Biekorf. Jaargang 40

[p. 160]

Een Brugsche klok in Denemarken.

IN de kerk van Kirkestillinge, een dorpje bij Slagelse op Zeeland (Denemarken), hangt een merkwaardige oude klok; zij is zeer mooi gegoten en draagt een opschrift, gezet in twee regels aan den bovenkant in kleine letter. Boven het opschrift loopt een fries van wingerdloof. Het opschrift luidt:

Bourbon Met cleinder conpaingnie )(
doen ic Johannes was gheghoten )(
hielt de lelye inz ziinder singnoirie )(
gevanghen verwonnen in echten ghesloten )(
M * Vc * XXV (een arend in relief)

Tusschen ziinder en singnoirie staat een draakfiguur in relief⁽¹⁾.

Aan de oostzijde staat een kleine gothische ‘b’ wier been (16 cm. hoog) door een kroon oversneden is: 't is de gekroonde ‘b’ van Brugge. Verder staat een wandelstaf van omtrent dezelfde hoogte, waaraan een reistasch (of een schelp?) hangt: het zinnebeeld van Sint Jacob. Daarnevens nog in een medaillon het zinnebeeld van Sint Lucas den Evangelist.

Aan de westzijde zijn de teekens X en V boven elkaar ingebeiteld.

De klok is ongeveer 94 cm. hoog en haar grootste middellijn meet 86 cm.⁽²⁾.

(1) Wij wijzigen de schikking en een paar lezingen van dit opschrift door F. Uldall als volgt opgegeven:
Bourbon Met cleinder conpaingnie x doen ic Johannes was gheghoten x hielt de lelye inz zunder singnonne gevâghe verwonen jn echten ghesloten. M. V^c XXV.
Wij schikken het opschrift in zijn vier versregels. Het onduidelijke singnonne moet rijmen met conpaingnie: we vermoeden dat hier singnoirie moet gelezen worden; in zunder (of ziinder?) singnoirie d.i. in zijn heerschappij, zijn macht. Gevanghen en verwonnen schrijven we zonder de (blijkbaar onvolledig aangeteekende) afkortingen.

(2) Aanteekening van den Deenschen bouwmeester F. Uldall in de Verslagen omtrent 's Rijks verzamelingen van Geschiedenis en Kunst, XVII, 1894, bl. 21-22 ('s Gravenhage, 1895).

[p. 161]

Die klok moet te Brugge gegoten zijn of was oorspronkelijk voor Brugge bestemd.

Het Vlaamsche opschrift vermeldt een gebeurtenis van het jaar waarin de klok gegoten werd: in 1525 heeft de hertog Charles de Bourbon, bondgenoot van Keizer Karel, in den slag bij Pavia den koning van Frankrijk (Frans I: de lelie) overwonnen, gevangen genomen. Door het verdrag van Madrid werd aan den overwonnen vorst het huwelijk met Eleonora, de zuster van den keizer, opgelegd; hierop wijst blijkbaar het slot van 't opschrift: in echten ghesloten⁽¹⁾.

Het is niet de eenige Vlaamsche klok die aan de roemrijke overwinning van Keizer Karel herinnert⁽²⁾. De oudste klok van de Sint-Jacobskerk te Brugge (doorsnede 1,19 meter; gewicht 2419 pond) is in het zelfde jaar gegoten door Simon Waghevens. Haar opschrift luidt:

Thoochmoedich voortitel heift God verdroten:
de haelnydeghe sin wordt nu gheslaect:
le vice Roys cloucheit es lustich ghesproten:
doen Ic petrus wiert nieuwe ghemaect.

M. V^c XXV.

Daarnevens de volgende versieringen: twee vliegende draken; een wandelstaf met drinknap tusschen twee schelpen (zinnebeeld van Sint Jacob); de gekroonde ‘b’ van Brugge; twee griffoenen die 't gekroonde wapenschild van het Keizerrijk houden; het wapenschild van paus Clemens VII, gekroond met de tiara⁽³⁾.

De vice-roy wiens ‘cloucheit’ geprezen wordt, is weerom de connetabel Charles de Bourbon die in 1525 den zege van Pavia bevocht. Hij droeg immers den titel van onderkoning van Milaan (vice-roi du Milanais);

(1) De vertaling bij F. Uldall, volgens het werk van prof. J. Kornerup aangehaald, is zeer gebrekkig.

(2) De Hallegeboden leeren hoe de overwinning te Brugge gevierd werd: E. Gailliard. De Processiën-Generael te Brugge in de Verslagen der K. Vl. Academie, 1912, bl. 1182 vlg.

(3) W.H. James Weale, Bruges et ses environs, bl. 148 (Brugge 1884).

[p. 162]

in 1523 had hij een verbond gesloten met keizer Karel en koning Hendrik tegen den koning van Frankrijk⁽¹⁾. De beide eerste verzen wijzen blijkbaar op het slaken van Vlaanderens leenband met Frankrijk: na Pavia, in den vrede van Madrid, moest de Fransche koning voorgoed van zijn leenheerschap over Vlaanderen afstand doen.

Deze beide Brugsche klokken schijnen wel zusterklokken te zijn; een vergelijking van de letters en de versieringen zou dit moeten bevestigen. 't Is voorzeker door de opeisching van de Staten dat eene der ‘zusters’ rond 1580 in Antwerpen geraakte, aan het kanonnengieten aldaar ontsnapte en ten slotte een nieuwen stoel vond in een Deenschen klokketoren⁽²⁾.

A.V.

(1) A. Henne, Histoire du règne de Charles-Quint, III, bl. 325 (Brussel, 1858). - Bourbon klinkt mede in de eerste strophe van 't Lied van den slag bij Pavia:

Met vreuchden wert hier een liedt ghesonghen
Den keyser teeren, dat edel bloet,
Die nu sijnen vijant heeft bedwonghen,
En plat gheworpen onder den voet.
De lely zoet Verliest den moed,
Bourbon vaillant bewaert ons zijde;
De vrancsche coninck is in ons behoet,
Noyt quain niemare int lant so blijde.

L. De Backer, Chants historiques de la Flandre, bl. 256 (Rijsel, 1855).

(2) Een klok van Slijpe bij Oostende kwam terecht in de kerk van Finderup, eveneens in de buurt van Slagelse op Zeeland. Zie Biekorf, 1933, bl. 158.