Biekorf. Jaargang 38

[p. 12]

Den 21ⁿ, S. Agniete, voor de biervoerders

Preekboomen en evangelieboomen

Evangelieboomen staan er nog wat te allen kante in onze streek. Karel de Flou in 't vierde deel van zijn Woordenboek der Toponymie van Westelijk Vlaanderen (col. 72-74) vermeldt er dertien; namelijk te Aalbeke, Beveren aan de Leie, Deerlijk, Dentergem, Desselgem, Harelbeke, Kuurne, Oedelem, Rekkem, Renty, Kortrijk-Zwevegem, Sint Denijs en Waregem.

Vanwaar hebben die boomen hunnen naam gekregen? Dat is van in den Geuzentijd, als de Protestanten buiten stad gingen preeken onder die boomen - zoo wordt er gewoonlijk op die vrage geantwoord. K. de Flou haalt voor den Evangelieboom van Renty een tekst aan van 1423 ‘... et de ibi tendendo usque west per unum vicum carrucabile usque ad locum in quo solitum est dicere evangelium quando itur processionaliter per parrochiam de Renteka’. Daaruit besluit hij terecht: ‘De verbreide meening als zouden de Evangelieboomen slechts tot den tijd der Hervorming opklimmen, vervalt hiermede’. Een Evangelieboom was dus een boom waarbij de processie stil hield, ‘statie’ hield om het Evangelie te lezen; bij het Evangelie kwam somtijds nog een statiesermoen, een predicatie.

Alzoo zijn de Preekboomen in het pas verschenen twaalfde deel van het Woordenboek (col. 1177-1188) een vervolg op de Evangelieboomen. K. de Flou vermeldt er negen: zeven Preekboomen en twee Preekeeken, namelijk te Anzegem, Dudzele, Eessen, Hooglede, Klerken, Lapscheure, Moerkerke en Waregem.

[p. 13]

Hier ook zijn verscheidene teksten van vóór de Hervorming. De aanmerking van K. de Flou is treffende. ‘De Preekboomen, ook Evangelieboomen geheeten, werden in de middeleeuwen bij voorkeur aangewezen om er, in den vastentijd vooral, predicatie te houden. Het is eene dwaling te meenen dat zij uit den Reformatietijd dagteekenen’.

Andere plaatsen dan boomen werden ook daartoe aangeduid, Men leze de volgende citaten die Monikkenreede onder Oostkerke betreffen:⁽¹⁾

‘... streckende metten westhende ander kercken van Oostkercken landt daermen tsdijcendachs jnde cruusweke pleict te preken.’ (1481).

‘... langhes die Roo straete noortwaert daermen pleecht te preken ende es thuus daer vi^a H^c Baens wuendt.’ (1517).

‘... streckende vander hoochstraete tot daermen pleicht te prekene.’ (1554).

Te Montreuil-sur-Mer was eene plaats op straat daarvoor geschikt: ‘... à Monstreul,... d'aultre costé en le rue du Sermon, par devant au flégard (1547)’.

A.B.

(1) Monikkenreede was eene stad maar had geen parochiekerk en maakte deel van de parochie van Oostkerke; 't is misschien daarom dat er in de stad op straat gepredikt werd (Zie Biekorf, 1896, bl. 103).