Biekorf. Jaargang 37

[p. 274]

Ons Algemeen Nederlandsch

(Vervolg en slot van bl. 246)

IS het nu werkelijk noodig in alles en overal de uitspraak en de spraakkunst van ons Vlaamsch (o.a. met zijn nog duidelijk bewaarde geslachtsuitgangen) ineens zóó te wijzigen en te verwringen dat er niet één wanklankje tegenover het Noord-Nederlandsch nog hoorbaar zij?

Sommigen zullen het ongehoord vinden, zulke vraag nog te durven opwerpen, en vooral ze eigenmachtig te willen oplossen... Laat me enkel toe hierover een voorstei te doen. en wel hetzelfde als daareven wat woorden en wendingen betreft: de geleidelijke samensmelting, of liever, samenhoorigheid.

Wat men ook doe, ‘volledige’ toongelijkheid zal men wel niet bekomen, en me dunkt dat ook dit niet van doen is. De Engelschman spreekt ook de th niet overal gelijk uit, noch de Duitscher zijne ch. Ook in Frankrijk, en zelfs binnen in Noord-Nederland, zal men wel weten te onderscheiden of de spreker van 't Noorden of van 't Zuiden herkomstig is.

Ik wil hoegenaamd niet betwisten dat men 'n zekere eenheid en zelfs eensluidendheid moet betrachten. Maar mijn gezegde heeft vooral ten doele, te doen opmerken dat het ‘overdreven’ naäpen van sommige Noordsche (woorden en) klanken niet aangenaam aan Vlaamsche ooren is, en niet bevordelijk tot het aanleeren en in voege brengen eener deftige algemeene taal door de Vlaamsche gemeenschap. Dit ‘overdreven’ pedantisch gedoe wekt lachlust en zeer weinig neiging tot navolgen. Hoe storend klinken bij sommige veralgemeeners de al te sterk aangeademde h, de steeds afgebeten slot-n, de bijna tweeklankige o (‘eou’) sn e (‘ei’)als in ‘keoume’, ‘spreike’ (voor ‘komen, spreken’), de eeuwige en ervige je en

[p. 275]

ie (voor ‘ge’ of ‘gij’ en ‘hij’) met hier en daar, soms heel dikwijls, nog een ‘hhoor!’ ertusschen, en dat nog altemets midden in zuiver-Vlaamsche spreuken en heel-Vlaamsche zinsneden!

We staan hier gewis op een heel kiesch en onvast gebied, en ik beken mede dat ik zelf 'n zuivere grens in de vernoordnederlandsching moeilijk zou weten af te bakenen; maar juist dit komt mij voor: een zuivere grens moet en mag er niet zijn; ik sprak van ‘geleidelijke’ doch niet ‘slaafsche’ aanpassing.

Wis en zeker moeten we in algemeene taal onze gewestklanken verzuiveren, niet enkel de West-Vlaamsche (als de Westvl. en Limb, i, ii, voor ij; u, uu voor ui) ook de Antwerpsche (bv. ‘aai’ voor ij), de Oost-Vlaamsche (‘als eè’ voor ij), de Brabantsche (als bv. ‘ao’ voor a, ‘oi’ voor ui) en niet min de a die in 't Vl. bijna overal te zwaar klinkt.

Ook met den ouden gesleten uitgang der naamwoorden (dien men zoo leelijk ‘sleepende e’ genoemd heeft), zuilen wij West-Vlamingen in de algemeene taal zeer spaarzaam moeten zijn, en dien meestal voor eigen letterkundig West-Vlaamsch en voor de dichtkunst overhouden. En zoo voort...

De e en o zouden we, dunkt me, best zuiver uitspreken, zonder ze tot tweeklanken te willen wringen. En dat stelselmatig en wel te zeer volledig weglaten der slot-n schijnt me overdreven. - Zal men nu zeggen ‘mense’ voor het oude en echte ‘menschen’, en dergelijke woorden? Altijd ‘aard, haard, paard’ enz. voor ‘eerd, heerd, peerd’?

Doch wát gedaan vooral met de h die in N.-Ndl. naar de oude echt-germaansche (nog Eng. en Duitsche) wijze goed hoorbaar aangeademd wordt, doch die wij Zuid-Dieoschers sedert eeuwen, van af der Franken tijd, niet meer hooren laten! Guido Gezelle merkt ergens in Loquela terecht op, dat we de h niet heel verloren hebben, en ze nog voelen: bv. in ‘sterfhuis’ dat, zonder h ‘sterv-uis’ zou luiden, en vgl. nog ‘jonkheer’ niet ‘jong(h)eer’, ‘jonkheid’, ‘hanthave’

[p. 276]

(uit hand en have), ‘sprinkhaan’ (spring-) enz. Doch feitelijk is de h in Z-Ndl. onhoorbaar. - Zal men er toe komen ons volk die harde h, die zoo zeer tegen zijnen tongval strijdt, weer te doen uitspreken? Of zullen we doen lijk de Duitschers met hunne ch (ich = ‘igh’ en ‘isch’), lijk de Engelschen met hunne the (‘tthse’ en ‘dhe’)?

Ik deed eens opmerken aan priesters van een seminarie waar het Latijn, naar den wensch van Pius X, op zijn Italiaansch uitgesproken werd: (dus u = oe, j = i, gens = ‘djens’ (met Fransche dje) - dat dan ook wel h moest aangeademd worden; ‘homines, habent’..., waarop men antwoordde: ‘Hierover is men het niet eens: sommigen doen 't, anderen niet’ Over die h was men het - natuurlijk - niet eens!... Die h zal wellicht ook in 't Ndl., voor de Vlamingen de grootste stronkeisteen zijn. We mogen er wel bijvoegen, dat dit schravend aanblazen der h ook geenszins bijdraagt om onze algemeene taal aangenaam, welluidender of ‘beschaafder’ te maken,... doch wat ermeê gedaan?

We besluiten dus met de meening te uiten: dat we den ‘overgang’ tot algemeenheid van tale niet te moeilijk, vooral niet stroef gezocht en pedantisch mogen maken, willen we beter ‘ingang’ doen vinden voor het gebruik van een degelijk algemeen Dietsch.

Nog iets terloops: zou men nu niet best doen den raad te volgen die in Biekorf 1921, bl. 10 (met daarna bl.59 een ‘ontwijkend’ antwoordje) vermeld staat, over den ‘zoo vloeienden en beter Dietschen Weesgegroet van N.-Ndl’? (‘Wees gegroet... vol van genade,... gezegend zijt gij onder de vrouwen,... voor ons zondaars,... en in de uur van onzen dood. Amen). - Ik heb me laten gezeggen dat men hem thans aldus bidt in Belgisch Limburg, en ik zelf het hem aldus hooren voorlezen door eenen Antwerpenaar. Indien men niet, door geheel Dietschland, hetzelfde gebed, - en dit geldt ook voor de andere gewone gebeden - in dezeifde bewoordingen en gelijkluidend lezen zal, kan men ook

[p. 277]

op dit gebied nog niet spreken van eenheid van taal, - (hierover echter kunnen natuurlijk slechts onze Hoog-eerw. Bisschoppen beslissen); - en hoe zal men dan aan onze schoolkinderen ‘den dood’ (als mannelijk) aan-leeren, wijl men hun medeen in den Weesgegroet ‘der dood’ (in 't vr.) doet zeggen?

Ik hoop dat de Lezer met mij zal moeten bekennen dat het hoog tijd wordt over die ‘hoe-danigheid’ en ‘hoe-verwezentlijking’ van ons Algemeen Nederlandsch eens rechtdoor te wikken en te wegen, en de zaak voor heel Vlaanderen duidelijk en eensgezind uit te maken.

't Ware mij een groot genoegen moest een of ander bevoegde leeraar of taalkenner hierover zijne meening willen stellen en staven. En moest het uitkomen dat de geleerden, ook in ons taalminnende en zoo fijntaalvoelend Westvlaanderen, eens zijn om mijn ‘geleidelijk veralgemeenen’ af te wijzen, en van meet af, volop en volledig de Noord-Nederlandsche spraak over te nemen, dan zal ik, als een der vele eenvoudige en benieuwde toeschouwers, mede-knikken, en me slechts verheugen dat er eindelijk, ook in West-Vlaanderen, daarover meer licht en duidelijkheid, vooral meer eensgezindheid en praktische richting ontstaan is.

Frank Van Vlaanderen