Biekorf. Jaargang 32

Thosan - Doest

OUDERE vormen in Chronique de l'Abbaye de Ter Doest, Bruges, 1845:

Thosan, in 1106 en volgende jaren zeer dikwijls; in de latijnsche texten tot 1304.

Thozan, in 1192, vlgg.

de Tozis, in 1246.

Thousan, in 1273 en 1276.

Touzan, in 1247.

Thosa, in 1282.

Tousa, in 1236.

Dos (latijn), in 1218.

van der Does in 1271, en vlgg. tot 1380.

de le Dous (fransch), in 1284, en vlgg. tot 1327.

de le Does (fransch), in 1295.

de le Doest (fransch), in 1307 en 1417.

Doest, in 1339.

Uit deze reeks uittreksels blijkt de geschiedenis van het woord. De vorm Thosan is klaar en duidelijk een datief. De o is lang; daaruit de middeleeuwsche tweeklank oe, die in de fransche en franschgekleurde latijnsche stukken meest verbeeld is door ou. Aan het hoofd der woorden valt de oudvlaamsche th (volkomen?) met d te zamen rond 1200, en wordt dan regelmatig zoo geschreven. Eerst rond 1300 komt de aangehangen of paragogiesche t te voorschijn. Dit kan ook opgemerkt worden in Reninghelst. Does en Doest wisselen langen tijd onder elkander af. Het gebruik van het lidwoord: van der Does, de le Dous, wijst op een gemeen zelfstandig naamwoord, een appellatief, of op eenen riviernaam. In dit laatste geval dringt zich de vergelijking op met de Does eene rivier van Zuid-Holland, die Leiden doorsnijdt, en verder mag men verwantschap vermoeden met de Dusse, een riviertje in Noord-Brabant, waarvan

[p. 14]

de geslachtsnaam Van der Dussen, en de dorpsnaam Dussen.

Welke is echter de beteekenis dezer namen? Dat is moeilijker om zeggen. Vooreerst merken wij op dat wij germaansch goed voorhanden hebben. Dit blijkt voor Does-t uit de oudere th, en voor Dusse mag dit verondersteld worden. Dusse kan dan de voortzetting zijn van een germ. thusjô, behoorende bij oudnoorsch thyss = tumultus, oudengelsch thys = storm, en thôs kan daarvan een afklanksvorm zijn. De germ. stam thus, theus, thaus, met de mogelijke bijvormen thûs en thôs, schijnt een uitbreiding van thu, theu, enz., met de beteekenis: ‘zwellen, ruischen, bruisen, onstuimig zijn’. Men zal zeggen dat de rivieren en beken in onze vlakten gewoonlijk niet gekenmerkt worden door hunne onstuimigheid; dat is waar, toch kan men ze soms wel hooren ruischen, en het grondgedacht zwellen past bij alle waterloopen, al was het maar om hun opborrelen uit de aarde te kenschetsen. Vgl. die Schwale en de Zwalm.

Zou Doesburg, Gelderland, soms ook zijnen naam aan eene Does te danken hebben? Ik vind nog Dussemond, aan de Moezel, in de nabijheid van Trier.

A. Dassonville.