Biekorf. Jaargang 36

Van de draaiende Beef.

DE wangeloovige doening van de ‘temstdraeyers’ is hierboven, bl. 201-204, bondig geschreven^(1). Dat dit gebruik, in den besproken tijd, ook alhier fel in voege was, blijkt nog eens te meer uit het volgende stuk: een vonnis door de Kortrijksche schepenen in 1587 uitgesproken. 't Is tot nog toe de oudst bekende Vlaamsche oorkonde die uitdrukkelijk en met zoovele bezonderheden van de draaiende zeef gewaagt.

‘Omme dieswille dat ghy Jaenken van Tyghem, gheseyt Feyskens, filia Vincent, in dese stede hebt van over acht jaeren u laten persuaderen dat ghy, met zeker conste die ghedaan wiert met een zeven ende schare ende dinvocatie van zeker helighen, zout ghecreghen hebben den mantele die uwen man verloren hadde, emmers weten wye den zelven hadde ghestolen, ende hoe wel dat ghy daerdeure den voornoemden mantele niet en hebt connen crighen, dat ghy oversulcx wel const weten dat de zelve conste niet en was dan een abuus, nochtans hebt u vervoordert vande zelve abusive superstitie te userene; hebt oversulcx ten diversche stonden

(1). In 't groote Konversations-Lexicon van Brockhaus (Leipzig, 1902), o. 't w. Erbschlüssel is er een teekening te vinden die klaar betoogt hoe de schaar en zeef ineenzaten. Een ‘zantje’ is. voor zulke doeninge, de beste en kortste uitleg. Biekorf zou 't er geren bijgeven, en ware 't niet dat prenten drukken zoo kostelijk is. Maar de liefhebbers weten nu toch waar er een afoeeldinge te vinden is.

[p. 281]

duer het drayen van tsevene ghepresumeert an diversche persoonen te segghene wye huerlieder goet als broot ende linwaet zoude ghestolen ende ontvrimpt hebben, daermede bringhende ter quade suspitie die ghy alsoo accuseerdet, abuserende ooc de ghone die u te rade quamen ende makende twyst ende uproer onder het ghemeente deen teghen den anderen; hebt boven desen met ghelycke onbehoorlicke middelen u vervoordert an eenighe te persuaderen dat ghy bewijsen zout de plaetsen van verborghen schat, denomerende de plaetsen daermen delfven zoude.’

Jaenkens schuld was anderszins nog bezwaard omdat zij bij een ‘hoogeren’ waarzegger of hypnotiseur te rade ging en er anderen naartoe zond: ‘Ende alsoo u ontvonden was zeker quantiteyt van caes, hebt an een ander persoon, die ghy meendet bet ten zulcken affairen gheverseert te zyne, gheaddresseert die u met ghelycke middelen zoude doen zien in uwen slaep die den zelven caes ghestolen hadde, segghende dat tselve visioen u zoude gheschiet zyn; tot welcken persoon ghy ooc andere gheaddresseert ende gheschict hebt, alsoo u zelven ende andere abuserende ende contravenierende de gheestelyke ende werlycke defentien ende verboden jeghens zulcke superstitien ende faulten ghestatueert.’

De wetheeren veroordeelden 't wangeloovige Jaenken ‘te compareren in u linwaet in ghebannen vierschare met een onghebrande tortse in u hant, behanghen met roeden ende een zeven ende schare [up u hooft]⁽¹⁾ aldaer God ende Justitie verghefnesse te bidden, in dien staet gheleet te worden in de kercke van Sinte Martins latende aldaer de selve tortse ten dienste vanden helighen sacramente, ende te doene een pilgrimage tot onse Lieve Vrauwe te Halle ende danof te bringhen certificatie, mitsgaders in de costen ende misen van iustitie. Factum den XXX^en in Julio.’ - Stadsarchief te Kortrijk. Register van Criminele Sententien 1570-1591, f. 209-210.

(1) up u hooft: met een pennetrek doorgehaald.

[p. 282]

Dit vonnis is een merkweerdige toepassing van een grondbeginsel en vaste regel in 't oude strafrecht, te weten: de weerspiegeling van 't misdrijf in de straf. Daarover heeft M^r Eg. I. Strubbe vroeger in Biekorf (1928, bl. 170-173) een belangwekkend opstel geleverd.

Omdat die toepassing hier zoo redematig volgens dit beginsel geschiedt, ware het gewaagd het vonnis der Kortrijksche wetheeren a priori als een eenig geval te beschouwen.

A. Viaene.