Biekorf. Jaargang 40

[p. 298]

Hoe een Tieltenaar in 1684 zijn ziel aan den duivel verkocht.

Tegenwoordig en hooren we nooit meer van iemand, die zijn ziel aan den duivel zou verkocht hebben. Dat en is van onzen tijd niet meer, zeggen degene, die peinzen dat 't is omdat de menschen nu, aan den duivel en zijn macht niet meer en gelooven. Maar 't volk, 't geloovig volk wel te verstaan, blijft overtuigd dat er nog menschen bestaan, die hun ziel aan den duivel verkoopen, maar, voegen ze erbij, ze moeten 't zwijgen en 't gebeurt in 't duikertje, bij de ‘Framasons’, en moesten die 't verklappen, ze zouden weten aan wat prijs.

Nu, 't en is daarover niet dat we 't vandage hebben. Degene, die 't willen weten en die aan den duivel niet meer en gelooven, zijn ook overtuigd dat al die fabels uit den ouden tijd, uit den tijd dat de uilen praken, uitgevonden zijn om kinders benauwd te maken, maar dat er nooit niemand zijn ziel aan den duivel verkocht en heeft. 't Geval met Jacob Brakevelt van Tielt in 1684 kan 't hun anders leeren. 't Is bewaard gebleven in een onbetwistbaar echt stuk, opgemaakt en onderteekend den 6 Oogst 1687. 't Behelst de verklaring van Brakevelt zelf, en we willen 't bizonderste hier letterlijk afschrijven, want 't is 't lezen overwaard:

‘Opden sesden Augusti 1687, soo ist dat ick, onderschreven, ter presentie van heer ende meester Joannes Franciscus van Aken, onderpastor deser parochie, midtsgaders d'heer Guiliemus Caigny, onderpastor, hebbe geexamineert Jaques Brakevelt, ghetrouwt met Jaquemyne van Renterghem, binnen Thielt, ende heeft verklaert het naervolghende:

Inden eersten, dat hij, int beginsel vande maendt junij 1684, heeft aengegaen expres contract met den duyvel int geschrift met sijn eyghen handtteecken, op eene van sijne bilcken ofte landen achter sijn huys,

[p. 299]

opde heerelijckhijt van Hulswalle, sijnde den enghel van Satanas inde gedaente van eenen edelman inde rouw gekleet met een vlours op sijnen hoedt, den welcken den voorn. Braekevelt, in mistroostichijt wesende, heeft aenghesproken opde naervolghende maniere:

- “Waerom siet gij soo deerlijck?”

Ende hij antwoorde dat sijne backte vuyt was, ende geen geldt en hadde om een ander te coopen; waerop hij, Satan, sijde dat hij hem soude gheldt doen, midts dat hij Brakeveldt hem soude sijn handtteecken geven, waerop Brakeveldt replicerende, sijde:

- “Waerover sou de ick mijn handtteecken geven, midts dat ick geen goedt en hebbe?”

Ende Satan antwoorde: “Enckelijck dat gij sult wesen ten mijnen dienste.”

Waerop hij, Brakevelt, hem gaf sijn handtteecken. Drye à vier uren daernaer, opden selven dach, quamp Satan wederom, ende sijde:

- “Jaques Brakevelt, ghij sult gheldt genoech winnen, ende naer drij jaren, zullen wij ons contract noch eens vernieuwen, ten waer dat ghij daerentusschen quampt te sterven, als wanneer dat u siele de mijne sal wesen.”

Welck contract hij, Brakevelt, heeft geratificeert, ontfanghende van den duyvel 3 schellinghen grooten, den welcken terstont vuyt sijn ooghen is verdwenen, naer dat den duyvel aenden voorn. Jaques het geschreven contract hadde vuytghelijt, sijnde in het contract gestipuleert dat den voorn. Brakevelt moeste eens tsiaers met hijlichschendichijt bichten ende gaen tot de tafel des Heeren; bovendien, dat hij moeste verswijghen inde bichte het contract, het gene hij met den duyvel hadde aengegaen.

Ende Satan verobligeerde hem, dat hij ten versoucke van Jaques Brakevelt hem altijdt soude thoonen, soo wanneer datter in eenighe huysen ofte stallen waren eenighe tooverteekenen, ende dat hij dan soude daer wesen inde gedaente van eenen oursel ofte wespe (sijnde de gedaente van een groote bie), midts dat hij dan soude doen onsteken eene gewijde kerse, wiens

[p. 300]

vlamme hij soude voorvlieghen tot de plaetse toe, daer het teecken soude lighen’.

Dan volgt het omstandig verhaal, hoe de duivel ‘inde voorn. gedaente van een wespe ofte oursel, ende vlieghende voor de vlamme vande gewijde kerse’, Brakevelt voerde tot achter den koestal van Jan van Wassenhove, waar het tooverteeken, een koehoorn ‘gevult met haier ende slijm ende boven gestopt met leem ofte vette aerde’ ontdekt werd; hoe ‘vande gelijcke... tot Jaques Jonckheer’ gebeurde, waar de koehoorn ‘met eenen perstandt’ gevuld was; hoe hij, Brakevelt, nog een koe belas ten huize van Gillis Denewet en het kind van Jan de Smet ‘den couck afgelesen’ heeft.

Dan gaat het stuk voort:

‘Naer het expireren vande drye jaren, soo is Satan inde voors. gedaente van eenen edelman inde rouw met een rapier, weder gekeert, restituerende aenden voorn. Jaques sijn contract met sijn eyghen handtteecken geparapheert, welck contract hij, Brakevelt, seght verbrant thebben, vraghende den duyvel oft dat hij wilde het selve vernieuwen noch voor drye jaren, waerop hij, Brakevelt, antwoorde:

- “Wel, hemelschen vader, soude ick dat noch doen, neen, ick en wille dat niet doen!”.

Ende den duyvel replicerende, sijde: “Ghij moet het wel doen”.

Ende Brakeveldt segghende: “Jesus, Maria de moeder Godts wilt mij toch bijstaen!” Soois den duyvel verdwenen.

Dit is geschiet binnen Thielt, bij Schuyverscapelle, opden Capel-acker, den 3 iuny lestleden.

In teeken der waerhijdt, soo heeft den voorn. Brakevelt dese onderteeckend, ter presentie van ons, onderschreven, date als boven.
(Volgen de handteekens) Bij mi Jacques Braeckevaelt.
L. Brugmans.          me presente.
Archipbr. Tiletanus.     J.F. van Aken, vicep.
Mij present. G. de Caigny, vicep.’

Men ziet het, J. Brakevelt kwam er per slot van rekening nog al gemakkelijk van af: 't is waar, 't en blijkt niet, dat hij veel met zijn expres contract gewon-

[p. 301]

nen heeft. Maar, wie kan er ook veel verdienen aan een kliënt, lijk den duivel?

Ons stuk en is nog niet ten einde. De aartspriester wilde zekerheid hebben over wat Brakevelt hem verteld had, en hij ondervroeg Jakob Jonckheere en Jan van Wassenhove, die onder hun handteeken bevestigden dat Brakevelt inderdaad ten hunnen huize geweest was en er gedaan had, zooals hij het vertelde. Maar, voegden ze erbij, ze en hadden ‘den heursel oft wespe niet zien vliegen voor de keerse’. Te verwonderen en valt dat laatste niet, want wie zoude er ook peinzen van zijn gedacht te zetten op een domme wespe, als er een koe of een kind in huis moet onttooverd worden?

De aartspriester begreep dat ook, en was voldoende overtuigd van de waarheid van 't gebeurde, om Brakevelt den duivel te doen afzweren. 't Blijkt uit 't volgende in 't zelfde stuk:

‘Op den 17^en Septembris 1687, ter presentie vanden Eerw. Heere deken ende onderschreven paters Recollecten, soo ist dat ick, onderschreven, hebbe afgesworen den duyvel ende alle sijne wercken, belovende getrouw te wesen aen Godt almachtigh, ende niet meer te exerceren eenighe konste van tooverije ofte necromantie, ende in cas ick daerover bevonden worde, soo onderwerpe mij aen het oordeel van den Bischop van Ghendt ofte andere bischoppen daer ick het selve soude gedaen hebben.

Toorconde mijn handttecken.

(Volgen de handteekens)	Bij mij Jacques Braekevaelt.
mij present	f. Petrus Tanghe, ff. min.
L. Brugmans,	Conventus Tiletani vicarius.
archipbr. thilet^s	fr. Hilarion Steil Recol.’

Daarmede eindigt 't stuk. 't Was, dunkt mij, de moeite van 't drukken weerd. 'k En blijve maar nieuwsgierig voor een punt, te weten of 't geval nu nog in de Tieltsche sage of overlevering bekend is. Is er te Tielt, geen lezer van Biekorf die daarop zou kunnen antwoorden?

Eg. I. Strubbe.