Biekorf. Jaargang 39

[p. 193]

[Nummer 7-8]

Uit een dossier van Napoleons politie.
De ‘openbaringen’ van Joanna Onraet.
Ieper en Poperinge, 1796-1809.

HET was op 13 Mei 1809 dat Napoleon te Weenen zijn zegevierenden intocht hield, maar de oorlog tusschen Frankrijk en Oostenrijk duurde voort. Op 5-6 Juli werden de Oostenrijkers verpletterd in den slag bij Wagram, enkele dagen nadien (11 Juli) werd te Znaim een wapenstilstand gesloten weldra gevolgd (14 October) door den Vrede van Weenen.

Gedurende dien wapenstilstand, rond Half-Oogst 1809, vertrok de Oostenrijksche baron Demetrius de Posch met heel zijn familie uit Weenen om te Poperinge de familie van zijn vrouw (een van de Goesteene) te bezoeken⁽¹⁾.

(1) Het gezin van Baron de Posch bestond uit hem zelf, grondeigenaar, 40 jaar oud; zijn vrouw Angelique van de Goesteene, 42 jaar; een zoon van 12 jaar en drie dochters van 11, 8 en 1 jaar; met nog een knecht en een kamermeid.

[p. 194]

Overal waar hij voorbijkwam trachtte men van hem het laatste nieuws over den veldtocht in Oostenrijk te vernemen. Te Spa had hij zich wat te Oostenrijksch getoond, wat aanstonds gemeld werd aan den minister van Algemeene Politie die op 21 September bevel gaf hem aan te houden en zijn papieren aan te slaan.

De prefect van het Leiedepartement liet hem te Poperinge aanhouden, en overbrengen naar een gasthof te Brugge; ondanks de herhaalde tusschenkomst van den prefect, die hem onschuldig vond, was het enkel op 20 Maart 1810, dat de minister bevel gaf hem vrij te laten.

De weinige papieren die bij hem aangeslagen werden, zijn bewaard gebleven: het zijn twee brieven en twee andere geschriften van zekere vrouw Joanna Theresia Onraet, die toen ter tijd in Poperinge verbleef, maar vroeger te Ieper gewoond had⁽¹⁾. Deze vrouw beweerde ‘openbaringen’ van God ontvangen te hebben. Ze hield staande dat baron de Posch van God gezonden was om hare openbaringen aan den aartsbisschop van Weenen over te brengen, daar de geestelijke overheid van Poperinge en de bisschop van Gent hare revelatiën niet ernstig opnamen. Deze wisten voorzeker wel waarom, want zij hadden, zooals we verder zullen zien, de zaak grondig onderzocht.

De eerste brief is van 3 April 1807. Daarin lezen we dat Joanna reeds vroeger twee brieven geschreven had waarin er sprake was van ‘de kruissinge van den Calvarien berg aen my onweirdige veropenbaert’; ‘... en dese kruissinge gaet bevestig syn jnde kerke van Ste Maertens binnen Jpre aen het kruis, door eene witte duyve die sal gesien wesen ten klaere daege die den H. Geest sal verbeelden jn het nederdaelen’; maar dit zou maar gebeuren nadat de keizer van Oostenrijk en de andere christene vorsten zouden gekomen zijn

(1) Over haar heb ik niets kunnen vinden. Ze staat niet vermeld in de bevolkingsregisters van Ieper, Poperinge en Vlamertinge in 1815.

[p. 195]

om, op bevel van de bisschoppelijke overheid, den gekruisten Jezus in het graf te leggen!

Ze had nog een andere openbaring gehad: op den grond van haar bidplaats was er een H. Hostie verschenen met den naam Jezus erin geschreven; rondom waren de vier volgende regels te lezen: ‘Dit is mynen heyligen naem Jesus die soo versmaed is // en myn dierbaar bloed; dit moet gy kenbaer maeken // op dat het met liefde door alle volkeren geheerd, gelofd // bekend ende aenbeden sy; dit is mynen goddelycken wille’.

Joanna was maar slecht te spreken over de stad Ieper, waar men ze van over jaren niet ernstig opgenomen had toen ze vroeg om een biddag in te richten: ‘Jpre heeft myn schryven en vraege verstooten jn den naem van Jesus en Maria gedaen, oock schriftelyck... met een kort begryp van den swaeren pak van de veropenbaeringen waer onder jk sugte... Het is voor dese ondankbare stad Jpre dat jk genade aen Godt vraege ende ook by de christelycke en ardsche mogentheden: op dat sy soude gespaert syn van het vlammende vier; want mynen hemelschen Vader is op deze stadt vergramt ten opsigte van hunne ondankbaerheyd, jn de vraege van bittag te verstooten die eerst is geweest jn het jaer 1796 jnde kruis-daegen van Mey, en voor de supressien van de cloosters⁽¹⁾ en sedert dese jaeren heeft Godt my van tydt tot tydt doen vraegen om bittag, maer nu ses à seven jaeren hebbe jk, door Godt aengewesen, gedeurig gevraegt en niet becomen. Jpre is wel verwondert geweest van al myn schryven, daer is veel geseydt geweest in myne absentie, by niemant hebbe jk gehoor becomen, myne bichtvaders en hebben aen de veropenhaeringen niet connen gelooven in Jpre, maer myn betrouwen is datter jn Poperinge eenen Augustinus is die als geestelycken dienaer en biechtvader myn schryven sal verstaen hebben om hierop een rechtveirdig oordeel te geven tot vervoorderinge van de glorie van Godt.’

(1) De kloosters werden afgeschaft op het einde van 1796.

[p. 196]

In den rand heeft ze bijgevoegd: ‘Jn Jpre sal men vynden verscheyde schriften die ten klaeren daege door my jn de kerken en aen het H. Kruis tot S^te Maertens syn gepresenteert geweest van Godt aengewesen: om dat syne leeringe ook jn het openbaer is geweest. De requeste sal men vynden die jn het gebedt van veertig uren is gepresenteert.’

De tweede brief is van 21 September 1809. Ze schrijft aan baron de Posch dat hij door God gezonden is om den aartsbisschop van Weenen de vraag over te maken die haar door God gedaan werd om een biddag in te stellen ten einde vrede en rust voor de Kerk te bekomen: ‘... door myn langdeurig vraegen en schryven van God hier jn seer gepraemt dit te vraegen.’

Verder schrijft ze nog over het onderzoek door de geestelijke overheid ingesteld: ‘Den geestelycken staet van Jper kent myn schryven, ook Gend en Poperinge die niet sullen connen seggen: hadden wy den jnhout van haer schryven gekent, sy en soude tot den ardsbisschop van Weenen niet geschreven hebben om bystand te vraegen voor de eere en glorie van God en tot welstand van Kerk en Staet, dit al is ten vollen gekent by de gods-geleerde van Poperinge die my beproeft hebben om zinneloos te worden, was jk door God niet vertroost en versterk geweest.’

Te Poperinge was ze beter ontvangen geweest dan te Ieper, want ze schrijft: ‘Men moet lof geven aen de inwoonders van Poperinge die door hunnen grooten jver God en Maria te voet gevallen hebben in desen troubelen tyd, en dit om vrede te becomen.’

Een enkele geestelijke had haar volle betrouwen: de 70 jarige pastor van Vlamertinge, die den eersten onderpastor van St. Bertinus te Poperinge van alles op de hoogte gebracht had⁽¹⁾.

(1) Pastor Filips Ryckewaert, vroeger pastor te Lampernisse en onderpastor Karel Verhelst, 48 jaar, gewezen regent van de Armenschool te Poperinge. (Staatsarch. Brugge, M.A. Bundels 1^e reeks, n^r 484). Over beiden zie: J.B. Van Baveghem, Het Martelaarsboek, bl. 377 en 447 (Gent, 1875).

[p. 197]

Bij den tweeden brief was een groot papier waarop twee ringen van geel papier nevens elkaar geplakt waren; de eene ring verbeeldde den Stoel van den overleden paus, de andere den Stoel van den ‘residerenden paus’. In de eerste ronde staat geschreven: ‘paus //olijfboom// hier beneden waer noch wat jonge planten voor de H. Kerke die hi er binnen geplats waeren //Catharina sugt en weent om bystand te becomen// jonge planten.’ In de tweede ronde stond niets.

Ze had er den volgenden uitleg bijgeschreven: ‘Siet hier de veropenbaeringe die God my getoont heeft twee daegen voor de dood van den overleden paus⁽¹⁾, in dese twee figuren die als met een maene licht bekleed waeren die jk hier verbeelde door het papier die daer binnen is; dese twee fyguren waeren boven het opperste van eene kerke die de H. Kerke is verbeeldende.

Onsen H. Vader heeft jn synen stoel blyven zitten binnen den tijd van syne vervolginge en dat tot 'er dood toe, om de H. Kerke te beschermen en de eere en glorie van God vooren te staen... Dit is den uytleg van dese veropenbaeringen.

Siet nu naer den stoel van den tegenwoordigen paus, die met het selve maene licht bekleed is, die als het licht van den H. Geest is verbeeldende jn de bestieringe der H. Kerke; dese plaetse is als jdel en niet vervolt om dat den Franschen Staet synen vrydom heeft willen benemen ende als jn synen stoel geseten is; jn desen sin moet dit hier verstaen syn, en dit is de verbeeldinge jn kleyne fygure van de Kerke die God toonde.’

(1) Pius VI regeerde van 1775 tot 1799. In 1798, toen Rome door de Franschen ingenomen was, werd de paus gevankelijk overgebracht eerst naar Siena, later naar Firenze en eindelijk naar Valence in Frankrijk waar hij overleed.
Zijn opvolger was Pius VII die regeerde van 1800 tot 1823; hij had in 1804 Napoleon tot keizer gekroond, maar had er later veel van te lijden: in 1809 werd hij te Savona opgesloten en in 1812 naar Fontainebleau overgebracht; in Mei 1814 werd hij terug in vrijheid gesteld.

[p. 198]

Ze verwachtte de overwinning van den keizer van Oostenrijk op Napoleon, door de tusschenkomst van O.L. Vrouw van de St. Janskerk te Poperinge, door het inrichten van een biddag. Immers ze schrijft: ‘Ik geloove voor seker dat dese victorie sal moeten toeschreven syn aen O.L.V. van Ste Jan die mogelyckx te becomen is door de gemeene gebeden van het H. Kruis gebedt die jk by den bisschop versogt hebbe, eerst door eenen brief jn het fransch voor Gend, Brugge en Jpre⁽¹⁾ by den geestelycken staet van beyde de geslagten en vergaederingen... ook alle de leerscholen hier jn begrepen, om jn het verborgen te bidden op dry uren naer middag, dese vraege hebbe jk gedaen door de goddelycke wysheyd aengewesen.’

‘'t En is niet van een jaer of twee dat jk schryve en sugte over de saeken van den tyd, maer het is al twaelf jaeren dat God my hier jn heeft beginnen leeren om bystand te vraege voor syne eere en glorie.’

Over den biddag (waarvan de Franschen niets mochten te weet komen) lezen we nog het volgende: ‘... tot welstand van de H. Kerke om dat sy tot geenen tweeden weedom en soude comen met haere geestelycke dienaeren die jk gevreest hebbe⁽²⁾ als God my heeft doen schryven tot mynen bisschop jn het gepasseerd jaer jn het eerste van den maent October 1808 om een verborgen bittag te becomen tot de vyf bloedige wonden van Jesus door het H. Kruis gebedt! met den Veni Creator al jn het stille op dry uren naer middag, besonderlyck om dat dese ure vol is van genade

(1) Door het Concordaat tusschen den Paus en de Fransche Republiek gesloten op 15 Juli 1801, werden de oude bisdommen Gent, Brugge en Ieper afgeschaft en vervangen door het bisdom Gent dat zich uitstrekte over de huidige provinciën van Oost- en West-Vlaanderen. De nieuwe bisschop Mgr. Fallot de Beaumont verdeelde zijn bisdom in drie distrikten: Gent, Brugge en Ieper, elk onder een vicaris-generaal.

(2) Er is hier sprake van de vervolging der priesters die in 1797 weigerden den eed van getrouwheid aan de Fransche grondwet af te leggen. (Zie daarover Biekorf, 1927, bl. 226-233: “Onze Kapittelvicarissen onder 't Schrikbewind.”)

[p. 199]

en bermertigheyd, op de welke Christus Jesus voor ons gestorven is. Dese vraege van bittag is om hier door eenen goeden vrede te becomen door den bystand van de H. Maget Maria, O.L.V. van den H. Schapulier jn Poperinge, die my onweirdige van over tyd geroepen heeft met lofsangen en schriften jn de kerke van Ste Jan tot welvaert van kerk en staet.’

Wat er verder met Joanna Theresia Onraet en hare zoogenaamde goddelijke openbaringen gebeurd is, weet ik niet.

Jos. De Smet.

Staatsarchief te Brugge, Modern Archief, Bundels, 2^e reeks, n^r 8240.