Biekorf. Jaargang 41

Dodoens over vinkkoorde of maagdenkruid

IN verband met het betoog van J.D.W. over Vinkkoorden (hierboven bl. 105) is het belangwekkend te vernemen wat Dodoens over het betrokken kruid in zijn meesterlijk kruidboek⁽¹⁾ geschreven heeft.

(1) Cruydt-Boeck van Rembertus Dodonaeus. Tot Leyden, Plantijnsche Druckerije van Françoys van Ravelingen. 1608.

Van Vincoorde oft Maegden cruyt, Maegdepalme genaemt.

In de hoven van dese landen vintmen twee soorten van Maegdencruyt, diemen anders Vincoorde oft Maegdepalm noemt.
Gedaente. 1. Gemeyne oft Cleyne Vincoorde heeft lange dunne ronde rancxkens, als teere bieskens, met kniekens oft cnoopkens onderscheyden, langs der aerden vlidderende ende hier ende daer cruypende, ende de selve ranckskens met ettelijcke veeselingeskens somtijts, doch seer selden, aen der aerden vast maeckende: daer aen wassen sachte effene oft caele breedachtige lanckworpige twee ende twee tegen den anderen over staende Bladeren, van gedaente ende verwe de Lauwerbladeren niet seer ongelijck, maer veel cleynder: Neffens de bladeren comen de Bloemen voort, elck in vijf bladekens gesneden ende wijt openstaende, onder aen hol oft pijpachtich, de gemeyne

[p. 165]

Buglosse oft Ossentonge⁽¹⁾ wat ghelijck, maer grooter ende lieffelijcker, van verwen meest blaeuw, somtijts wit, selden root, geenen oft seer cleynen reuck hebbende: de Wortelen en sijn anders niet dan bijster dunne veeselingen,...
......
Naem. Dit gewas is hedendaechs hier te lande bekent met den naem Vincoorde, Maegdencruyt, of Maegdenpalm. In Hooch Duvtschland Ingruen⁽²⁾ ende Singruen: in Vranckrijck Lisseron: in Italien Provenca: in Spaegnien Pervinqua: ende in de Apoteken oock Pervinca. De Griecken noemen 't Clematis Daphnoïdes....: met welcken naem dat bij de Latijnen ook bekent is.
......
Op een ander plaetse, te weten in het 11 Capittel van sijn 21 Boeck. noemt hij⁽³⁾ dit cruydt ook Vinca pervinca ende Chamaedaphne.

_**_*

Betreffende de Vinkkoorde als heksen- en duivelwerend middel, zie Is. Teirlinck's Flora Magica (vooral blz. 334) en Flora Diabolica (blz. 250)⁽⁴⁾. Daar leeren wij dat in 't Fransch dit kruid ook genaamd wordt: Herbe à la Sorcière en Violette des Sorciers.

_**_*

Een algemeen op vochtige, grazige plaatsen of boschgrond en in duinpannen voorkomende plant Ajuga reptans, van de familie der lipbloemigen en verwant met het brunellekruid, wordt bij Dodoens⁽⁵⁾ beschreven onder den titel van ‘Senegroen oft Ingroen, anders Bugula genaemt’ (Fr. bugle). In de Nederlandsche flora heet zij eveneens Zenegroen. Deze benaming, beteekenende immergroen, is eigenaardig omdat de gemeene Ajuga niet in de minste mate dezen naam verdient.

Jozef De Langhe.

(1) Lat. Anchusa, Fr. Buglosse, Ned. Ossentong.

(2) = immergroen.

(3) = Plinius.

(4) Allebei uitg. De Sikkel, Antwerpen.

(5) blz. 209