Biekorf. Jaargang 32

Balduinus

DEZE naam, alhoewel samengesteld uit twee deelen, Baltho- = koen en Wim = vriend, die algemeen Germaansch zijn, schijnt nochtans bijzonder eigen aan de westelijke Franken. In Frankrijk verschijnt hij reeds in de 7⁶ eeuw, in Vlaanderen eerst met onzen eersten graaf.

Laat ons zien wat er uit dezen naam in Vlaanderen moest worden en geworden is.

1^o Baltho-, Bald- ging over tot Bold-, waaruit, in de eerste helft der 11^e eeuw, Boud-; het tweede, onbeklemtoonde deel, versmolt tot -in, -en; dus in het middeleeuwsch vlaamsch: Boudin, Bouden. Deze laatste vorm is nog bewaard in den geslachtsnaam Bouden, waarnevens, in het Noorden van Frankrijk, Boudin, ook in Westvlaanderen aanwezig onder denzelfden vorm, of gewijzigd tot Boudein, met den klemtoon op de tweede lettergreep.

Doch is de vorm Bouden een archaïsme. In de 15^de eeuw

[p. 124]

moest de d wegvallen en Bou-en. in Westvlaanderen Boen worden. Van daar de gslnn. Boen en Boens. Dit alleen voor W-Vl.; dezelfde namen Boen en Boens, te Antwerpen en te Brussel, zullen wel eenen anderen oorsprong hebben.

Immers in Oostvlaanderen, en verder in het oosten, moest Bou-en overgaan tot Bouwen, overgebleven in de gslnn. Bouwens en Bauwens, die volgens de verschillende streken verschillend uitgesproken worden.

2^e Boudin, Bouden is echter niet de eenige ontwikkeling van Balduin(us). In de middeleeuwen vindt men, nevens en voor Balduinus, niet zelden Boidinus, die nog voortleeft in den westvl. naam Boydens. In 't N. van Frankrijk, en zelfs in Vl. heeft men nog Boidin.

Ook Boydens is een archaïsme. In het Nederlandsch is er een slag van oi's, waaronder de hier besprokene, dat geen stand houdt, maar, meest in de westelijke gouwen, reeds in de middeleeuwen vervangen wordt door ei, en in de meer oostelijke en noordelijke streken, door ui. Daaraan beantwoorden de talrijke gslnn., van den eenen kant Beyen, Beyens, en zonder uitgang Beyts, van den anderen kant Buydens, Buyens, Buyts. - De (niet westvl.) namen Bayens, Baeyens schijnen dialektische wijzigingen van Beyens. - De naam van het dorp Boitshoeke, bij Veurne, vroeger Boidekinshoucke, heeft ook nog den vorm Boid- behouden.

3^e Een derde ontwikkelingsgang is eigen aan het Westen van W-Vl. en Vlaamsch Frankrijk. De onderhavige oi-klank wordt daar eu. Zoo vindt men te IJper in 1566 Puetevijn voor Poilevin. Aldaar schrijft men Bueden in 15^e, 16^e eeuwen; Beuden is zelfs tot heden toe bewaard als geslachtsnaam; de gewone en regelmatige vorm nochtans is Beun, een naam die in die gewesten zeer gemeen is.

Nog een paar voorbeelden, ter vergelijking en opheldering van den overgang van oi tot ei, ui en eu, volgens de verschillende gewesten. In de middeleeuwen komt dikwijls de naam Noid, Noidin(us) voor, beantwoordende aan *Nold(in) uit Ar-, Rei-, Ber-nold(us). Van daar de huidige glsnn.:

Neyt - Neyens.

Nuyts - Nuyens (ook Nuyltens?).

Neudt - Neutens.

Voor Waldhan> Wouter, in de middeleeuwen Woitinus. Weitinus. Heden:

Weyts - Weytens, Serweytens - Waeytens.

Wuyts - Wuytens.

Weus (toch wel voor *Weuts) - Weuten.

[p. 125]

4^o In de oudere latijnsche geschriften vindt men steeds Balduinus geschreven. Daartegen is, zoowat in de jaren 1050-1100, eene reactie opgekomen van geleerden aard. Van dan af begon men Baldewinus te schrijven, en ook zoo te spreken, eerst vermoedelijk in de geletterde kringen, dan min of meer algemeen. Daarbij wierd de korte i van win, tot lange î gewijzigd, en droeg, bij de germaanschsprekende bevolking eenen halven klemtoon. Van daar de gslnn. Boudewyn in W.-Vl., Oostwaarts Baudewyns, Baedewyns, Baldewyns, Balduwyns. In Duitschland heeft men Baldewein, Bollewien, enz. Ook de engelsche naam Baldwin zal hier wel zijnen oorsprong hebben. In de spaansche Romanceros klinkt de naam Baldovinos, anders aldaar onbekend en niet tot de volkstaal doorgedrongen. De gsln. Baldovinetti bewijst voor Italië het overnemen van den vorm Baldewinus. Alhoewel de Chanson de Roland Baldewins schrijft, schijnt Frankrijk weinig van deze ontaarding geleden te hebben. Een enkele maal heb ik Bodevin, te Antwerpen vertegenwoordigd door Bodevyn, tegengekomen, dewelke kan eene valsche spelling zijn voor *Baudevin. Anders vindt men in Frankrijk: Baudouin, Baudoin, Bauduin; het eerste deel ook verkeerd geschreven Beaud-. In het zuiden een enkele maal Bauduen, alwaar ook de oordnaam Bauduen (Var). - Het valt niet te loochenen dat men als zuiver franschen vorm Baudouen zou verwachten. Vgl. Ouen, uit Audwin. En daarom mag men vermoeden, dat de meeste fransche namen, ten minste in hunnen uitgang, door Baldewînus zijn beïnvloed geworden.

A. Dassonville.