Biekorf. Jaargang 35

Zieltjeskoeke.

‘DEN avond van Allerheiligen bakte moeder zaliger pannekoeken. Terwijl dat ze aan 't bakken was, stekte ze met de koekpale ('t schopje) een kruis door een van de koeken. Die onder 't eten den pannekoeke vaste kreeg die met het kruis doorstekt was, moest hem opeten en seffens dan van tafel opstaan om een paternoster te gaan lezen voor de zieltjes van 't vagevuur. - Zoo ging het over dertig jaar als we te Yper woonden, en later te Brugge, maar moeder was van 't Gentsche’. Tot hier onze vriendelijke zegsman.

Dat gebruik van zieltjeskoeken en zielebroodjes op Allerheiligen en Allerzielen was vroeger door heel Vlaanderen bekend. En 't is deugdelijk geboekt door A. De Cock in Volkskunde XIV (1901-1902) bl. 138-143. G. Celis vermeldt het ook in zijn Volkskundig Kalender, bl. 289-291. Te Brugge zelf was dat gebruik niet bekend: dat getuigen A. De Cock a.w. bl. 139-140 en Biekorf, bd. XIII (1902) bl. 110-111; moeder moet het dus van 't Gentsche of van Yper meege-

[p. 379]

bracht hebben. In Veurne-Ambacht, Oostende, Nieupoort waren die zieltjeskoeken: broodjes, mastellen, kokieljes of cadetjes, en werden op Allerzielen 's morgens door de bakkers verkocht. Te Yper bakte men pannekoeken den avond van Allerheiligen (zie hier voren, bl. 374) maar volgens A. De Cock bl. 140-141 moet dit gebruik aldaar al heel lang vóór 1900 uitgestorven zijn. Doch in 't Gentsche en 't land van Aalst bakte men alleszins pannekoeken, en op Allerzielendag 's morgens werd er onder 't lezen van een Vaderons, een eerste pannekoek in stukken gesneden en onder de huisgenooten rondgedeeld. 't Eigenaardige nu van onzen zieltjeskoeke, 't is dat hij een pannekoeke is met een kruis Volgens A. De Cock, bl. 142, werden er hier en daar in Brabant zielebroodjes gebakken met een kruiske geteekend. Daarop vond G. Gezelle 't woord: kruiskensbrood in zijn Duikalmanak. En 't schijnt wel dat de zielebroodjes de eigenlijke zielekoeken zijn, later hier en daar door pannekoeken vervangen.

Zou 't kruiske van onzen pannekoeke-zieltjeskoeke dan komen van de Brabantsche zielebroodjes? Of is het toch eigen goed, en ergens nog in Vlaanderen bekend?

R.v.K.