Biekorf. Jaargang 32

[p. 104]

Geschiedkundige Vondjes

Het koorgild van de Onze-lieve-vrouwenkerk te Brugge.

Op het einde der vijftiende eeuw bestond in de Onze-lieve-vrouwenkerk te Brugge een koorgild waarbij niet alleen de geestelijken die aldaar een bediening bekleedden, maar ook leeken van aanzien aangesloten waren. Alzoo was ridder Pieter Lanchals, die op 22 Maart 1488 door de oproerige gemeente ter dood gebracht werd, lid van onderhavige vereeniging en liet hij haar een zwart zijden kleed met marterbont gevoerd na In 't jaar 1517 werd de toetreding tot het gild merkelijk vergemakkelijkt; op 5 September immers beslisten de kanunniken en kapelanen dat alle voorname, godvruchtige en achtbare personen van beide geslachten als medelid zouden mogen opgenomen worden. Terzelfdertijd werd het voorschrift volgens hetwelk de leden verplicht waren hun beste kleeding aan de broederschap te vermaken gedeeltelijk gewijzigd en werd er uitdrukkelijk bepaald dat het gildbestuur dienaangaande in sommige gevallen een vergelijk zou mogen sluiten. Aldus veroorloofde de geestelijkheid op 13 Augustus 1540 de afkooping van het beste kleed van een overleden kapelaan tegen een angelot in klinkende munt.

1490, November 23. - ‘Die 23^a mensis Novembris, capitulariter domini commiserunt et mandarunt magistro Johanni de Valle, secretario capituli, quatenus ipse daret domino Ludovico Witkin, presbytero, quitantiam ex parte dominorum de capitulo signatam manu ipsius secretarii, qualiter fatentur recepisse per manum ipsius domini Ludovici quandam vestem sericeam nigram foderatam martiris [sic!], per obitum quondam domini Petri Lanchals, militis, dum viveret

[p. 105]

confratris eorumdem dominorum de capitulo et communitatis de gremio chori.’

Brugge, parochiaal archief der Onze-lieve-vrouwenkerk, kapittelakten van de voormalige collegiale kerk over de jaren 1480-1501, blz. 50 V., nr. 260, kantteekening: Mher Pieter Lanchals, confrater confraternitatis chori, relinquit suam vestem confraternitati, [door 'n latere hand aangevuld:] swart zyde met martervellen gevoedert kleedt.

1517, April 5. - ‘Item et illico prefata communitate pro maiori et saniori parte congregata, tum matura deliberatione prehabita, data est et concessa auctoritas decano et provisoribus ghulde sive confraternitatis chori pro tempore existentibus recipiendi utriusque sexus personas notabiles, devotas et honestas in confratres et consorores dicte confraternitatis jure receptionis ab antiquo observato semper manente, salvo quo vero ad meliorem habitum dicte confraternitati dum decesserint ex statuto debitum, prout in statuto canetur, volens ipsa communitas rigorem hujus articuli in parte moderare, statutum est quod decanus et provisores poterunt cum confratribus et consororibus gratiose componere et redemptionem competentem fieri promittere, statuto nichilominus in suo robore permansuro.

de Neve’.

Ib., kapittelakten van de voormalige collegiale kerk over de jaren 1506-1529, nr. 474, kantteekening: Admittuntur omnes utriusque sexus homines in confraternitate chori.

1540, Augustus 13. - ‘Die 13^a mensis Augusti anno 1540. Comparuit coram vicario et capitulo cum capellanis et aliis beneficiatis, communitatem ecclesie Beate Marie constituentibus, in revestiario capitulariter congregatis, honorandus dominus et magister Franciscus Dommesent, ex mandato dum viveret domini Jodoci Moeraert, quondam vicarii perpetui hujus ecclesie, ad redimendum ejusdem domini Jo-

[p. 106]

doci vestem optimam, per ejus obitum confraternitati chori dicte ecclesie debitam. Cujus quidem vestis redemptionem dicti domini admiserunt de gratia speciali et sine prejuditio confraternitatis pro angelato in specie.

Machtilt, secretarius, subscripsit’.

Ib., kapittelakten van de voormalige collegiale kerk over de jaren 1529-1554, blz. 115, nr. 2007, kantteekening: Redimitur vestis confraternitatis.

De kleederdracht der brugsche geestelijken op 't einde der vijftiende eeuw.

In de laatste jaren der vijftiende eeuw kwamen zekere geastelijken van de collegiale kerken van Onze-lieve-Vrouw en s. Donaas te Brugge om hun vrij wereldsche kleeding bij de geloovigen in opspraak. De eenen immers droegen een hoofddeksel naar de mode, of in plaats van een statigen toog die tot op de hielen hing een opperkleed dat van achteren opengesneden was; de anderen hadden een voorliefde voor lang haar zoodat dit laatste hun kruin bedekte. Achtereenvolgens werden de kapittels van beide bovengenoemde kerken genoodzaakt dergelijke kleederdracht en haartooi aan hunne medeleden en onderhoorigen streng te verbieden. Zij bedreigden derhalve de weerspannigen met afhouding van hunne bezoldiging en van andere voordeelen aan hun ambt verbonden. Bovendien besloot het kapittel van s. Do naas den toegang tot de kerk te verbieden aan de kanunniken die zouden weigeren zich waardig te kleeden of het haar te laten afkorten.

1499, Februari 15. - ‘Eodem die, injunctum fuit a dictis dominis domino Stephano, labu[la]rio, quod intimaret omnibus de habitu et choro dicte ecclesie ne deinceps portarent bireta retro plicata et vestes sive tabardas retro scissas sive apertas, sub pena distribucionum chori et lucri perdicione, et hoc prop-

[p. 107]

ter scandalum et oblocuciones laicorum. Actum in revestiario.

H. Schaep.’

Brugge, parochiaal archief der Onze-lieve-vrouwenkerk, kapittelakten van de voormalige collegiale kerk over de jaren 1480-1501, blz. 92 V., nr. 591, kantteekening: Domini ordinant ne habituati ecclesie ferant certas vestes.

1499, Juni 19. - ‘Actum in capitulo ordinario, Mercurii 19^a Junii, domino cantore presidente... Preterea quia aliqui hujus ecclesie canonici iteratis vicibus redarguti et correpti eo quod nimiam longam deferrent comam et in habitu satis laycali et non cum tunica talari incederent, in dedecus et vilipendium sue religionis, scandalumque totius ecclesie omniumque suppositorum ejusdem, a premissis abstinere non curaverant prout in presentiarum non curant, domini mei non valentes prout nec possunt et debent premissa tollerare, desiderantesque scandalis hujusmodi obviare et viam precludere quantum in eis est, deliberatione matura desuper habita, ordinarunt et injunxerunt prout ordinant et injungunt ipsis hinc delinquentibus quatenus ammodo et inantea debeant realiter et cum effectu illam suam comam prescindere et deferre habitum et tonsuram clericales, seque in omnibus tam moribus quam gestibus aliorum dominorum canonicorum et confratrum suorum conformare, tam in ecclesia quam alibi et casu quo (quod absit) predicti hinc delinquentes id facere negglexerint aut contempserint, domini mei exnunc prout extunc et econverso ipsos toto illo lucro quod in presenti ecclesia quomodolibet lucrari possint privant et privatum declarant eo ipso, sibique ingressum ecclesie interdicunt per presentes’.

Brugge, bisschoppelijk archief, kapittelakten van s. Donaas over de jaren 1492-1506, blz. 135, kantteekening: Canonici deferant habitum et tonsuram clericales sub pena privationis lucri sui.

[p. 108]

Buitengewone uitstellingen van de h. Bloedreliquie te Brugge.

Telkens als de kerkmeesters van de s. Basiliuskapel te Brugge de reliquie van het h. Bloed op buitengewone dagen ter vereering van het volk wenschten uit te stellen, behoefden zij daartoe een bijzondere vergunning van het stadsbestuur. Aldus werd hun op 17 Augustus 1730 dergelijke toestemming gegeven, naar aanleiding van een dienst die des anderen dags zou plaats hebben om God te danken voor het welgeslaagd binnenhalen der veldvruchten. Op 31 Januari 1735 kregen zij eveneens verlof om de reliquie acht dagen lang te 3 uur 's namiddags uit te stellen, nadat zij te kennen gegeven hadden dat de kinderen van al de scholen der stad beurtelings in bovengemelde kapel zouden komen bidden om het ophouden van den voortdurenden regen te verkrijgen. Uit beide zooeven aangehaalde voorbeelden blijkt genoegzaam dat de stadsregeering de reliquie van het h. Bloed als haar eigendom beschouwde.

1730, Augustus 17. - ‘Actum in camere den 17 Ougst 1730, ten vergaderinge vande drye bancken ende ter presidentie vanden heer burghmeester Triest. ...Eodem op het vertoogh ende het versouck van d' heeren kerckmeesters van sint Baselis, geseyt ten h. Bloede, wiert geconsenteert mergen avont (wesende Vrydagh) ten tyde van het lof uyt te stellen het h. Bloet ende daermede de gemeenten te segenen, om Godt almachtigh te bedancken over het opdoen vande harte vrughten te velde, degone syn geweest in alle perykel van te vergaen door de continuele ende excessive regen.’

Brugge, stadsarchief, secrete resolutiën van de stadsregeering over de jaren 1750-1756, blz. 14 V., nr. 2, kantteekening: Consent uytstellen h. Bloet buyten de ordinaire daghen ende heuren, tot conservatie van de vruchten.

1735, Januari 31, - ‘Actum in camere den 31 Ja-

[p. 109]

nuari 1735. Eodem gehoort het vertoogh ende het versouck gedaen byden pensionaris de la Villette in syn qualiteyt als kerckmeester van sint Baselis binnen dese stadt om te moghen uytstellen ter devotie inde selve kercke het heyligh Bloet Jesu Christi, voor den tyt van acht daghen, naer middagh ten drye heuren, om Godt te bidden ende te versoucken het ophouden vanden gedurigen reghen, met toesegh dat aldaer souden commen bidden de kinderen van alle de schoolen deser stadt, elck op synen tour, volgens dat het voorgaendelyck noch heeft gebeurt ende byden collegie is geconsenteert geworden, wiert geresolveert hetselve alsoo te consenteeren’.

Ib., t.a.p., blz. 141 nr. 4, kantteekening: Consent vanden collegie tot uytstellen van het h. Bloet Jesu Christi tot ophouden vanden reghen...

R.-A. Parmentier.