Biekorf. Jaargang 38

Uit den ouden taalschat.

Harinc vivelo.

HET Brugsche Livre des Mestiers of De Bouc vanden Ambachten (omstreeks 1340 opgesteld) vertaalt in zijne opsomming van de vischsoorten het fr. herenc vivelai door harinc vivelo⁽¹⁾. Deze vermelding is de eenig aangehaalde in het Mnl. Wdb. IX, 570 met een bloot vraagteeken naar de beteekenis van het woord.

De rekening van het O.L. Vrouwhospitaal te Kortrijk

(1) Uitgave J. Gessler I, bl. 13 (Brugge, 1931).

[p. 124]

over het jaar 1370 bevat onder de uitgaven drie posten ‘omme viveloo harinc, omme harinc vivelo, omme harinc viveloo’⁽¹⁾ De Gasthuisrekeningen van Geeraarsbergen vermelden in 1413 en 1425 eveneens uitgaven voor ‘viveloe in de mey ende derbuten.’⁽²⁾

In het Alg. Wdb. van Prof. Vercoullie vinden we fr. vivelai als een verouderd woord opgegeven met de vertaling: levaard. Daar hebben we den zin van ons mnl. Vivelo, een overzetting uit het fransch, die hetzelfde beteekent als mnl. versche, groene haring, nieuwe haring d.i. ongerookte en tevens ongepekelde haring⁽³⁾: hetzelfde als ons nog levende Vlaamsche woord Levaard.

(1) Handelingen van den Gesch. Kring 1930, bl. 147-148.

(2) G. de Vos. Inventaris der Handvesten, bl. 315 en 321 (Geeraarsbergen, 1898). - Vineloe (bl. 315) is een opvallende verschrijving.

(3) Vgl. E. Gailliard in zijn Glossaire op Gilliodts' Inventaris, bl. 153 en zijn Glossarium op de Keure van Hazebroek, bl. 375.

Ghylcuppe.

Een gijlkuip (wvl. uitgesproken: giilkupe) is volgens De Bo: Bij de brouwers, een groote wijde kuip of bak waarin het bier van den koelbak afgetrokken wordt, en, met gist vermengeld zijnde, daarin blijft tot het begint te grijpen; fr. guilloire.

In de Rekening van de Duinenabdij over het jaar 1565-66 vinden we dit woord vermeld: ‘Betaelt Adriaen Carboneel, grootwercker van ghenomen ende ghemact thebben de ghylcuppe in de brauwerie, metgaders de houppen daertoe dienende ghelevert omde somme van 30 lb. par. (f. 49)’⁽⁴⁾.

Het gijl beteekende in het mnl. het bier dat in de tweede kuip overgepompt en nog niet uitgegist is (Verdam). In ons Westvl. hebben wij dit woord nog als adjectief behouden: Dat bier is nog niet gijl genoeg = nog niet genoeg gegist. Het oude ww. gilen, ghijlen = sieden bij Kiliaan, is in de nieuwere taal verloren gegaan.

A.V.

(4) Archief van het Brugsche Seminarie.