Biekorf. Jaargang 37

De keerne onttooveren.

ROND de jaren 1590-1600 waren de landslieden van Brugge en omstreken deerlijk geplaagd - of plaagden zichzelf - met ‘tooverij’ die ze, te allen kante, in huis en stal, meende te ontdekken. Hunne beesten, koeien en paarden, vrouw en kinders en zijzelf, zoodra er iets in den haak niet was, ze waren betooverd en moesten bijgevolg onttooverd worden. Er ontbraken dan ook geen lieden die hun brood zochten te winnen met alles te genezen ‘waerover een quaede mont gheaessemt hadde’. Zelfs als hunne koeien nog onaangetast bleven⁽¹⁾, dan vreesden de menschen nog altijd den molkentover die onder allerlei gedaante het zuivel bedreigde, o.m. de betoovering van de keern.

(1) Over het onttooveren van koeien, zie hierboven bl. 151-154.

[p. 282]

De Brugsche wetheeren spaarden tijd noch moeite om al die tooverij te onderzoeken. Een landman vertelt aldus, in September 1596 voor schepené Claeisman, heel het verloop der onttoovering van zijne keerne.

‘Mathys Strynck, oudt LIIIJ jaren, doende lands-neerynghe, zegt by eede hoe nu gheleden acht jaren onbegrepen zyn zuyvel es betoovert geweest zo dat de bueter en de melck was stynckende; hebbende Berthelmeeus Warnier den deposant gheadresseirt an Michiel Smit, nu wonende ten Damme, omme gheholpen te wordene, de welcke ten huyse vanden deposant ghecommen zynde omme de queerne tontoovere, heeft alvooren ghedaen maecken schoon vier ende heeft daere overghehanghen eenen nieuwen eerden pot daerinne hy ghedaen hadde vande betooverde melck ende eeneghe naelden niet wetende hoe vele, de welcke hy tsamen ghezoden heeft ende gheroert den pot met een doot menschenbeen twelcke hy haelde up sint Anne kerchof wesende tbeen vanden aerme van een doot mensche; zegt dat de melck rees wel twee paelmen hooghe buyten den pot zonder nochtans over te loopen; hebbende Michiel doens gevallen up zyn knyen ende yet ghelezen dat ghescreven was in zeker papier twelke hy over hem hadde, hebbende tinhouden van dien ghelesen tot viermaal toe inde vier houcken vande werelt, zo hy Michiel zeyde, hem telcken ommekeerende metten aensichte vanden eenen houck totten anderen; zegt dat hy deposant hem wel hoorde lesen maer en verstont niet wat taele hy sprak, zegt dat altijts tlaste woort was: Grammaton; zegt voorts dat Michiel doens maecte een ront parek met calck ende een cruyce inde ronde van tparck ende in elcke vande vier ydel plaetsen twee letteren, wesende hem deposant onbekent wat lettren dattet waeren, dynckende de deposant dattet Grycxssche lettren waeren emmers waeren alle die van den huyse onbekent ende heeft Michiel ghezedt de keerne up de voorn.

[p. 283]

ronde die daermede es ghedect gheweest; hebbende ghelast sdeposants wyf alle de melck die zou keernen zoude daerinne te vergaederen ende es daermede de keerne gheholpen ende goede bueter ghekeernt gheweest als daer te vooren; heeft Michiel ooc ghelast datmen stellen zoude int coe stal eenen eerden pot ende datmen daerinne alle daeghe maeeken zoude zyn ghevouch ende alle daeghe daerinne ghieten een lepel melcq ofte twee, zegghende dat de keerne vande tooveresse die sdeposants zuyvel betoovert hadda zoude worde stynckende ghelyck dien pot; zegt dat Michiel ghevraecht zynde wye dattet ghedaen hadde, zeyde tot sdeposants wyf: Die u datte ghedaen heeft zal u merghen nuehtent int ghemoet commen up een cruystraete; zegt dat sanderdaechs smerghens zoo zou naer de marct ghync quam in haer ghemoet in zeker cruystrate by de Roostraete zeker vrauwe persoone daerup zou langhe daer te vooren suspicie hadde dattet zou zoude ghedaen hebben, ghenaemt Barbele Van Wype, ghehuwet zynde met Zoos Rycquaert die haer heeft laeten zitten ende ghetrauwet een ander wyf in Brabant; hebbende Michiel ghezeyt dat zou zoude goeden dach zeggen jeghans sdeposants wyf ende dat sdeposants wyf haer vryelicke slaen mochte voor haer backhuys, zegghende zou is de ghuene die u datte doet, zonder haer ghenoompt thebbene; zegt voorts de deposant dat de voorn Barbele zyne huysvrauw int ghemoet commende haer boodt goeden dach; zegt wel ghehoort thebbene dat haere moedere was berucht van omme te gaene met tooverie.’

Rijksarchief te Brugge. Crimbouek der stad Brugge (1594-1607) n^r 662, f. 104.

E.I.S.

- Oeie, oeie, 'k ben meulenare, zei Wijsten, en hij schudde zeere de asschen af die uit zijn pijpe op zijn kleers gesturt was.

Rollegkem-Capelle

J.C.