Biekorf. Jaargang 35

Ypersche Blijdagwijzer

(Vervolg van bl. 278).

II. De heiligdagen.

Wintermaand: 24ⁿ. Kerstavond. (Vgl CK., 70).

Vóór den oorlog 'n bestond hier de gewoonte niet van ‘réveillon’ te houden op dien plechtigen avond.

Vele christenmenschen gingen toen op dien avond te biechte, waarna men dan thuisbleef.

Rond den zessen trokken de bakkers op toer, al tuitend op 'nen hoorn. ‘Ze blazen de kadetjes’ zeiden de menschen. Kadetjes waren verschgebakken koeken naar den sneê van onze huidige ‘briochen’, langsonder plat, en vanboven vijf knobbels. Men heette ze ook ‘sterrekoeken’. - Stamde dit gebruik soms niet af van toen er weleens op den avond der ‘Vierdagen’ uit last van een of ander ambacht ‘getrompt’ werd (vgl. Allossery. Het Gildeleven, bl. 122, in de opmerk. 5 van bl. 121):

Het is morgen de(n dag

dat men koopen noch verkoopen en mag;

die [iets] wil hebben komt ‘vandagh'’?

Wintermd: 28ⁿ. Onnoozelkinderendag.

Hier, zooals elders zijn de kinderen op dien dag baas in huis (CK. 78). Daarbij loopen de knechtjes met vader's vest aan, en de meisjes met moeder's jakke en schorte: men ziet ook meisjes in nonnetje verkleed.

[p. 309]

Alhier, in S. Maarten's parochie, bestond het gebruik dat de misdienaars, voorheen ‘tabotten’ genaamd (vgl. DBo o. 't w.), op dien dag en de volgende dagen, een rondeke deden bij de parochianen om hun op voorhand een nieuwjaar te wenschen De oudste droeg den zak, en de opbrengste wierd 's avonds verdeeld.

Nieuwjaardag.

Werd hier zooals elders gevierd. In de herbergen jaar-uit jaar-in. 's Morgends ging het werkvolk den baas gaan-‘nieuwjaren’, en werd er onthaald op druppels en ‘wafertjes’ (CK., 82).

's Avonds bakte men pannekoeken en ‘wafers’.

Men zong dan het algemeen gekend liedje (vgl. De Cock-Teirlinck. Kinderspel en Kinderlust, VII, 28-35).

Op een nieuwjaaravond

een bakker sloeg zijn wijf

al met de heete pale

zoo deerlijk op haar lijf.

Wat zal men den bakker geven

al voor zijn nieuwejaar?

Een kindetjen in de wiege

met schoon gekruld haar;

Wie zal het wiegen?

Twee groote vliegen.

Wie zal het dekken?

Twee groote slekken.

Wie zal het slaan?

Sinte Bastiaan

met zijn zilveren en zijn diamanten schuimspaan.

De vrouwe moet ook gaan ‘nieuwjaren’, want de beenhouwer en de bakker houden eraan. Zij hebben gezeid dat zij ‘goed van handgifte’ is, en dit is voor veel handelaars het bezonderste. Dat bijgeloof bestaat nog algemeen.

De bakkers alsdan schonken destijds een vollaardeken als ‘nieuwjaar’ (vgl. CK. 82).

Nieuwjaarmaand: 2ⁿ. Feestdag van den Zoeten Naam Jesus.

Overjaren bestond hier te Yper de gilde der bier-

[p. 310]

voerders en zakkedragers [te Brugge de krane ‘kinders’], die gansch dien dag vertoefden in een ruim van de Halle. Hun schutsheilige was het Kindeke Jesus. Op dezen dag reden zij uit op 'n wagen, waar op een groote tonne stond met Bacchus erbovenop. Zoo brachten zij een bazoek aan de brouwers, die hen onthaalden op schuimend bier.

Driekoningenavond. (Vgl. 94 vlgg.).

Bij velen, in huis, was het ‘den Koning trekken’. Dit geschiedde bij 't trekken van briefjes. Op elk briefje stond iets vermeld. Op 't eene: koning; op 't andere: koningin, prins, prinses, zot, zottin... Andere waren met rijmpjes op (95):

- Grim gram grol

kwaad voor niemendol.

- Liever te lezen in een boekske

dan te vrijen in een hoekske.

- Trompetter onder de sargie.
- Liever de karre te laân

dan te biechte te gaan.

- Liever te dansen in 't groen

dan te gaan naar een sermoen.

- Portier van 't hoog salet

waar iedereen zijn poorte op zet.

- Sergeant van 't Oordeel

doe' mij een groot voordeel,

als gij wilt beenen knagen

ge moet de mijne maar vragen.

- 'k Zou door haag en muur breken

om mijn lief te spreken.

- Ruttelare, pruttelare,

pijpekasse, nooit van passe.

Verkoren of Verloren Maandag (100).

Dit was de maandag na Driekoningen. Men wrocht niet, en men dronk den ganschen dag.

Nieuwjaarmaand: 20ⁿ. S. Sebastiaan.

Deze is de beschermheilige der handboogschutters, waarvan de gilde, eene der oudste (108), tot in 1858 een autaar had in S. Maarten's kerk, aan s. Sebastiaan toegewijd.

[p. 311]

Schrikkelmaand: 2ⁿ. Lichtmisse.

In den volksmond: ‘O.-L.-Vrouwe roert de panne’.

Koekebak in al de huizen (119).

Schrikkelmaand: 6ⁿ. H. Dorothea.

Misdag der hoveniers en fruiteniers (127). In de jaren 1850 bestond die gilde nog alhier, en bezat haren autaar in S. Maarten's kerk.

Lentemaand: 19ⁿ. S. Joseph.

Hij wordt nog steeds gevierd door de timmerliên en schrijnwerkers (vgl. 145). In S. Pieter's kerk wordt thans-nog eene mis op dien dag ten hunnen wille gelezen.

Lentemd: 30ⁿ. S. Quirinus:

Voordezen vereerd in S. Niklaai's kerk, tegen halszweren, oorcijn en blaasziekten (vgl. 152)

('t Vervolgt).

[C.M.] - L.D.W.