Biekorf. Jaargang 42

Mengelmaren

Een Opgevischte Klok te Heyst.

De visscher Louis Dobbelaere van Heyst heeft, rond den 25 Maart laatstleden, met zijn ‘H. 59’ nabij de Schouwebank in volle zee een zware bronzen klonk opgetrokken: ze weegt 281 Kgr. Ge moet niet vragen of zijn netten gescheurd waren!

De klok moet al zeer lang in 't water liggen, want de ijzeren staven die er aan vast hangen, zijn sterk afgeroest.

De klok heeft natuurlijk veel beziens gehad. Eerst van de douaniers die 3,45 fr. per kgr. invoerrechten eischten. En dan van de visschers, die 't plezierig vonden van een keer ‘de klokke van Rome met de paascheiers’ alzoo aan wal te krijgen. Maar de meesten zijn er toch fel mee begaan om te weten: vanwaar die klok mag komen? Er staan geen letters op... en alzoo kunnen de gedaagde visschers al hun klokkenwijsheid bovenhalen.

Een scheepsklok is het niet: de grootste stormklok die zij kenden, woog nauwelijks 50 Kgr. en de vondeling weegt omtrent zesdubbel. Een boeie-klok lijkt het ook niet, voortgaande op het ijzerwerk waaraan de klok moet vastgehangen hebben. Zou het dan geen kerkeklok zijn van een verzwonden visschersdorp? want zij hebben nog hooren vertellen van dorpen die in de zee vergaan zijn, immers van 't oude Coudekerke bij Heist en Scarphout bij Blankenberge, en het rijmke van

Schouwen, Schouwen gaat vergaan,
't Water zal tot boven den toren staan.

En een oude visscher brengt het zeisel te berde van de klokken der verzonken kerken; van visschers die ze hebben hooren luidden onder de zee, op Kerstdag, Paschen en Allerzielen, als de stemmen van zoovele gedoemde zielen die daar in den afgrond ronddolen...

De klok zal voorzeker haar geheim blijven bewaren. Ze ligt voorloopig bij den Heer H. Cattoor, op den hoek der schuilhaven te Zeebrugge.

Volgens het Brugsch Handelsblad.

[p. 108]

Rei- en Rondedansen te Brugge.

In de kinderwereld heeft elk seizoen zijn eigen spelen. Met de Lente komen de rei- en rondedansen aan de beurt.

Met een ongelooflijke taaiheid blijven ze, spijts alle moderniseering, trouw aan hun traditioneele wijsjes.

Hoor ze maar zingen, hand in hand, langs de Kazernvest, (Brugge) en in de aanpalende straatjes.

Vr.	-	Ik zal passeeren, ik zal passeeren, al door de poorte gaan.
A.	-	Gij zult niet passeeren, gij zult niet passeeren, al door de poorte gaan.
Vr.	-	Ik zal gaan klagen, ik zal gaan klagen, al bij Mijnheere Mahieu.
A.	-	Ga klaag maar zeere, ga klaag maar zeere al bij Mijnheere Mahieu.
Vr.	-	geknield} Mijnheere Mahieu, ik val u te voet met grooten moed en met kleine patientie.
Vr.	-	geknield} - Dag, Mijnheere Mahieu.
A.	-	En pak ze maar mee, van tiere-liere-liere.
		En pak ze maar mee, van tiere-liere-la.
		Hoepsasa!
	Nog veel liever zingen ze:
		Ik ben rijke, rijke, marion en marionette.
		Ik ben rijke, rijke, marion.
Vr.	-	Ik ben arm, arm, arm! Marion, enz...
A.	-	Zou 'k geene van jen beste dochters mogen h'en?
Vr.	-	Wat voor eene zou dat zijn?
A.	-	En dit zou juffrouw N.N. zijn.
Vr.	-	En wat ga' je daar voren geven?
A.	-	'k Ga heur 'n pak met luizen geven.
Vr.	-	En dat is nog niet genoeg.
A.	-	'k Ga heur een pak met vlooien geven.
Vr.	-	En dat is nog niet genoeg.
A.	-	'k Ga heur een schoon zijde kleed geven.
Vr.	-	En dat is nog niet genoeg.
A.	-	'k Ga heur de sleutels van den hemel geven.
Vr.	-	En dat is al wel genoeg!
A.	-	'k Ga d'er een spelletje voren steken.
Vr.	-	'k Ga dat spelletje uit gaan trekken.
A.	-	'k Ga d' er een watertje voren gieten.
Vr.	-	'k Ga dat watertje weg gaan vagen.
A.	-	'k Ga d' er een muurtje voren bouwen.
Vr.	-	'k Ga dat muurtje in gaan stampen.
		'k Ga heur bij haar ooren komen trekken, marion en marionette.

[p. 109]

'k Ga heur bij haar ooren komen trekken, marion.

Buiten de Kruispoort zingen de kinderen nog twee varianten, op dezelfde wijs:

I

Vr.	-	Waarom loopen de Kolletten zoo lang op straat
		Triene madoe, van Triene madam.
		Waarom loopen de Koletten zoo lang op straat Siska Sies!
A.	-	't Zijn de Koletten die naar de kasteelen gaan.
Vr.	-	'k Zou zoo geern eene van je beste dochters h'en.
A.	-	Eene van mijn beste dochters ga je niet h'en.
Vr.	-	We gaan ze bij nachte komen stelen.
A.	-	We zullen onzen hond opzenden.
Vr.	-	We geven den hond een stuksje brood.
A.	-	Onzen hond en mag geen brood.
Vr.	-	We slaan hem met een kleppel dood.

II

	-	'k Heb daar een zwaantje
		Van tiere, liere, liere -
		'k Heb daar een zwaantje
		Van tiere, liere, Ion.
Vr.	-	Wie zal het kuischen?...
A.	-	't Zal een van junder zijn.
Vr.	-	Wie zal dat zijn?
A.	-	't Zal N.N. zijn.
Vr.	-	Wat ga je daarvoren geven?
A.	-	Miete Schellebrood heur hemde.
Vr.	-	Daarvoren en ga je ze niet h'en.
A.	-	Jan Pup's zijn hoed.
Vr.	-	Daarvoren en ga je ze niet h'en.
A.	-	Een schoon zijde kleed.
		- Allon pak ze maar!...

(Miete Schellebrood was een arme vrouw, woonde in het Armenhuis; Jan Pup een arme rondleurder.)

Hier nog een voorbeeld, hoe die reizangen verschillen van de stad naar het dorp.

In stad:	Lange lange reke
	Wanneer komt de weke?
	Morgen achternoene
	Vette, vette kapoene!
In 't dorp:	Lange, lange reke
	Potjes kan niet breken.

[p. 110]

	Morgen achternoene
	Komt de witte kapoene
	Al de kindjes van Male!

M.C.

Een man die zijn zerk verdiende.

In den Resolutieboek van 't Vrije lezen we, onder datum van 14 Oogst 1726, het volgende:

‘Eodem vooren ghelesen synde den brief van den heere Coster, pastor in Middelkercke, jn daten den x^en deser waer by hy aen het Collegie kenbaer maeckt dat Lenaert Pieters aldaer is commen te overlyden, naer ontfanghen te hebben alle de gherechten van Onse Moeder de hh. Kercke, ter oude van 107 jaeren, als geboren te Pitthem ten halfsten van het jaer 1619 a 1620 ende ten desen lande gewoont hebbende tzydert den jare 1635’.

De wetheeren van 't Vrije besloten ‘ter eeuwigher memorie te doen maeken eenen viercanten blauwen orduynen zerck, jncarnerende op den selven synen naein, den dagh van syn overlyden ende syne oude’. - Staatsarchief Brugge. Vrije, reg. n. 45, f. 43.

J.D.

Sint-Hiloniusgilde te Gits.

In 1455 bestond er in de parochiekerk te Gits een broederschap of gilde van Sint Hilonius. De gildemeesters betaalden jaarlijks omtrent 18 pond par. aan een priester voor het lezen van wekelijksche missen. In gemeld jaar was heer Martinus Bekaert bedienaar van het beneficie. J. Warichez. Etat Bénéficial. bl. 208. - Is er daar iets meer over bekend?

B.

Spinscholen in de dekenij Kortrijk. 1806.

In 1806 bestonden er drie ‘spinscholen’ in de dekenij Kortrijk, namelijk te Avelghem, Ooteghem en Wareghem. De kinderen leerden er lezen, hun catechismus opzeggen, spinnen en naaien.

Isabelle Rosé De Mortier stichtte de Spinschole te Avelghem in 1771 ‘tot het leeren spinnen, het instrueren in de christelyke leeringhe, ende het lesen in de boeken’ voor de ‘aerme kinderen ende jonckheden’. In haar werk was zij bijgestaan door ‘twee devotieuse dochters, gheseyt queselkens,...’. Audenaerdsche Mengelingen, IV, 1850, bl. 246. Over Kwezeltjes en Dibben, zie Biekorf 1922, bl. 68.

De kwezeltjes van Avelghem en Wareghem legden tot in 1806 geen geloften af; deze van Ooteghem kenden de eenvoudige en tijdelijke gelofte van zuiverheid.

De deken van Kortrijk schrijft in 1806 dat deze dochters

[p. 111]

bereid zijn zich te verbinden, zoo de bisschop het begeert, door dezelfde gelofte als de schoolvrouwen van Ingelmunster ‘wier levenswijze zij navolgen’. - Archief der Sint-Maartenskerk te Kortrijk, Registrum Decanatus 1803, bl. 70-71 (gemerkt E. 2).

De armeschool van Ingelmunster, gesticht door den pastor Pieter-Jacobus Du Fort, zag hare statuten den 12 Oct. 1772 door Maria-Theresia goedgekeurd. Uit het bovenstaande blijkt hoe de school van Ingelmunster tot model van andere ‘spinscholen’ in de streek heeft gediend.

V.

Kinderdeuntjes.

Kleen kleen kreukelgat,

wat doet gij daar in 't hof?

gij trekt papaatjes bloemkes of

en 't is nog al te vroeg.

Papaatje die zal kijven

en mamatje die zal slaan.

Kleen kleen kreukelgat,

gij moet dat laten staan.

M.H.V. Loo. - Vgl. E. De Coussemaker, Chants Populaires, bl. 419; met zangwijze.

Mattheige van Watou
en wilt dat kindje geen kwaad doen!
Neen, Mattheige, en doe' dat niet,
en scheurt dat kindje zijn schortje niet.
Als 't scheurt, 'k zal 't naaien,
jals 't krijscht, 'k zal 't paaien.
Tan-tan-toere Mattheige, Mattheige. (bis)

Vgl. aldaar bl. 421.

M.H.V. Loo.

Een oud triomfkruis weergevonden.

In 't Hospitaal te Kortrijk bouwen ze een nieuw doodenhuis. In 't oud doodenhuizeke hing er een groot kruis, oud en leelijk, zeiden sommigen. 't Is nu buiten gekomen, 't werd gekuischt en hersteld en hangt nu in den kloostergang der Zusters.

Dit kruis is een merkweerdig stuk van 't einde der XV^e of begin der XVI^e eeuw. Het is het oude triomfkruis dat langen tijd boven de koorafsluiting van de kapel van 't Hospitaal moet gestaan hebben. Van die verdwenen afsluiting is de oorspronkelijke teekening van den ‘beeldesnidere’ bewaard, beschreven en afgebeeld in het Bulletijn van den Geschied- en Oudh. Kring van Kortrijk XI, 1914, bl. 106.

't Is waarschijnlijk in den loop der XVII^e eeuw, toen heel

[p. 112]

de kapel vernieuwd werd, dat de afsluiting afgebroken en het oude kruis naar het donker doodenkotje verwezen werd.

V.

Uit den ouden Regel van 't Hospitaal.

De Zusters van het O.L. Vrouwhospitaal te Kortrijk kregen in 't jaar 1429 hun Regel van den bisschop van Doornik. In 't oude Handschrift van dezen Regel ‘gheset in vlaemsche ute den latine’ lezen we 't volgende over profes en kloostergebruiken.

Na den proeftijd van de postulante zal de Meester ‘haer lesen dese reghele in harer moeder tale... [ende] haer vraghen of soe wille de voerseide reghele beloven te houdene ende te vulcommene.

Verantwordse Jaes, men salse zenden te biechten ende naer de offertorie vander messe, men salse ontfaen te professe, segghende in harer moeder tale dat hier naer volghet.

Ic N. gheve ende offere mi selven in dit hospitael also langhe als ic leven sal, den aermen zieken te dienene. In de name des vaders des soons ende des helichs gheests. amen.

Daer naer de Meestre houdende eenen bouc ende een broet sal antworden:

Ende ic bi desen boucke ende bi desem brode ontfa u ende inerve van den gheesteliken ende tijdeliken goede van desen huus. In de name svaders soons ende des helichs gheests. amen.

Dan es soe [de nieuwe zuster] schuldich of te gane alle proprieteit ende te belovene zuverhede ende vuile onderhorichede den voerseiden meestere ende der prieusen.

Ende dan sal soe ligghen up de erde, ende men sal lesen de responsoriën, de collecten ende al dat beboert ter officien alsoet ghescreven staet in den bouc van der cleedinghen ende professien daer up ghemaect.

Ende daer naer men sal haer gheven wijnwatere, ende soe sal gaen cussen der prieusen ende alle de zusteren, ende dan sal soe bliven in de achterste stede vanden professe.’