Biekorf. Jaargang 31

Stichting der abdij van Duinen bij Veurne

DE kronijkschrijvers der voormalige abdij van Duinen⁽¹⁾ daarin gevolgd door de latere geschiedschrijvers

(1) JOHANNES BRANDO († 1428) schreef een Chronodromon, van af 1384, uitgegeven door KERVYN DE LETTENHOVE Chronique de Jean Brando et d'Adrien de But. Bruxelles, 1870 (CRH), Over de handschriften, cfr. V. FRIS. Les Chroniques d'Adrien de But. (CRH Bull. 1901, 5^e série, t. xi, p. 526-527). - AEGIDIUS DE ROYA († 1478) gaf ervan een korten inhoud. cfr. SWEERTIUS. Rerum Belgicarum Annales. Francfurt, 1620. - ADRIAAN DE BUT († 1488). Chronica abbatum monasterii de Dunis. Brugis, Soc. d'Emulation, 1839. Chronica el Cartularium monasterii de Dunis. Brugis, Soc. d'Emulation, 1864-1867. - Nopens andere kronijken, cfr. C. DE VISCH, hierna vermeld, ‘Praefatio ad lectorem’.

[p. 218]

⁽¹⁾ doen de stichting der abdij opklimmen tot het jaar 1107. Allerhande bizonderheden weten ze te vertellen over de stichting en de eerste jaren van het klooster.

Hun verhaal komt op het volgende neêr. In 1107 zou te Coxyde, niet wijdaf van de plaats waar de abdij later stond, een kluizenaar, Ligerius bij naam, geleefd hebben. Vrome lieden sloten zich bij hem aan en volgden samen met hem den regel van Sint Benediktus naar de hervorming van Savigny⁽²⁾. Een kerk werd gebouwd en de bisschop van Terenburg, Johannes, kwam ze consacreeren ter eer van Onze Lieve Vrouw. Ook een kerkhof werd alsdan gewijd. Intusschen was de faam van Ligerius ter

(1) J. MEYERUS. Commentarii sive annales Rerum Flandricarum. 1561. - CHR. HENRIQUEZ. Fasciculus Sanctorum ordinis Cisterciensis. 1623. = A. SANDERUS. Flandria Illusirata. 1641. - CAROLUS DE VISCH. Compendium Chronologicum exordii et progressus abbatice clarissimce Beatce Marice de Dunis. Bruxellae, Ph. Vleugaert, 1660. - R. DE BUCK, in AA. SS. Oct., t. xiii (1833), p. 91-96.
Andere studies uit lateren tijd zijn vulgarisatiewerk.

(2) Nu Savigny-le-Vieux (Manche). - Volgens JOHANNES IPERIUS († 1383). Chronica monasterii S. Bertini. - MG. SS. t. xxv (ed. O. Holder-Egger), die ongeveer hetzelfde verhaal geeft, zou Fulco een monnik geweest zijn van Savigny, en zou de hervorming van Duinen in den geest van Savigny door hem bewerkt zijn. C. De Visch, o.c., p. 9 ss., valt deze zienswijze aan, op grond der getuigenissen van de kronijkschrijvers van Duinen. O. Holder-Egger, o.c, is de gedachte toegedaan dat Joannes Iperius veel bizonderheden over de geschiedenis der abdijen uit zijn verbeelding haalde.
Over Savigny, cfr. C. AUVRY. Histoire de la Congrégation de Savigny. Rouen, 1897.

[p. 219]

ooren gekomen van den abt van Morigny⁽¹⁾ die er eenige zijner monniken, onder wie Fulco, heenzond. Deze eenmaal in Duinen aangekomen, verkozen er te blijven, en in 1128, toen Ligerius gestorven was, volgde Fulco hem op in zijne waardigheid van abt.

Dit verhaal dat eerst in de XIV^e eeuw geboekt werd, schijnt echter eenigermate legendarisch, aangezien oudere teksten niet alleen geen gewag maken van de verhaalde feiten, maar eerder schijnen zekere gegevens tegen te spreken.

De oudste melding van Duinen ineen kronijk treffen we aan in de Continuatio Valcellensis van de kronijk van Sigebert van Gembloux, welke geschreven werd in de XII^e eeuw door een monnik van de abdij van Vaucelles⁽²⁾.

In deze kronijkstaat vermeld dat abt Fulco de eerste abt was van Duinen en dat hij zijn abdij begon te bouwen - construi coeptum est ~ in 1128. Het woord construere moet wel in dien zin verstaan worden, dat Fulco de abdij stichtte, daar verder staat dat hij de abdij begonnen had: inchoaverat.

Buiten de kronijk van Johannes van Thilrode⁽³⁾, die schreef op 't einde der XIII^e eeuw, en het stichtingsjaar stelt in 1138, maken andere kronijken uit de XII^e en XIII^e eeuw geen gewag van de stichting van Duinen. Eerst in de XIV^e en XV^e eeuw komen de omstandige verhalen voor van Johannes Longus⁽⁴⁾ en de kronijkschrijvers van Duinen.

Verschaffen ons de oorkonden van Duinen⁽⁵⁾ zelf geen

(1) Over de abdij van Morigny (gesticht in 't begin der XII^e eeuw in Seine-et-Oise), zie Dom M. BOUQUET. Recueil des Historiens des Gaules et de la France. 1^e éd. p. 963.

(2) Cfr. C. CALLEWAERT. La Continuatio Valcellensis de la Chronique de Sigebert de Gembloux. - An. Em., t. lv, 1905, p. 387-388. Over de geloofwaardigheid van die Continuatio, zie C. CALLEWAERT. Visite de S. Bernard à l'abbaye des Dunes le 9 avril 1139. Bruges, L. De Plancke, 1903.

(3) JOHANNIS DE THILRODE. Chronicon. - MG. SS. t. xxv, p. 561.

(4) O.c., p. 787.

(5) De voornaamste uitgave der oorkonden van Duinen (samen met die van de abdij van Ter Doest) is de hoogergenoemde Chronica et Cartularium monasterii de Dunis. Dit Cartularium behelst 685 oorkonden; de jongste dagteekent van 1519. Deze uitgave beantwoordt volstrekt niet aan de eischen die nu gesteld worden en is ten andere in menig opzicht niet te betrouwen. Reeds in 1900 had de Commission Royale d'Histoire, na verslag van Dóm U. Berlière, besloten een nieuwe uitgave van de oorkonden van Duinen te bezorgen, cf. CRH Bull., 1900, t. lxix, p. (xciii) en (cvii). Een nieuwe uitgave zijn we dan ook aan het voorbereiden. Vooralsnog verwijzen we naar de oude uitgave.

[p. 220]

zekere gegevens nopens de stichting der abdij, we vinden er toch eenige belangrijke aanduidingen in.

De oudste oorkonde dagteekent van 1128⁽¹⁾. De abdij heet er: ecclesia Sancte Marie dunarum. Niets laat blijken dat het klooster reeds een abdij was. Een akt uit 1129⁽²⁾ spreekt van de fratres monachi cohabitantes in Dunis in ecclesia in honore Sancte Marie fundata.

Deze oorkonde geeft Duinen evenmin aan als een abdij. Ook wordt er geen overste vermeld. Uit de woorden: in ecclesia... fundata zou men, dunkt me, kunnen besluiten dat Duinen enkel sedert korten tijd bestond. De gift zelf, die in deze oorkonde vermeld staat, te weten de schenking door graaf Dirk van den Elzas, van den grond waarop de monniken wonen en van zooveel land als ze kunnen bewerken en noodig hebben voor hun vee, schijnt dezen uitleg kracht bij te zetten. Deze oorkonde heeft dan ook het uitzicht een stichtingsakt te zijn, daar een eerste voorwaarde tot de vestiging van een abdij toch was, een stuk land voorhanden te hebben, dat in de behoeften van het klooster kon helpen voorzien⁽³⁾.

(1) Chronica et Cart., p. 439. - Het oudste Cartularium der abdij, opgemaakt op het einde der XIII^e eeuw, geeft geen ouderen akt. Dit Cartularium is bewaard in het Archief van het Groot Seminarie van Brugge, n^r 169/34. Het stuk bevindt zich op het f^o 101 v^o.

(2) Ibidem., p. 158.

(3) Cfr. E, de MOREAU. L'abbaye de Villers-en-Brabant au XII^e et XIII^e siècles. Bruxelles, A. De Wit, 1909, p. 18. Opvallend is het ook dat van die oorkonden drie vidimussen nog bewaard zijn, t.w. een van 19 Januari 1253 (Chr. el Cart., p. 441), een van Januari 1267 (Ibidem., p. 440) en een van 23 Juli 1309 (niet vermeld in Chr. et Cdrt.). Het oorspronkelijk stuk, bewaard in het Archief van het Groot Seminarie te Brugge, draagt n^r 202 bis). Dat bewijst het grootbelang dat de monniken van Duinen aan die oorkonden hechtten.

[p. 221]

Dein tijdsorde volgende oorkonde, dagteekenend van 1131⁽¹⁾ en 1138⁽²⁾ maken ook nog geen gewag van een abt. Eerst een stuk van 1138 behoorend tot het archief der abdij van Burburg, in Fransch-Vlaanderen meldt onder de getuigen een abbas Furnensis, Folko⁽³⁾. Hier is zeker spraak van den abt van Duinen Fulco, dewijl Duinen bij Veurne lag en dewijl in de Sint-Nicolaasabdij van Veurne, de toenmalige abt Godefridus heette⁽⁴⁾.

Uit hetgene voorafgaat, kunnen we dus besluiten

1^o dat het klooster van Duinen, Sancta Maria dunarum, bestond in 1128;

2^o dat geen zekerheid heerscht nopens het bestaan van een klooster gedurende vroegere jaren, wel integendeel. Of we nu mogen gansch het verhaal der kronijkschrijvers verbeeldingswerk noemen en het bestaan b.v. van den kluizenaar Ligerius betwijfelen, blijkt echter niet. Ligerius en zijn kluis kunnen bestaan hebben en aanleiding gegeven hebben tot de stichting van een klooster omtrent het jaar 1128⁽⁵⁾;

3^o dat het klooster een abdij werd tusschen de jaren 1128 en 1138, en Fulco de eerste abt was⁽⁶⁾.

J. De Cuyper.

(1) Chronica et Cart., p. 442.

(2) Ibidem., p. 138.

(3) I. DE COUSSEMAKER. Cartulaire de l'abbaye de Notre-Dame de Bourbourg. Lille, 1882-1891, t. 1, p. 39.

(4) Cfr. [F. VAN DE PUTTE en C. CARTON]. Chronicon et Cartularium abbatice S. Nicolai Furnensis. Brugis, Soc. d'Emulation, 1849, p. 4.

(5) C. DE VISCH., o.c., p. 13, getuigtdat in 1624 de relikwieën van Ligerius naar het nieuw klooster te Brugge overgebracht werden. Ligerius werd als zalige vereerd in de Cistercienzerorde. cfr. AA. SS., Oct., t. xiii, (1883), p. 94.

(6) Dit getuigt reeds A. DE BUT (o.c., p. 5). C. DE VISCH (o.c. p. 4) noemt Ligerius ‘den eersten abt’. Beiden echter geven in de volledige reeks, als eersten abt van Duinen, abt Robertus (1138-1153), daar ze enkel de reeks der Cistercienzerabten opgeven.