Biekorf. Jaargang 40

Mengelmaren.

Van Orley's drieluik uit de Sinte Walburga te Veurne.

De broeders der ‘Gilde van den helighen Cruce’ te Veurne wilden in 1514 het altaar van hun kapel in de Sinte-Walburgakerk verrijken met een geschilderd stuk. Zij vroegen een ontwerp aan Bernard van Orley te Brussel en bestelden hem het werk tegen een som van 50 pond grooten. Eerst vier jaar later werd het altaarstuk geleverd, nadat men het had ‘ghedaen scauwen te Brussele bij den ghezwooren vanden ambachte’

[p. 253]

der schilders. De groote kunstenaar kwam zelf, met zijn knecht, naar Veurne om zijn werk af te leveren. De gildebroeders van het Heilig Kruis moesten wel tevreden zijn over de schilderij, aangezien ze aan Van Orley 12 pond parisis op den koop toegaven (De Potter, Gesch. van Veurne, II, bl. 183; Gent, 1875).

Onder de Reformatie verdween het altaarstuk met veel andere kunstwerken uit de kerk. Een zijluik kwam terecht in de koninklijke Pinacotheek van Turijn in Italië. De bekende kunstgeleerde J. Friedlaender heeft nu het andere zijluik bij een ‘antiquaire’ te Parijs weergevonden. De afmetingen stemmen overeen met het zijluik van Turijn, de onderwerpen passen bij elkaar en de hand is dezelfde. - Medegedeeld in het Duitsch tijdschrift Pantheon, October 1933, bl. 297-304.

Het koninklijk Museum van Brussel heeft dit merkwaardig stuk aangekocht. De liefhebbers kunnen het daar gaan bezien en..., als het de moeite waard is, hun indrukken hier mededeelen!

E.N.

Een verdienstelijke Brugsche timmerman.

Het mooie stadhuis van Veere (Zeeland) onderging een deugdelijke herstelling.

Het is een merkwaardig gotisch gebouw in de jaren 1470-77 voltooid onder leiding van den meester Evert. De toren was ook eerst in middeleeuwschen trant, doch op het einde der 16^e eeuw kreeg het stadhuis den fijnen toren die zoo wonderwel bij dit bouwwerk past en zoo schilderachtig naast den massieven romp der kerk afsteekt.

De ontwerper van dezen nieuwen toren was vroeger onbekend. Een archiefonderzoek onlangs door Dr. W.S. Enger ingesteld heeft opgeleverd dat de toren het werk is van Adriaen de Muyr. Van dezen is bekend dat hij geboortig was van Brugge en van 1587 tot zijn dood in Januari 1603 als stadstimmerman (stadsarchitect of bestuurder der gemeentewerken, zouden wij zeggen) te Middelburg in Zeeland werkzaam was. In deze stad kan men geen bepaald werk van hem aanwijzen. We weten nog dat hij een model heeft geleverd voor de kerk te Willemstad, de eerste voor den protestantschen eeredienst gebouwde kerk; dit plan is echter niet tot uitvoering gekomen. Misschien brengt ander onderzoek nog meer werk van dezen begaafden Vlaming aan het licht.

- Volgens de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 20 Oct. 1. 1. Avondblad E; vriendelijk medegedeeld door den weled. Heer J.D.H. van Uden uit Haarlem.

[p. 254]

Het Duinhuis te Westvleteren.

't Is in de jaren 1370 en volgende dat de Duinenabdij de boschgronden bij Westvleteren aanwierf. Bij de hierboven bladz. 2 opgegeven oorkonden kunnen we nog eene toevoegen:

29 in Hooimaand 1375. - De abt en monniken van Duinen koopen van verscheidene lieden 68 gemete 77 roeden grond ‘ligghende upt voorseide Vrije [van Eversam] onder myn heere den proost voorseid’. De koopacte wordt gekend door ‘Pieter Heerborg, balliu up tfrije mins heren sproos ende convents van Eversam’ en zijn schepenen. Oorkonde n. 2053 in het Fonds der Duinenabdij, Archief van het Brugsche Seminarie.

In de jaren 1800-1804 staan de volgende partijen op de lijst van 't zwart goed (Relevé des biens nationaux vendus, in het Staatsarchief te Brugge):

Komende van de opgeheven Duinen abdij en gelegen te Westvleteren:

Hofstede en land (3 gemete, 66 roeden) verkocht 24 Thermidor VIII (12 Aug. 1800) aan Lambert Malfait van Beernem tegen 250 fr.

Een partij akkerland van 10 aren 30 ca. (11 Febr. 1804) en een andere van 1 Ha. 39 a. 65 ca. (10 Maart 1804) aan Roger Delamare van Brugge tegen 155 en 700 fr.

Een gemet bosch (6 Dec. 1806) aan Ch. Elleboo van Crombeke tegen 245 fr.

Boschgrond (60 aren. 6 Dec. 1806) aan Pierre de Laleeuw van Westvleteren tegen 1075 fr.

V.

De Plaatsnaam Smede.

Karel de Flou heeft vroeger altijd staande gehouden dal een Smede een laaggelegen broekland was.

In het XIV^e deel van zijn Woordenboek der Toponymie vinden we de volgen de Smede-namen die schijnen te doelen op laaggelegen gronden.

Smedebeilc, laaggelegen land te Aarsele: 1443.

Smedeput, een bosch te Poperinge-buiten.

Smedevivere, een stukje land te Oedelem. 1328.

Smeilmeersch, een meersch te Oostnieuwkerke. 1436.

Smeitstraetkin bi S. Gillis, in de lage meerschlanden bij de St. Gilliskerk te Brugge. 1397.

We zien in het Woordenboek dat de Smeden gewoonlijk bi (hooger gelegen) zandgrond of heiden liggen:

Smede, landerij te Arques bij St. Omer: ‘inter Campines et le Smede’ 1300 en 1319.

[p. 255]

Smedevelt, te Lier, 1442 en te Itegem: ‘inter campum dictum Smeetsvelt,’ 1434.

Smedeackere, te Ruiselede, 1457.

Backten Smeden, te Brugge, bij de Vrijdagmarkt (het Zand), 1305. Zie ook Smedestraat te Brugge: ‘in vico fabrorum extra arenam’ 1288; de vertaling toont dat in 1288 de beteekenis van het woord reeds verloren was; zie nog te Hallaar: ‘jnde Smedestrate biden Zantschen wech,’ 1453.

J.D.S.

Begrafenis te Yper in 1714.

De Fransche heer Nomis bezocht de stad Yper in 1714. In zijn dagboek teekende hij het volgende aan:

‘Ziehier een eigenaardig gebruik bij de begrafenissen dat ik heb zien gebeuren alhier in een parochiekerk waar ik binnen trad. Middenbeuk en koor waren van ends en tends met versch stroo overdekt. Het lijk was voorafgegaan door een groot aantal kinderen met roode, blauwe en zwarte bannieren; daarop volgden de geestelijken; achter hen gingen de familie en vrienden van den overledene: ze droegen alle een keerse in de hand. Op den disch van de kerkmeesters waren veel brooden op elkaar gestapeld, lijk de toonbrooden van het Oude Testament, voor de armen. Ten offer draagt men een gebak en een pot wijn; zoo deze pot ledig is, dan legt men er geld in voor de waarde van den wijn die er zou moeten in zijn. De familie en vrienden van den overledene gaan ook ten offer en laten er hun keerse met een muntstuk er bij’.

- Annales du Comité Flamand de France, XXII, 1895, bl. 461.

Gheluwe. - Vgl Biek. 1933, bl. 147 en 190.

Om van verre en een laatste maal op die ‘gheluwe’ weer te keeren: mijn gheluwe staat toch wel voor gley, gluy = dakof bindstroo. Ten bewijze dezen post uit hetzelfde Tauxatieboeck alhier (1933, bl. 128) vermeld:

‘Den selven [Mayaert Manckourt] moet noch jaerlicx? doen legghen ter reparatie van den huuse tot ses gheluwe ende half, gheextimeerd mette onkosten tot 8 sc. par. stuck.,.. (1576).

Hiermede is die vraag gesloten en... de deur opengezet voor nieuwe (hoe meer hoe beter!)

D.B.

Een raadselke.

Een veugel snel
nochtans hij vlieg' wel;
hij è noch kop noch lijf
maar hij è twee bekken stijf;
hij is noch wit noch groene
maar al die leeft è van zijn derms van doene.

- Een schietspoel.

Kortrijk.