Biekorf. Jaargang 31

Mengelmaren

Boekennieuws

K. Van den Oever. De ‘Hollandsche Natie’ voor een Vlaamsche Spiegel. Roermond, Romen, 1925, in-8ⁿ, 110 bl. met Steller's afbeelding.

Mooi vanbuiten en verzettelijk vanbinnen.

Karel Van den Oever in zijn oogen bekeken, ziet er een man uit die eensdeels met zijn rechterooge de dingen alom onrustig en alleszins priemde doorangelt, maar die dan met zijn linkerooge goedhertig ook doet om - reeds alleen met zijn blik zoo - al zijn stekskes en kwetskes zacht te overstreelen en weer maar te heelen.

En ja inderdaad, zoo is hij hier waarlijk. Zijn boekske is een verzameling van losse gedachten van hem, gericht op hier en op daar al verschillende kantjes van 't kettersch Hollandsche leven, kunst en bewindschap en huishouden, waarvan hij scherptalig het hertelooze uitboort, met telkens echter een vermaningske erbij, zoetaardiglijk-lief, hoedat uit het roomschgeloovige Vlaanderen daartegen hulp kan worden gevonden. En... wanneer Vlaanderen soms, tot dat werk van verpleging naar Holland door hem overgetrokken, wanneer Vlaanderen zou rieschen niet naar zijn zin alzoo-seffens mede te willen, dan, slacht (met oorlof) den trekhond voor wien hij scheen te verantwoorden doch die koppiger staat dan hij meende, dan geeft hij hem, hij, uit eigen allerhoogste gezag, - want hij is als de menner van Vlaanderen's voertuig - dan geeft hij hem duikerlings duchtig een duw alvanachter. Gezelle b.v., die lijk niet gevraagd heeft aan Steller en weergaân, wat er hem toen stond te doen om meê te helpen in 't bestrijken van 't Hollandsche ruw met het zoete van Vlaanderen, Gezelle heeft het ook al te boeten 'n twee-drietal keeren: ‘Gezelle's kadans is uit de oude doos’ (53); Gezelle vertaald in een andere tale [en dus ontdaan van zijn vleesch en beschouwt op 't gebeente] is enkel ‘een dichterlijke schim’ (55); en, wat hij heeft van gestalte, hij zoowel als Vermeylen, Verriest. Streuvels, Van de Woestyne en Van Langendonck, heeft hij, om zijn gevoel te hebben ‘gelaafd aan de verstandelijke bron van Hollands cultuur’ en te hebben ‘versterkt aan Hollands intellektueele rijpheid’ (70-71)!

[p. 263]

Dat alles is een keer geestig om te hooren; meestendeel smakelijk; verheffend altijd; te lezen om eens te vernemen hoe Steller's gedacht is. Steller ten anderen 'n eischt hoegenaamd niet dat ge hem in alles gelooft.

Waar hij op uit is hoofdzakelijk, staat in een herdruk die volgt, nl. van zijn ‘Hollandsch-Belgische Toenadering’, van welke toenadering immers te weten ‘de barrière in Vlaanderen ligt nergens anders’ (66).

Allemaal zulke werken, door zulke eigenaardige geesten aaneengebracht, bevelen we geren ter lezing: 't is diepzinnig, blijverwig, aantrekkelijk, voor een verstrooiing een keer....Doch voor die ‘Toenadering’ - 't doel van den Steller - we blijven bij de meening dat Gezelle b.v. er eenigszins meer voor gedaan heeft, met aan de dietsche kunst, zoo hier als in Holland, evengelijk den weg naar het volk en 't verleden te wijzen, dan al onze nieuwere Hooge-Beschouwers en werkelijk alleen-in-delucht-bouwers!

_* * _*

Al. Walgrave. Het Leven van Guido Gezelle. Amsterdam, Wereldbibliotheek, 1923-'24, 2 dln, kl. in-8ⁿ, 402-386 bl., met talrijke afbb.

We zijn 'n beetje ten achteren daarmee.

Maar 't werk 'n heeft er niet bij geleden is te hopen. 't Is immers genoeg alom besproken en aanbevolen geworden. Bovendien dat zijn van die werken die aanbevelinge kunnen ontberen.

Gezelle staat erin, voor ons hier die immers Gezelle gekend hebben, waarlijk als de eenvoudige man gelijk hij geleefd heeft alhier, en zooals hij van eenvoudigen geestelijke 'n Guido Gezelle gewerd.

In andere gewesten als hier, heeft men zelfs een beetje leelijk gekeken omdat Gezelle, welke daarin te eenzijdig vertoond scheen (nl. enkel in opzicht zijner ontwikkeling van stillen godvruchtigen priester tot 'n grooten geest van een vinder), er niet genoeg zoogezeid aan zijn menschelijken kunstenaarskant wordt aanschouwd... dus teveel is met kinderlijke liefde en te weinig uit leeraarsgevonnis besproken. In die ander gewesten loopt men geren een beetjen hoog op met allemaal gespraai van ‘Lettercriticism’; en die Heeren Hoogvliegers aldaar, zijn er altijd iet-of-wat op hun ongemak mee wanneer ze meegenood worden op een leeger gebied, waar alles eer enkel-end-een ligt, en alles op zijn Gezelle's eenvoudig-maar-weg als de bleekte in de zon op het gers wordt te blinken geleid.

Elk zijn meuge vaneigen. Latertijd, meenen we toch, zal men gelukkiger zijn om dat één effen en gezapige ‘Leven’ van Walgrave, dan om tien en twintig en meer kunstveerdige beoordeelingen van uit den hoogen uit vliegtuigen nedergoocheld.

[p. 264]

Eén dingen nochtans hadden we geren toch bijgewenscht: 't ware dat Gezelle's vindergeworden nagespeurd mocht geweest zijn, niet alleen al den kant van de bronne waaruit het onstond, maar ook al den kant van het werktuig waarmeê het bedrijvig geweest is. 't Is te zeggen: Gezellens leven en omstand, de tijd en de vrienden, hielpen ongetwijfeld veel mee om zijn geest en zijn gading eigen te zetten; maar had nu Gezelle zijn volksvlaamsch niet gehad, zijn veêrachtig volksvlaamsch van voormaals en van heden ten dage, zijn volksvlaamsch aldurvend en stout op zijnzelven, met àl wat er in zit van zwiermacht, van beeldkracht, van eeuwenlang aangeworven gevoel- en gedachtenschat, zou Gezelle's geworden gebeurd zijn? Als er tonzent entwie met zijn werktuig geen weg kan, en dat hij 't zou wijten aan 't werktuig, dan bijt men hem tegen: 't werktuig is goed, maar de handhave 'n deugt niet. Welaan Gezelle nu speelde met 't zijne, zijn werktuig, zijn tale; en, is hij een onzer beste vakliên geweest, 't is dat hij als handhave de beste gewerd welke welke men ooit aan dat werktuig hier kende. Doch dan, waarom van dat tuig, van die tale, zonder dewelke hij een noodelooze handhave was, maar met dewelke hij vergroeid zat en werd wie hij is, waarom wordt er daar nooit naar gezien? Vanwaar hem die tale gekomen is, en hoe zij aldoor heel zijn levensgebeuren in hem is ontwikkeld, en wààr in zijn werken en hoe daar, en hoevele en hoedanig men ze er ziet aan 't bedijgen... waarom wordt dat nooit uitgezocht en gezeid? Ja, 'k wille, dit, zijn volkstaalkundig geworden, dit schijnt misschien enkel een opzicht als vele, een nieuw, naar hetwelk men zijn ‘Leven’ zou kunnen herschouwen zoogezeid benevens al 't ander,... maar moet het blijven om áchter al 't ander? Was 't niet hoofdzakelijk gewichtig in hem?

Vriend A., gij, met uw eeuwig geduld en uw grondige kennis van Gezelle's verleden en werken, mogen we niet hopen U dat eens te zien aanvatten en daarmee hier-uw reeds zoo schoon werk te zien aanvullen?

L.D.W.