Biekorf. Jaargang 34

[p. 297]

Guido Gezelle en zijne Engelschmannekens

(Vervolg van bl. 277).

ENGELAND is een schoon en machtig land. De Engelschen zijn een wonder en krachtig volk. Het Engelsch is een mooie rijke taal. Wij zijn een klein volk met machtige gebuurs, daarom vallen wij gemakkelijk onder de bewondering van de volken die ons omringen, leeren gaarne hunne taal en doen ze gemakkelijk na. Wij hebben ten anderen eene groote vaardigheid om talen te leeren en als die taal nu het Engelsch is, leeren wij ze nog te liever. Een Engelschman, heeft men gezegd, maakt alles Engelsch wat rondom hem is en blijft zelf zuiver engelsch te midden de vreemdste omgeving. Hurler avec les loups, en with Romans do as Romans do is een spreuk die hij op anderen en niet op zichzelf toepast. Zooweinig als hij anderen navolgt zoo meer volgen anderen hem na.

Dit ondervindt alwie ooit de Engelschen benaderd heeft: er gaat van hen eene betoovering uit die moeilijk te weerstaan is en als men eenmaal van hunne taal en beschaving heeft geproefd is men geneigd tot navolging en dat tot het uiterste toe.

Waarom was G. Gezelle zoo heel en al Engelsch gezind?

Omdat hij met het engelsch zoowel weg wist. Ik heb hooger reeds het getuigenis gegeven van eene Engelsche, hier is nu de bekentenis van eenen Engelschman:

‘Ik zie dat uwe hand hare bekwaamheid niet verloren heeft om volmaakt Engelsch te schrijven. Ik ben Engelschman en zou wel bevreesd zijn u te moeten opvolgen in gelijk welken stoel.’

Was er misschien iets Engelsch aan Guido of aan zijne familie? Guido en het gezin waaruit hij sproot was in alles vlaamsch tot in het merg van de beenderen. Maar hij deed wat menig ander seminarist heeft ge-

[p. 298]

daan na hem en vóór hem: hij studeerde engelsch op het seminarie en bracht het gauw tot eene groote volmaaktheid. In zijn tijd was de drift om engelsch te leeren en om naar Engeland te gaan niet zoo geweldig als nu, en Gezelle was in dit opzicht eene uitzondering. Hij studeerde Engelsch eerst om het nut en het genoegen van eene nieuwe taal te kennen en dan ook om de hulp die hem dit verschafte bij het voortzetten van zijne germaansche studiën. Men kan zich voorstellen hoe welkom een engelschsprekende leeraar was op een seminarie waar een heele colonie engelsche jongens verbleven, en hoe gauw de nieuwe leeraar met zijn talenkennis de vriend en de vader was van die jonge knapen. Gezelle is de engelschgezinde gebleven tot zijnen laatsten snik. Toen hij zich op zijn sterfbed kwaad maakte tegen zijne ziekendienster schold hij ze uit voor stupified body en men kon hem nievers beter noemen tot zijn laatsten post als tot chaplain van de Engelsche Dames binnen Brugge, daar zou hij zijne priesterlijke loopbaan eindigen zooals hij ze begonnen had met Engelsch met Engelschen en met Engeland.

Toen hij van Rousselaere naar Brugge verhuisde zou zijne engelsche gezindheid niet afnemen, integendeel hij viel hier te midden in zijn klavergras. Daar waren eerst zijn eigen engelsche jongens op het Engelsch College en later op het Engelsch Seminarie, daar was het Engelsch weezengesticht St. Vincent's in de St. Jorisstraat, en daar waren de menigvuldige Engelschen die ten allen tijde eene colonie hebben uitge maakt in de Brugsche stad een klein Albion in het hartje van het Noordsch Venetië. Gezelle was er seffens tehuis en de vriend van alle die Engelsche katholieken en protestanten. Hij bevriendt, hij beleert en hij bekeert; hij gaat bij hen ten huize, ontvangt ze te zijnent, schrijft hun lange brieven en krijgt van hen nog veel langere antwoorden. Hij was er algauw in versmoord en zou er bijna in verdrinken.

[p. 299]

Hij correspondeerde niet alleen in het land maar ook veel buiten het land, met Engeland zelf, en hij volgde met gespannen aandacht en diep belang alles wat er in Engeland ommeging. Onder andere was hij zeer wel bekend met de Oxford Movement.

Iedereen weet hoe aan de hoogeschool te Oxford verscheidene van de aanzienlijkste leeraars in de godheid, begonnen te twijfelen aan de stellingen van het protestantisme en op zoek gingen naar de waarheid. Aan het hoofd van de nieuwe beweging ston-Dr. Newman, Pusey, Kebble, Froude, als de voornaamsten. Zij gingen zoo ver dat Dr. Newman zich bekeerde tot het catholicisme en met hem verscheidene groote mannen uit de wetenschap- en letterwereld onder andere Manning en Faber. Pusey bleef onderweg van het anglicanisme naar het catholicisme, hij kon zich niet onderwerpen aan Rome, en zijn invloed deed eene nieuwe fractie ontstaan die eenen gulden middenweg zocht, de via media; dit was de oorsprong van de secte der ritualisten de meest geromaniseerde fractie van de Hooge Kerk van England. Kebble en Froude gingen niet verder dan Pusey en hoewel heilige menschen bleven staan op 't eerste zicht van het licht.

Guido stond in betrekking met verscheidene van die mannen uit de Oxford beweging. Hij kende persoonlijk vier van de vóórmannen ervan: Wiseman, Manning, Faber en Newman en volgde uit de verte het verloop der dingen met groote belangstelling.

Uit zijne engelsche briefwisseling is dit klaar uit te maken: Ik kan, zoo schrijft hem eene zekere Laura Perkins, zelf eene bekeerde protestante, ik kan het belang begrijpen dat gij stelt in het bewaken van de teekenen des tijds zelfs te midden de grafzerken. Ik wensche dat gij in Engeland waart om dit te zien! Het is weinig of in 't geheel niet minder dan een mirakel, te zien hoe spoedig de ware Kerk vooruitgaat in Engeland: maar wat voor mij een raadsel is, dat is dat de puseyte partij blind ge-

[p. 300]

noeg is om zich te verzetten tegen Rome zooals zij 't doen, terwijl zij in het binnenste van hun hart alle zijn dogmas vasthouden en er veel van prediken tot zelfs de Onbevlekte Ontvangenis. Ik kan die tegenstrijdigheid slechts uitleggen met te gelooven dat zij enkel een werktuig zijn in Gods handen om een deel van zijn werk te doen, opdat zij mogen een zekeren invloed hebben op dezen in Engeland die nog in 't nachtelijk duister verkeeren en elders ook; zij gelooven zelf niet in Rome totdat het rechte uur van rijpheid kome, want ik geloof dat zij hooggezinde waarachtige mannen zijn, die onbekwaam zijn om anders te prediken dan zij gelooven: maar indien zij Rome predikten en Rome alleen, zou niemand naar hen willen luisteren, terwijl, zonder dat ze 't zelf weten, zij Rome prediken bij Gods wil. Ik kan slechts denken dat zij gelooven dat Rome mis is en Engeland ook, daarom stellen zij zich tegenover alle twee en prediken eene via media van eigen uitvinding.

Klaarder kan het niet gesteld worden. Gezelle was op de hoogte van dit alles en werkte en bad en kweekte jonge zendelingen op voor de bekeering van Engeland.

De stichting van het Engelsch College te Brugge was erop bedoeld om zendelingen te kweeken die later zouden gaan werken op het ruime arbeidsveld van Engelands bekeering maar de ijver van zijne jongens strekt veel wijder dan het inzicht van den meester, zij ontgaan, zij ontsnappen hem: de geestdrift die hij zelf in hunne zielen legde, voert hen wijder dan 's meesters bedoeling: zij gaan naar Ysland en naar Noorwegen, ze gaan naar Indië en Amerika, ze gaan overal zoo wijd als 't bleeke veld strekt met den zielenoogst erop. En hijzelf, verlangend om zijn steentje bij te brengen aan dat reuzengebouw, hij blijft tehuis terwijl zijn kinders gaan, en hij zit zijne vuisten op te knagen van spijt, omdat 't zij de wil van zijnen bisschop, hetzij de begeerte zijns vaders hem

[p. 301]

hier weerhoudt en belet te gaan waar zijn zielenijver hem roept. Moeten wij gelukkig zijn om de mislukking van G. Gezelle's plan om missionaris te worden, ten minste in Engeland? Er bestaan nu een aantal meesterwerken op dichtgebied, anders zou hij misschien een rijken oogst van zielen tot de Kerk gezonden hebben. Wie zal de wegen van de Voorzienigheid en den wil Gods verklaren?

Caesar Gezelle.