Biekorf. Jaargang 32

Geschiedkundige Vondjes

Twee gevallen van restitutie.

Benevens de schuldbelijdenis aan een priester is hij die geld of goed aan iemand ontvreemd heeft volgens de christelijke zedenleer verplicht het gestolene aan den rechtmatigen bezitter weer te geven of op een andere wijze te vergoeden. De rekeningen van de stad Brugge over de jaren 1488 en 1542-1543 behelzen onder de afdeeling van de ontvangsten twee posten waarin van dergelijke teruggave gewag gemaakt wordt. In de eerstgenoemde rekening staat een som van vijf pond grooten geboekt, die door bemiddeling van heer Jan Blocheel, pastoor van de s. Salvatorkerk te Brugge, aan het stadsbestuur bezorgd geweest was; in de tweede de vrij aanzienlijke som van honderd pond grooten, welke door tusschenkomst van heer Pieter van Gorchem, pastoor te Eerneghem, overhandigd werd. Voor zijn moeite ontving laatstgenoemde geestelijke van de stadsregeering een kleine vergoeding van twee pond grooten.

‘Item, ontfaen van heer Jan Blocheel, priestre ende prochyepape van sinte Salvators in Brugghe, de somme van 5 £ gr., die denzelven heer Jan ghegheven waren by eenen persoon omme die ghegheven te zine der voors. stede in voormen van restore; dus hier, de voors.

5 £.’

[p. 80]

Brugge, stadsarchief, stadsrekening over het halfjaar 1488 Maart 1-Augustus 31, blz. 31 nr. 5, rubriek: Ghemeenen ontfanc.

‘Van heer Pietre van Gorchem, priestre ende prochiepape van Herneghem, de somme van hondert ponden grooten, over ghelycke somme van restoore hem in handen ghegheven omme die te beweghene ende delivererene deser stede, dezelve

100 £ gr.’

Ib., stadsrekening over de jaren 1542-1545, blz. 41 nr. 1, rubriek: Ghemeenen ontfanck.

‘Heer Pietre van Gorchem, priestre ende prochiepape van Herneghem 2 £ gr., over ghelycke somme hem by ordonnantie vanden college by gratuyteyt toegheleyt ende ghesconcken voor zyn moyte voor dese stede ghebrocht ende ghelevert thebbene de somme van 100 £ gr, hem by restoore ghegheven omme die dese stede te delivrerene, twelcke zyn dezelve 100 £ gr. hiervooren in folio 42 in rekenynghe gebrocht; dus hier dezelve

2 £.’

Ib., t.a.p., blz. 102 nr. 2, rubriek: Uutgheven van ghemeene zaeken.

Wekelijksche sacramentsmis.

In de laatste helft der vijftiende en gedurende heel de zestiende eeuw heeft de eeredienst van het h. Sacrament des altaars zich geweldig uitgebreid. Hoe langer hoe meer nam de gewoonte toe om het Allerheiligste in de monstrans gedurende de mis uit te stellen of in processie om te dragen. Spoedig ook viel het lof ter eere van het Hoogwaardige evenveel in den smaak als dat van Onze-lieve-Vrouw; maar vooral werd op den Donderdag van iedere week de instelling van het h. Sacrament bijna algemeen door een plechtige votiefmis herdacht. Aldus had zekere Simon Janszuene in 1486 voor zulk een doel een deel van zijn ver-

[p. 81]

mogen aan de geestelijkheid van de Onze-lieve-vrouwenkerk te Brugge geschonken, zooals blijkt uit de handelingen van het kapittel van bovengenoemde kerk.

‘Die Sabbati octava mensis Aprilis, comparuit coram dominis beneficiatis, communitatem hujus ecclesie representantibus, Symon Johannis qui nuper fundaverat officium misse sanctissimi Sacramenti diebus Jovis perpetuo celebrandum super certis domibus et bonis suis; qui obtinuit fundationem hujusmodi ad alia bona sua et litteris scabinorum desuper conficiendis exprimenda transferi et transportari. Actum in loco capitulari.’

Brugge, parochiaal archief der Onze-lieve-vrouwenkerk, kapittelakten van de voormalige collegiale kerk over de jaren 1480-1501, blz. 24 nr. 117, kantteekening: Fundatio misse Venerabilis Sacramenti diebus Jovis.

Het celebret te Brugge in 1486.

Priesters die heden ten dage in het buitenland de mis wenschen op te dragen moeten zich van een getuigschrift in behoorlijke orde voorzien, waarbij de overheid van hun bisdom verklaart dat zij gerechtigd zijn om de heilige handelingen te verrichten. In 1486 werd een soortelijk bewijs vereischt van de geestelijken die gewoon waren in de Onze-lieve-vrouwenkerk te Brugge de mis te lezen, zonderdat zij aldaar anderszins een vaste bediening waarnamen. Op 24 Juli deelden de kanunniken de belanghebbenden mede dat zij daartoe voortaan de schriftelijke toestemming van den deken der christenheid behoefden te verkrijgen, vooral als zij tot het bisdom Doornik niet behoorden; overigens gelastten zij hen dit celebret binnen de acht dagen aan het kapittel voor te leggen.

‘Die Lune 24^a Julii, vocatis coram dominis vicario

[p. 82]

et capitulo sacerdotibus extraneis non habituatis in hac ecclesia, sepe tamen in eadem celebrantibus, dictum erat et expositum quod de cetero in hac eadem ecclesia amplius celebrare non presumerent, maxime illi qui sunt de alia dyocesi, nisi habita licentia a decano christianitatis, quam infra octo dies ostendent prefatis dominis vicario et capitulo. Actum in loco capitulari.’

Brugge, parochiaal archief der Onze-lieve-vrouwenkerk, kapittelakten van de voormalige collegiale kerk over de jaren 1480-1501, blz. 27, nr. 139, kantteekening: Sacerdotes extranei prohibentur celebrare in hac ecclesia.

Keizer Karel V hoort mis in de Onze-lieve-Vrouwenkerk te Brugge.

Tijdens zijn verblijf te Brugge in 1540, begaf Keizer Karel zich op Zondag 27 Juni naar de Onze-lieve-vrouwenkerk. Daar werd de hoogmis gezongen door de kanunniken, terwijl de keizerlijke kapel den dienst opluisterde en verscheidene bisschoppen, met het koorhemd bekleed, bij het hoogaltaar geschaard stonden. Op 24^en derzelfde maand, feestdag van s. Jan den Dooper, was de vorst insgelijks in de s. Donaaskerk geweest.

‘Anno Domini millesimo [quingentesimo] quadragesimo, die vero dominica 27^a Junii, placuit invictissimo Cesaree Majestati Carolo Quinto, qui ipso die Johannis novissime effluxo fuerat apud divum Donatianum, comparere in hac ecclesia beate Marie Virginis tempore summe misse ad sacra audienda; quodquidem officium decantatum fuit per musicos dicte Cesaree Majestatis, missa vero per venerabilem virum, dominum et magistrum Willelmum van Uxeem, evangelium per dominum Cornelium Willaert, epistola vero per magistrum Anthonium de Wevere, canonicos hujus

[p. 83]

ecclesie, assistentibus diversis episcopis circa magnum altare, supepliciis indutis.

A. Clerici, notarius.’

Brugge, parochiaal archief der Onze-lieve-vrouwenkerk, kapittelakten van de voormalige collegiale kerk over de jaren 1529-1554, blz. 114 V., nr. 2002, kantteekening: Imperator Carolus Quintus interest sacro in Diva Virgine, [later aangevuld:] Dominica die 27 Junii anno 1540.

R-A. Parmentier.