch gemeene als je dat hoort: ‘Vrouwe’!!... Enwel, om te beginnen, dat was al 't eerste dat er veranderde, dank aan madam Fiktrine, 't moest nu zijn: les Dames en Chamhre!... 't En had daar in der waarheid nog nooit niemand opgepeisd; wat 'en geluk dat dat mensch daarvoren van Jabbeke gekomen was, om dat te vinden! 't Geluk vliegt, zie'-je wel, en die 't vangt heeft het. - En ge moest daar van nu voort goed jen voetjes afvagen en schoone jen hoedjen afpakken, als je wilde beleefd zijn. Vaneigen dat er toen van die ongesnoekte botte kneukels waren die voor geen once verstand 'n hadden en nog geen spoog fransch 'n kenden, de-deze misten in 't zeggen, en spraken van: les femmes de chamhre!... Nu, 't vat geeft altijd uit dat 't inheeft en uit 'en azijnvat 'n kun'-je geen bier tappen.
't Eene gezeid gelijk het andere: dat Magerspaan - jammer genoeg - 'n was anders maar een gewoon oud kakebeen van een vrouwmensch, daar 'n zat noch jeugd noch vreugd in g'heel die strijkplanke, maar!... z' had een zin die den heuren was, en z' had met brave menschen te doen, en z' had een stoute tonge en een schoone mond van valsche tanden, zoo wat wil'-je meer hebben? 'k Zegge 'kik dat dat juiste van passe is om àl te verkrijgen... wat dat je maar 'n wilt.
Dat schaap droomde nu van un Comité de Dames d'Elite te stichten! Ge kunt peizen wat dat dat was! Met Lotje Loncke daarin, Barbara Busschers, de vrouwe Breinaalde, Plonia Sp eecke, de weduwe Bommeloose, Mietje
| |
| |
Crespyn, alla, al oude infraaie brave zieltjes, maar... de eenvoudigheid zelve! Ze vonden 't al: zoo dom of 't gat van den ezel, maar tegenstribbelen 'n dorst er algelijk niemand; en zoo kwam het dat al, die nog een beentje stijven kon, lid wierd en op den boek stond ingeschreven van de uitgelezen bende... op voorwaarde - e' ja vaneigen, dat wijst z'n zelven - dat ‘g'heel dat onnoozel kraam niet veel geld 'n zou kosten’.
Zoo nu, 't was daags vóór Onze-Vrouwe-Halfoogst en te wege groote percessie in den hof van 't gesticht. 't Vendel moest voor den dag komen, 't vendel van de Damen, van de Rijke Damen, de l'Elite Payante! Dat moest met verstand en met gezeten zinnen bepeisd en besproken worden, dat was vóór onze Fiktrine Magerspa(a)n, alleszins de moeite weerd om, voor den zooveelsten keer, 'en après-dîner te houden, wel te verstaan... op een andermans kamer en op andermans kosten. Die leelijke pekelhekse - dat 'k het zoo leelijk zegge - gierig en waterdichte men 'n kan niet meer, wist dat altijd te bekouten dat Netje Fonteyne, dat slavetje al den last en 't slameur te dragen had. Dat Netje was rijke, onnoozel rijke, 't moest 'it van z'n kamertje niet gaan om duist frank te wisselen, zulle! Wel neen 't, gadocie! En knap, strijkelijk, proper en net geene van beter; maar doodbeschaamd en koeke van goedheid, àl te goed, percies e' zuigbeentje voor 't Magerspaan.
Ze kwamen afgestoken, g'heel de bende al slufferen, de eene met e' stokstje, de andere met een krukke, of armtje aan armtje steunend op malkaar. Met den lach op de lippen vielen ze bij Netje's binnen. Geen eene die algelijk een voetje verder zou durven zetten hebben of dat 't betaamde. 't En was maar la Présidente Madame Maguèrspant la plus dégourdie, la moins gauche, die rond de kamer vaarde lijk op eigen erve. Ze sloeg hand aan alles, in een pink had ze wel twintig potjes en pannetjes verzet.
- Zie'-je niet, Jeannette, dat 't veel beter toog heeft alzoo, dat hier en dat dààr?... 'k En kan dat lijk niet
| |
| |
zeggen, je moet dat voelen. L'éducation! mon amie...
- In Godsname, peisde Netje, doet gij maar, mensch, me gaan dat dan verdoen als je weg zijt.
- Voyons! Alleman welgekomen, sprak Magerspaan, pakt 'en stoel en zet je: Madame Apolline Spèck, zet gij joen dààr zie; en gij ginder Madmasel Charlotte; en waar ga 'k joen zetten, Madame de Buschère?... Ja!... gij hier en gij... dààr, Jeannette.
En alzoo op 't kommandement van heure kommande gerochten ze al gezeten, uitgenomen tante Mance Moone, 't rondste tonnetje van den hoop en 't kleinste ook van gestalte, 't was lijk onder den draad gekropen. - Van stoelenswege 'n schoot er lijk maar één zetel met kussens meer over, maar 't was een zetel... met een baksken al onder; en eer dat 't Netje Fonteyne lette, had 't Magerspaan 't getrek al bijgeschoven:
- Clemence, zei ze, je zit gij te wege nog zachtst van al.
Moontje, eenvoudig en zonder achterdocht, zette heur met heur breê achterplaatse schoone neder. Iedereen had lijk een klutsinge van water gehoord al onder, maar alleman zweeg, of trok een oogstje, of was om te bersten. Netje, och arme, meende te sterven van ongemak en gepijndheid.
- ...Et la chaise percée tenait dans son bec un fromage, spotte Magerspaan, preusch met heur vondste.
't Was nu meest: parler français tegen alle menschen. Alleman bleef bedeesd zitten hurken en knikken naar Madame la Présidente. Met dat ze niet sterk 'n stonden in hunder fransch, 'n rischierden z'hen niet verre. Ware die boerinne van Jabbeke maar thuis gebleven, hoe hadden ze toch veel meer op hunder gemak geweest! Ze zaten daar nu al lijk haringen op hunderen steert, niet wijs hoe gekeerd of gedraaid en niet wetende wat gezeid of gezwegen.
- 'k En weet niet wat dat ze zegt, maar z'heeft gelijk, rulde Barbara Busschers en 't mensch pakte een snuif.
Gelukkiglijk 't en duurde niet lange en achter een lestje zwatelens:
| |
| |
- Willen m'eerst eten? vroeg Magerspaan.
- Jaa-me! riepen ze, àl seffens van 't zelfste gedacht.
- Haal' maar uit, Jeannette, en wie gaat er een handtje toesteken?
De vrouwtjes herleefden als ze dat hoorden, wel! Ze waren seffens al gereed! Wat een verlichtinge, een beentje mogen verzetten. Koffie malen en chicoreije scheppen, dat kenden ze allemale, daar waren ze in thuis. 't Water was al aan 't warmen, aan 't brobbelen en aan 't beieren, de tafel wierd uitgetrokken en gedekt, de porceleine kommetjes gezet, de boterkoekskens uit den papieren zak gehaald en de taartjes op een bebloemde schotel geschikt. De kamer liep vol oude stijve, kreupele en manke menschen; iedereen was aan 't helpen over dat hij kost. 't Vischspaan alleene lag daar te kijken lijk een koninginne, bevelen te deelen rechts en links, en te spelen met 'en face-à-main... van 't schoonste ruiteglas.
- Il y a encore un couteau de trop court comme pour moi, zei ze; en heur naar Netje Fonteyne draaiende: Maar, vroeg ze al met eens, Fontaine! C'est français ça, Fontaine? La Fontaine, les poésies de Fontaine!
Netje keerde heur om g'heel verbauwereerd, en zei alzoo g'heel op heur tragen:
- Ach maar bah 't en doet, Madam, peist op jen kaatekismus:... de ‘fonteine’ onzer zaligheid en ons opperste goed.
- Ah, tiens oui,... c'est dommage, sprak de andere, pardon, j'avais l'honneur de ne pas vous connaître.
- Zou'-je niet sterven in jen hemde als je dat hoort? fluisterde Lotje Loncke. Dat ze m'n ooren kust, kom' me gaan e' goe potje pakken.
En ze schoven al profijtig bij, tante Moontje zat hoogst van al, ei ja, met die kussens... De koffie krulde in de neuzen, iedereen voelde den deugd al van te voren, 't en was geen koffie van Pietje Karotje, zulle! 't Magerspaan 'n zweeg geen tik van een horloge, de eene zwepe fransch kwam achter de andere, en met 't schoonste stoppelhaar op:
| |
| |
- Van Monsieur Contreras, onder andere, die alzoo gestorven was!... Zoo 'en braven heere! Il ne faisait que fondre des couvents; maar de doctors zijn lijk bezeten tegenwoordig, ze gaven hem... - hoe heet dat nu in 't vlaamsch? - ...des injonctions souscutanées, en hij is er van gaan hoepelen! Ja! ze moeten nog zoovele leeren die docturtjes! 't En zou bij mij niet pakken, 'k zou 't hunder algauw lappen, je suis beaucoup trop carrée moi; hein?
De andere lieten babbelen; en ja, je moet toch leven tot dat-je dood zijt! Daar 'n was niemand die dien Conterbas kende... en ze speelden maar feestelijk binnen.
- Binst dat 't schaaptje bleet 't verliest z'n bete, loech Mietje Crespijn met heur neuze in de boter.
- C'est com' ça! C'est évident! kraaide g'heel de bende; ze kregen al een beetje meer durf, smoefelden voort en slobberden aan de koffie dat 't een plezier was om hooren. Als Magerspaan er op peisde van ook bij te schuiven, was àl de melk gaan schuifelen!
- Blare is droge, zei Plonia Speecke, maar daar is nog een zuiptje kaffie, kijk' Madam: kannegeluk is mannegeluk! en hier nog een franschbroodtje, speel' gij dat maar in jen kleêren... je 'n zijt al niet te dikke.
Madam Fiktrine, - die onnoozele Trine dat ze 't was - at eindelijk ook 'en mompe:
- Mais mais, riep ze, mais c'est du beurre, Madmazel Fontaine, je croyais voir de la margarine! C est... mais c'est épatant!
- C'est 'patant! c'est évident! riepen de andere al dooreen. Ze wisten zijnder al lange dat 't boter was! Wel! Maar ze zaten zijnder al aan de taartjes.
- 't Laat hem eten, Netje, zei de Weve Bommeloose welgemeend en ten uiterste voldaan. Dat 's kost! dat 's ten minste beter of een slijkmulsel! En ze knabbelde met heure oogen toe... omdat 't toch zoo fameus goed was!
De avond intusschen was er lijk gesmeten, 't klokske klepte en 't was tijd van op te kramen.
- Allons, c'est de nouveau temps, sprak 't Magergespan met spijt, en 't vendel, le drapeau!...
| |
| |
Alleman stond al op en was te wege weg... gerust in dat vendel, maar Madam had al de dooze bijgehaald en 't er uit gesnakt: de fringen vizelden een beetje uit van onder.
- 't Is entwat van niet vele, zei Magerspaan, Madmoizel Fontaine ging dat wel een beetje rafistoleeren, n'est ce pas?... brave fille, va!
Netje knikte en loech beschaamd. De andere sloegen seffens toe, vaneigen en blij dat ze weg mochten:
- Ja jaa ze! c'est évident! ging dat weder. Netje kreeg een hand in zeven haasten en ze slibberden allemale zeere-zeere naar buiten. Madame la Trés Révérende moest nog entwat zeggen maar je zij' wel! ze had schoon te roepen:
- Pissst! pissst! encore une surprise!!
't Was te late beklaagd, ze waren al 't gat uit; 't was voor den naasten keer.
- Och, 't is ook eene ‘die gaat God zien’, zei moeder Breinaalde in den gang.
- Jamaar, zei Plonia daarop, 'k en zou toen nog niet geren voor g'heel m'n eeuwigheid met zoo 'n zage gescheuteld zitten.
- Noch ik! loech Moontje, als me 't geluk hebben van in den schoonen hemel te komen, 'k ga kik wel zorgen een goe' beetje verre van dat Magerspook te zitten... de l'autre côté in 't hoekstje. Alla goên avond, en 'n droomt er niet van.
...En stijf van zitten, al wrijven op hunder hespe, schoof iedereen z'n sliet binnen.
Nog een heelen hoop vrouwvolk was er bezig in gangen en zalen, elk met een brokke van 'en rok, een slunse van e' lijf, of een schabbe aan; en àl aan 't kuischen armtjen uit, dat er hun haar van rechte stond: een laatsten eemer en een alderlaatste dweiletje! In den hof ook nog zeere een laatsten opschik aan de pareirementen, elk aan z'n bezigheid, dat ze blonken van 't zweet en de jakken aan 't lijf plakten.
Netje Fonteyne zat 's nachts ten twaalven nog z'n kostbare oogstjes uit te kijken op dat onnoozel stom
| |
| |
vendel... Madame Victorine Maguèrspan had toen - eindelijk - al een goe' beetje gezwegen en een hertelijk tukstje gedaan.
* * *
's Anderdags Halfoest, hertezonne en stikkend heet. Wees gegroet, Onbevlekte Moeder Maria!
't Stond al overende al van den vroegen morgend, groot geweld onder en boven, buiten en binnen. Les Dames en Chambre 'n kropen nog niet veel uit, ze zaten nog vernesteld in hunne beste kleêren. Madam de Perfecte zat overeinde op den kant van heur bedde, z'had compassie met heur hersens van 't danig peizen op den drapeau en op de surprise nog door niemand gekend. Ze stak heur hoofd - een hoofd met gemaakte krulletjes - buiten de deure van heur kamer en vroeg, aan de meid die voorbij kwam, of 't ging goed weêr zijn.
- Goe' wêre, madam? e' ge ziet dat wel, mensch, al had 't weêr een bard voor z'n achterste, 't gaat nòg goed blijven.
- Ssst, Emerence, wat gemeene klap is me dat! berispte 't Magerspaan.
- Hola! peisde de meid, 'k hên daar een kemel afgeschoten!... Maar 't verschot 'n ging niet diepe in.
De hoogemesse was gedaan en de percessie ging beginnen. Ze pakte heuren zwaai altijd eerst al den kant van de armen om alzoo stilletjes langs den rijken kant weer binnen te komen. Alleman was er op gevierd; al had er een wiel afgedraaid, ze gingen nog méégaan, àl die kosten. De hofdeuren sloegen wagewijd open en in de ketterende zonne kwam er een vloed van witte maagdetjes naar buiten gespoeld. Al de fraaiste meisjes, van aan 't Eiland tot aan 't Zunnemeersch, ja zelfs tot van 't Wevershof toe, ze mochten àl meê, àl in 't wit gekleed, met 't kroontje van de onschuld op het hoofd en met g'heele korven vol strievelinge van gekleurd papier en blommetjes. Wat een wemelen van wimpeltjes! Wat een klinkklank van belletjes. Dan Mijnheere de Bestierder met de beste
| |
| |
koorkappe aan en met 't Hoogweerdigste, in een wolke van wierook. Moeder Overste en de Zusters kwamen achter, en toen eindelijk een stoet zonder ende van thuisliggers met de Damen de Choix voren op.
Madam Magerspaan blonk buiten en boven al de andere, ze was om te stelen: gepint en gebisoteerd met een nieuw katoentje aan van de Coupe Gracieux, zei ze, en handschoen van de Petits Elégants; een hoed om er een taarte in te bakken en een handzakstje in hondeneuze, - ze noemde zij dat: maroquin -. Haar gebuurs vaagden hun zweet af met een roô zakdoek met witte bolletjes, en ze baden op een dikken paternoster waar dat er pak aan was, maar Fiktrine - Madam, wil ik zeggen - droeg een rozenhoedtje van niemendalle... en corail; en z'had een zonnescherm in geblomde zijde met vollants aan! Niemand lijk zij... zoo schoone en zoo wel. Geen duivel in de helle die zoo godvruchtig bad of zij... maar 't en duurde niet lange algelijk:
- Kijk', zei ze aan Netje Fonteyne, wat kiekegedachten!
Tusschen 't lisch en 't sparregroen dat den grond bedekte, had ze gesneden rhubarbestokken zien liggen!... Van boomtje tot boomtje had het volk reesemtjes gespannen van brokskens gekleurd- en spiegelglas, 't schetterde en speierde in de zonne.
- Pw! pw! pw! spotte Madam la Perfecte, zie'-je dat?... dat 's Brugge, zie! 't en is maar hier dat er zoo 'n kinderachtig dom volk woont.
Wat verder was er langs den wegel een poteerdetje geschikt met blauwe koornblommetjes, en printjes in 't midden. Op een tafel daar achter stond er een Onze Vrouwtje van Verre Lourdes, en een faasetje levende blommen al wederskanten. Een oud oud vrouwtje met roode sluffertjes, draaide maar standvastig aan 't orgeltje en 't Onze Vrouwtje zong van:
Te Lourdes op de bergen verscheen in een grot, vol glans en vol luister, de moeder van God.
Ave Ave Ave Maria!
| |
| |
Wel Heere, de sukkelesse vaagde de tranen uit heure oogen.
- Alla! Wat hebben z'hier nu getutterd, rulde Magerspaan en zoo luide dat 't alleman hoorde. De menschen keken naar malkaar, en Netje en Plonia en al de andere zoogezeide ‘Damens de chambers’ waren er oprecht in beschaamd, lid te zijn van heur genootschap. Met zoo 'n Vischspaan aan 't hoofd,... 't ging uit en ament zijn met g'heel die kullebakkerije van dat Comiteit! Dat was nu al g'heel den tijd dat ze aan 't gasronken was; wat gelijkt dat in 'en percessie?
Eindelijk kwamen ze al den rijken kant, in l'Allée des Dames, l'Allée Sacrée! zei de francèese. Heur herte ging open, 't ging nu serieuzer zijn! 't Vendel van le comité, - een blauwe vlagge met gouden letters: M.J. dooreengeweven, en afgehoord met blauwe en witte fringen - hong in de verte, tusschen twee peerlaars, op ze' vierkantte over de lane gespannen. Rondomrond op den grond lag het zwart van de witte blommetjes. Dat was het werk van ons nederig Netje en van Iddegaar den hovenier. Magerspaan herleefde, ze liep de menschen omverre van preuschheid, 't waaide waar dat ze voorbijging, en met de kinne in lucht - 'k en weet niet wat er hooger was heur kinne of heur voorhoofd, dat ze zoo reikte om boven de hoofden te kijken -:
- Jeannette, sprak ze, 't is wel, nous avons tout de même fait tous nos efforts, tout notre meilleur, n'est ce pas?
Maar ze veranderde al een beetje als ze dichter kwamen: de vlagge hong te leege naar heur gedacht, en een ziertje krom, en een tikstje te vele rechts... 't ware goed dat 't een mensch al zelve deed! Hoe 'n zaagt ge dat niet, Jeannette?... Enfin, patience!... En nu la grande surprise!
Stilletjes, voetje voor voetje kwamen ze in 't zicht van Madam Magerman's kamer... Ssst! zwijgen!!...
't Venster stond wagewijd open; schoone te midden geschikt prijkte een Onze-Vrouwenbeeld in biscuit de Sèvres en kandelaars met drupschoteltjes - des bobèches!!... - en wel honderd driehoekte geslepen glazen
| |
| |
slingers waar de regenboge in speelde!... Madam la Révérende, la très Révérende, keek rond hooveerdig lijk 'en katte, alsof ze zeggen wilde: Hein? dat is anderschen thee, ei? Wat zeg'-je nu! Belle surprise, hein?
Maar als ze naderden, kwam, van achter den boom, 't kassijn van de slaapkamer òòk in 't zicht en 't venster stond òòk open..., maar zie, 'k en hebbe nog nooit meer muilen zien maken of toen, 't was om te bersten! De devotie was g'heel en gansch om zeepe! Dat begon eerst stilletjes, maar algauw luider en luider, den eenen poefte alhier, den anderen pafte aldaar, tot dat 't schetterde dat 't schaûwe gaf van ends tot ends g'heel de percessie door: karols, maagdetjes, nunnen, 't volk, ze krulden; tot den Bestierder toe - wel Heere, de man 'n kon het niet helpen - hij loech tranen. Tante Mance Moone 'n zag deur heure oogen niet meer, 't mensch ze' buikstje klutste op en neder van 't danig lachen!...
't Magerspan van Jeabbèque had vergeten dat tweede venster toe te steken, en boven op 't kassijn stond de nachttafel wijdgat open te verluchten, met een pot in,... een ijzelijken grooten!...
K. De Wolf.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd