Biekorf. Jaargang 37

Ons Algemeen Nederlandsch

MAG ik eene kwestie ‘opwerpen’ - daarom niet zelf ‘oplossen’ - die hoewel kiesch, me toch hoogdringend, onafwendbaar, en meer en meer ‘van praktischen aard’ voorkomt? Alhoewel we in onzen ‘Biekorf’ Goddank nog steeds onze eigen gezonde volkstaal beoefenen, - daar zulks geenszins tegen 't streven naar Algemeen Dietsch gericht is, wel eer daartoe bevorderlijk zijn kan, - hoop ik dat dit schrijven bij Berek en Lezers niet onge-wenscht zal heeten.

Nu immers dat onze Dietsche taal eindelijk tot haar recht komt, en weldra de voertaal wezen zal van al onze onderwijsgestichten, zoo vrijeals staats-scholen. zoo voor jongens als voor meisjes, dunkt het me niet overbodig ons de vraag te stellen: ‘welke zal nu die algemeene taal zijn die overal zal

[p. 243]

moeten ter dege aangeleerd, en in alle leervakken gevoerd en gesproken worden?’

- ‘Niet overbodig?’ zullen velen antwoorden; ‘maar komt ge van Kanegem? Ge zijt wel veertig jaar ten achteren! Onze algemeene taal, 't is toch wel het Algemeen Nederlandsch lijk het in Noord-Nederland in 't openbaar gesproken en geschreven wordt!’

- Goed zoo, weest gerust. Ik kom hier niet als ‘achteruitkrabber’ of als een ‘particularistische revolutionnair’: 't is juist den algemeenen vrede dien ik zoek, en ook de ‘algemeene Nederlandsche taal’ lijk ze in Noord en Zuid is of zijn moet.

Ons Dietsch - hce jammer dat men die oude schoone benaming liet Schieten, met er in Noord-Nederland tijdens de 16^e eeuw ‘Duytsch’ en ‘Nederduytsch’ van te maken, - is en moet dezelfde taal zijn op heel onzen Noorden Zuid-Nederlandschen bodem.

In Noord-Nederland bestaat de aigemeene deftige taal; in Zuid-Nederland moet ze nog in voege komen, moet ze worden en groeien, en wèl naar den leest van 't Noord-Nederlandsch, dat ons oorbeeld moet zijn, aangezien het den toon aangeeft, en nu toch sedert lang de deftige ‘officieele’ spraak geworden is.

Maar wil dit zeggen dat wij, Zuid-Nederlanders, in alles, door dik en dun, onze tongvaste en ten anderen zeer gegronde woorden en wendingen moeten opgeven, om, altoos en uitsluitelijk, de Noord-Nederlandsche zegwijze, hoe slaafsch en ‘pedantisch’ ook, hoe verbasterd soms, over te nemen?

Ik geloof ten anderen niet dat zulks zoo ineens zal omgetooverd worden, en ik geloof ook niet dat het zoo moét. Men schermt thans gedurig met ‘beschaafde taal’, en hierdoor verstaat men. uitsluitelijk het zgn. Algemeen Beschaafd of Noord-Nederlandsch, dit o.i. soms ten rechte en soms ten onrechte: terecht, in dezen zin: dat heel ons Dietsche volk, lijk alle Volkeren, één zelfde deftige omgangstaal, vooral in 't openbaar, moet kennen en gebruiken; ten onrechte, als men daardoer verstaat dat, buiten het gezegde

[p. 244]

Noord-Nederlandsch, geen ‘beschaafde’ Dietsche spraak, bv. ons letterkundig Westvlaamsch, bestaat.

De twee begrippen ‘beschaafd’ en ‘algemeen’ dekken malkaar niet noodzakelijk. Ons West-Vlaamsch immers, is de trouwe weêrspleet van't oude Dietsch der Middeleeuwen, en dan zou ook dit ‘middelnederlandsch’ niet meer als ‘beschaafde taal’ kunnen gerekend worden. Véél van wat men als ‘onkruid’ heeft willen bestempelen, is veeleer de echte gave ‘tarwe’ van 't oude Dietsch gebleven, wijl men soms als ‘tarwe’ deed doorgaan 't geen eigenlijk later ingegroeid ‘onkruid’ was, doch... nu eenmaal als ‘beschaafd’ aangenomen.

Dat we dan, buiten het ‘Algemeen Nederlandsch’, ook onze Westvlaamsche (of 'n andere gewestelijke) ‘beschaafde’ of geschaafde schrijftaal mogen beoefenen, en zelfs best doen voort te beoefenen, verhindert niet alleen het worden en gedijen onzer ‘algemeene taal’, maar zal, m.i., veel bijdragen tot het verrijken, verjongen en verlevendigen van het algemeen Dietsch.

't Staat me dan voor, dat de beste en natuurlijkste gang is: de geleidelijke samensmelting van onzen taalschat met de als ‘algemeen Nederlandsch’ erkende officieele taal. Hierin kan ons jonge, ongekunstelde Vlaamsch aan de Nederlandsche spraak 'n zeer grooten dienst bewijzen, zonder het minste. misbaar bij de Noord-Nederlanders te verwekken; integendeel, de groote bijval van onzen G. Gezelle, van St. Streuvels, van F. Timmermans e.a., is ten deele hieraan toe te wijten.

Weliswaar, een ‘algemeene (letterkundige) taal’ is uitteraard gebonden en stelselvast, ze streeft naar deftigheid, geijkte beteekenis, en wélgeklanktheid. soms ten nadeele zelfs van taalkunde, geschiedkundig verband, en afleiding; wat mooi klinkt is deftig. Waar het Fransch zijn grooten bijval aan te danken heeft, is juist hot stelselmatig, moedswillig verwringen van woorden en klanken en beteckenissen tegen alle

[p. 245]

natuurlijke wording in, om ten spot der afleidkunde, door mengeling van verschillende oortalen, door willekeurig afkappen of bijvoegen van klinkers en medeklinkers, eindelijk tot een zacht en helderklinkend geheel te komen. Doch die taal heeft het eigenaardig voordeel geene natuurtaal, geene ‘stamtaal’ te zijn, veeleer een soort koppeling en verbastering uit verschillende taalbronnen: 't geen haar toeliet in volle vrijheid met af-en toe-nemen te spelen, en ook soms uit haar-gansch-vreemde, als Grieksche, bronnen naar believen te putten. Dit is, zoo ge wilt, een ‘voordeel’, dat echter voor onze gezonde, stamgetrouwe, ruime en rijke Germaansche taal een jammerlijk ‘verbeulemansen’ zou moeten heeten. Zoo iets veroorzaakte die ‘warme patatten in den mond’ lijk 't volk zegt, bij 't uitspreken van 't verromaanschte Engelsch.

‘Van leenen komt altijd schade of schande’. We hebben doorgaans genoeg aan onzen eigenen taalschat, en hier kunnen onze gewestspraken grootelijks aan 't Ndl. bezorgen, wat het Fransch vooral in 't Latijn en 't Grieksch moe(s)t gaan zoeken.

Over de noodige ‘welluidendheid’ eener alg. taal gesproken; we kunnen het terecht betreuren, dat ons Mnl: of Dietsch het sedert de 16^e eeuw heeft moeten afleggen tegen het vrij-ontwikkelende en door 't Duitsch beinvloede Noorden. 't Is o.a. hieraan te danken, lijk we reeds zegden, dat we de oude echte benaming onzer taal verloren hebben, door 't vervangen van 't Z. Mnl. ‘Dietsc’ door 't Noordsche ‘Duutsc’ (als in bedieden - beduiden).

Ook vele ingoede Mnl. - nog Vlaamsche - woorden en wendingen gingen in 't Noorden te loor. - Maar ook het klankenstel in 't algemeen schijnt er niet bij gewonnen te hebben: zou het Ndl., indien het bv. onze zuivere Mnl. i en u bewaard had, niet zoeter en mooier klinken dan met de tweeklanken ij (‘ei’) en ui? Zelfs de echte Germ. ei-klank werd in 't. Ondd. en Mnl. tot ê, ee verzacht (bv. haim, heim > hêm, heem).

[p. 246]

En zeggen dat deze Ondd. î en û-klanken thans nog, korter of langer, de ruimst verspreide zijn in onze Ndl. gewestspraken: West Vl., Fransch Vl., Zeeuwsch Vl., Zuid en Noord Limburg, Friesland! Zoo ook in andere gevallen. Dat het Alg. Ned. hierin nu afgebroken heeft met het oude ‘zoetsappige’ Dietsch, kunnen we betreuren, maar we staan vóór het gebeurde: de N-Ndl. taal is geworden, en blijft, tenware verdere overbelangrijke gebeurtenissen in de toekomst van ons volk voorkwamen, de heerschende ‘algemeene taal’.

Ons Vlaamsch moet dan, althans in ‘deftige’ omstandigheden, in openbare handelingen dit algemeen Nederlandsch keurslijf aantrekken, en kan enkel door woorden en wendingen het zijne bijbrengen om de algemeene taal te verrijken.

Het gaat hier dan niet zoozeer over keus van woorden en wendingen, maar over dit veralgemeenend ‘keurslijf’: die algemeene uitspraak, die eenvormige spraakleer. die noodig zijn tot het worden van het ‘algemeen Dietsch’.

('t Vervolgt)

Frank Van Vlaanderen