Biekorf. Jaargang 38

Jantje Goedherte en Pieter Kwaadherte.

't IS lange jaren geleden en 'k en zou zelf niet wel kunnen zeggen waar het gebeurd is, maar ik heb het volgende vertelselke hooren vertellen.

Daar was een jongeling die waarlijk al de gaven en hoedanigheden bezat die een mensch hier op de wereld kan bezitten. Nu, in één woord: 't was 't beste herte dat gij kunt uitdenken; ook noemde men hem in zijne streke Jantje Goedherte en dat zegt genoeg. Hij en was niet rijke en hij moest werken om zijn brood te ver-

[p. 14]

dienen en daarom had hij een stiel geleerd: het kleermaken. Daar en was niemand in veel uren in het ronde die kleêren koste maken gelijk Jantje Goedherte; zij gingen zoo wel en pasten zoo wel dat ze, gelijk men zei, aan 't lijf geschilderd waren. Of hij gekend en gekaland was, kunt gij wel peizen: hij won geld gelijk water en in zijne weelde hielp hij de arme menschen die hem om hulpe vroegen in hunnen nood; en zulke kalanten had hij ook genoeg, zoo dat men mag zeggen dat zijn gewin in verdienstelijke werken even zeere wegging als het binnen gekomen was. Of hij geacht en geerne gezien was en moet ik niet zeggen: Jantje Goedherte was de god van de streke.

Maar ‘duren is een schoone stad’, en Jantje begon het in zijn kop te steken van te reizen goed-kom-het-uit, de wereld in. Hij wilde de wereld zien met groote steden en wonderbare streken waarvan hij zoo veel gelezen had in boeken en bladen; want Jantje was wel geletterd en geleerd. Jantje hield dat gedacht voor hem en niemand wiste daar een gebenedijd woord van. Ge kunt peizen welk een verslegenheid en droefheid het was in die streke, als men op zekeren dag vernam dat Jantje weg was en spoorloos verdwenen.

Jantje met geheel zijn kleermakersgerief in eenen zak ging op reize. Als hij al wel drie dagen stap en half gegaan hadde, wierd hij moe, en zocht eene verdoken plaatse om te rusten en te slapen. Hij was in een grooten bosch en lag al gauwe te ronken aan den voet van een dikken eik.

Binst dat hij daar rustig lag te slapen komt er daar een jongeling aangestapt. Hij ook is moede en tenden van gaan, zoekt eene plaats om te rusten en ligt al gauwe met zijn zak onder zijn hoofd te slapen. Zij liggen op tien stappen van malkaar, zonder het te weten.

's Anderendaags als de zon opging, komt Jantje wakker: alle moedheid is weg, hij is frisch en welgezind. Hij slaat zijn kruis, stelt hem onder Gods hoede en bescherming en eet dan smakelijk van den voorraad

[p. 15]

uit zijnen zak. Van als hij hem oprecht om zijne reize voort te zetten, hoort hij iemand luide geeuwen.

- Hoor, zegt Jantje, 'k geloove dat ik hier een slaapmaat heb zonder het te weten.

Jantje loert door de takken en struiken en ziet tot zijne groote verwondering een jongeling die daar ligt te rekken en te geeuwen. Hij ziet hem overende kruipen om op te staan. Ook een reiziger, meent Jantje; misschien kunnen wij malkaar gezelschap houden, dat ware opperbest; want alleene is alleene, wij zouden mekaar kunnen helpen als 't nood doet.

't En leed al niet lange of zij waren bij malkaar en aan 't klappen.

Die jongeling heette Pieter, was schoenmaker van stiel, en was ook op reize om ievers fortuin te maken. Volgens zijn zeggen, was hij baas boven baas in zijnen stiel. Seffens waren zij 's eens om te gare te reizen en met hunnen zak op de rugge trokken zij voort.

Reeds drie dagen gingen zij alzoo te gare en vertelden elk hunne geschiedenis en wat zij zinnens waren te doen. Zij waren goede vrienden en zwoeren malkaar trouw en hulp in den nood, en Jantje met zijn goed herte was blijde zulk een kameraad gevonden te hebben.

Al gaan altijd maar gaan, kwamen zij op eene kruisdreve nog altijd in dien bosch. Alwaar nu ingeslegen, rechte door of links of rechts? Zij kwamen overeen en sloegen de dreve links in en stapten vol betrouwen sterre tegen wind dien onbekenden weg in.

Ja maar, Jantjes eten minderde in zijnen zak en hij begon te vreezen dat hij zonder eten zou vallen, is 't dat zij niet gauwe uit dien bosch gerochten. Hij sprak daarvan aan Pieter, die geheel onverschillig antwoordde dat hij nog voor vele dagen wel voorzien was. Jantje was daardoor gerust gesteld en liet alle bekommernis varen.

Jantjes voorraad gerochte toch tenden op en nog doolden zij in dien bosch, zonder God of goemensch te ontmoeten. Jantje kreeg honger en zijn gezel gebaarde van geen koude; 't gevoelde dat zijne krachten ver-

[p. 16]

minderden, zijne beenen begosten zoodanig te wegen dat het nog met moeite voort kon. Pieter zonder op Jantje te letten, at smakelijk uit zijnen zak, en stapte dapper vooruit. Eindelijk en kon die ongelukkige jongen niet meer voort, zette hem neder langs de weg en smeekte om een weinig voedsel.

Nu zag hij met wien hij te doen had: Pieter was een hertelooze, die maar en leefde voor zijn zelven en daarbij valsch was en wreed. Al zijne vriendelijke woorden waren leugens en Jantje was deerlijk bedrogen.

- Wat, riep Pieter stuur, gij moest u maar beter voorzien! Als ik u mededeel, zou het kunnen gebeuren dat wij alle twee zonder eten vallen? 't Is beter dat er één sterve, dan dat wij alle twee van honger vergaan. Neen, neen, 'k en geve u niemendalle, gij en moet het maar weten!

Maar Jantje sprak zoo schoone en smeekte zoo lang, dat Pieter eindelijk hem wat eten wilde geven, op voorwaarde dat hij hem een ooge mocht uitsteken. Jantje verschoot hem bijkans dood als hij die woorden hoorde. Pieter was niet alleen een hertelooze, maar ook een helsche wreede duivel daarbij.

- 't Is te doen of te laten, sprak Pieter, en hij was te wege voort.

- Och God, zuchtte Jantje, als het moet zijn, ik heb nog liever te leven met één ooge, dan hier verlaten in dezen bosch van honger te sterven.

Pieter nam zijn mes, stak Jantje koelbloedig eene ooge uit en gaf hem een snee brood. Jantje huilde van de pijn en viel achterover op den grond.

- Rap nu, schreeuwde de wreede beul, eet maar smakelijk, wij moeten voort.

Jantje at zijn brood op om niet te sterven en volgde gelijk een hondje den bloeddorstigen Pieter; geen bitter woord noch eenig verwijt en kwam over zijn lippen. Al gaan smeekte hij God om hulpe en om bermhertigheid over zijnen trouwloozen gezel.

Dat ging een tijdeke beter: zijne krachten waren

[p. 17]

wedergekeerd, maar hij leed onnoemlijke pijnen. Achter eenige uren, moest hij het weerom opgeven: hij was dood van den honger, zijne krachten waren tenden. Eindelijk en wilden zijne beenen hem niet meer dragen en hij zonk ineen gelijk den eersten keer.

Jantje in al zijnen nood begost nog eens te klagen en te smeeken om eene bete brood. Pieter scheen het niet te hooren en ging maar altijd voort.

- Och, Pieter, zult gij mij hier laten sterven van den honger, heb toch medelijden met mij, klaagde Jantje.

Bij die woorden keerde Pieter op zijn stappen weer en Jantje wachtte vol betrouwen.

- Welnu, gij wilt nog eens uit mijnen zak eten? gij kent mijne voorwaarde: voor uwe tweede ooge krijgt gij t'eten, anders niet. Gij kunt hier sterven, het is mij gelijk.

- Maar Pieter toch, waarin en waar heb ik u misdaan? Ik zal dan blind zijn en waar moet ik dan gaan belenden op de wereld? Hoe kunt gij toch zoo wreed zijn!

Nog lange weende Jantje en kreesch en smeekte, maar 't en kon al niet helpen. Doch er was gelijk een stemme in Jantje die zei: Betrouw op God den almachtigen; en Jantje antwoordde:

- Belooft gij mij te leiden tot wij uit dezen bosch zijn? Daar zal wel ievers een mensch zijn die medelijden zal hebben met mij; sterven is toch schrikkelijk hier alleen en verlaten!

Pieter, de hertelooze wreede duivel, beloofde voor hem te zorgen en Jantje liet hem begaan. Daar stond of beter daar kroop die brave jongen nu op den grond, stekeblind, huilende van de pijne. Hij kreeg een stuk brood, wierd recht getrokken en aan den arm van zijnen beul sukkelde hij voort.

Na korten tijd kwamen zij op eene opene plaatse en daar stond eene galge waaraan een menschenlijk te slingeren hong.

- Hier hebt gij eenen nieuwen kameraad, treiterde

[p. 18]

Pieter, goe reize! en hij liet Jantje los, die uitgeput onder de galge nederviel en bitter weende. Pieter was weg en daar lag hij nu bedrogen en verlaten den schrikkelijken hongerdood af te wachten.

Jantje bereidde hem om te sterven; hij vergaf alles en bad voor zijnen beul. Bermhertigheid, o goede God, over mijn arme ziele, zuchtte Jantje. Ik heb mij willen verheffen en gij hebt mij vernederd, uw wille geschiede!

Binst dat hij daar lag te bidden en te zuchten tot God, kwamen daar twee raven verlekkerd op menschenvleesch en zetten hen op de galge.

- Kijk, zegt de eene tegen de andere, daar ligt iemand op den grond, hij schijnt nog te leven.

- Ja, antwoordt de andere, hij leeft nog; maar hij is blind en zal hier moeten sterven.

- Dat hij het wiste, zegt de eerste, hij en heeft maar zijne oogen te wasschen met den dauw die van de galge druipt, en hij ware geheel genezen.

Jantje dacht dat het stemmen waren uit den hemel en seffens vol hoop en blijdschap zoekt hij al tasten en vindt den natten dauw. Hij wascht daarmee zijn twee blinde oogen en - o wonder Gods! - alle pijne is weg en hij ziet zoo klaar en zoo snel als ooit.

Op zijne twee knieën dankt Jantje den goeden God over zijne wonderbare genezing. Hij en gevoelt geen honger noch vermoeidheid meer, en bijna zot van blijdschap springt hij rechte, smijt zijnen zak op zijne rugge en zet zijnen weg voort.

Hij is alleen nu, verlost van den herteloozen beul. Vol nieuwen moed stapt hij blijgezind en gaande zonder rusten geraakt hij den bosch uit.

Nu begint den afgrijzelijken honger hem weerom te kwellen en hij en ziet in de verste verte noch huis noch mensch. Hij stelt zijn betrouwen op de goddelijke Voorzienigheid en gaat maar altijd voort. Hij zakt door zijn beenen en zal hem allichte moeten neerzetten. Hij geraakt bij een hollen boom en ziet daar duizende bietjes uit en in vliegen,

[p. 19]

- Oh! ik ben gered! juicht Jantje. Zeem! zoete voedzame zeem! Als hij te wege is die bietjes zoete zeem te rooven, daar komt de Koninginne aan de opening gekropen en zegt:

- O goede mensch, en wil toch ons zeem niet stelen! Wij vergaren hier voedsel voor den langen winter en moest gij ons uitplunderen, ik en duizende bietjes zullen moeten sterven van den honger.

Jantjes gouden herte kwam boven, hij vergat dat hij honger had en in stervensnood was en antwoordde:

- Als ik u bestelen wilde, 't en was niet uit wreedheid maar uit nood. Ik ook zal hier moeten sterven van den honger als gij niet en helpt. Geef mij wat gij missen kunt om de krampen in mijne ijdele ingewanden te stillen: ik bidde u, smeeke u!

- Goed herte, sprak de Koninginne, omdat gij goed zijt en wil ik niet onderdoen; ik zal u eene bolle zeem doen brengen, en als gij later mijnen dienst noodig hebt, komt hier bij dezen boom uwen nood klagen en gij zult hier hulpe vinden.

Daarop verschenen wel honderd bietjes in de opening en zij rolden eene bolle zeem naar buiten. Jantje smulde dat zoete zeem binnen en voelde dat zijn honger weg was en zijne krachten wedergekeerd. Hij bedankte die lieve milde bietjes en vertrok welgezind en kloek te moede.

Als hij nog eens lange gegaan hadde, kreeg hij wederom honger en nog geen huis noch levende ziele te zien. Hij komt bij een groot water: Heb ik geen spijs ik heb drank, dat zal ook deugd doen, dacht Jantje en hij was te wege te gaan drinken, als hij daar aan den waterkant wel honderd zwaantjes zag. Zij zaten met hunnen kop onder hunne vlerken en sliepen.

Daar is mijne redding, dacht Jantje, en voorzichtig, voorzichtig kruipt hij bij de zwaantjes en stekt eene. De verschrikte veugel gaat aan 't schreeuwen en al de anderen schieten wakker en gaan ook aan het tieren; maar zoo smeekend en droevig dat Jantje er van gepakt wierd.

[p. 20]

- Spaar toch ons broederke, riepen zij, wij zullen u een smakelijken visch geven.

- Mij ook wel, antwoordde Jantje Goedherte, nooit heb ik mensch of dier kwaad gedaan uit wreedheid, maar ik heb zulken honger dat ik tenden alle straten ben.

Seffens sprongen eenige zwaantjes in het water en kwamen al gauwe met eenen schoonen snoek naar den kant gezwommen. Jantje nam vol blijdschap en dankbaarheid den gevangen visch en verslond hem rauw, want hij had een razenden honger.

Een der zwaantjes die scheen het hoofd der bende te zijn, kwam vooruit en bedankte Jantje om zijn goed herte en voegde erbij: Als gij onzen dienst eens mocht noodig hebben, kom dan hier bij dit water, klaag uwen nood en wij zullen u helpen.

Jantje geheel veremd en blij eene goede daad verricht te hebben, verliet die lieve zwaantjes en zette zijnen weg voort.

('t Vervolgt)

J. Leroy.