Biekorf. Jaargang 31

[p. 151]

Een paar losse bladjes uit Guido Gezelle's dichterlijke nalatenschap

Ik zou er voorzichtig meê in mijn hoekje gebleven zijn, was 't niet dat de bekendheid ervan soms mocht nuttig zijn voor vorschers en speurders over 't veld van des dichters bedrijvigheid. Ik geve ze hier dus ten beste voor alwie er zijn voordeel kan mede doen.

Er is voorzeker op mijn bladjes sprake van de Kleengedichtjes, ge zult gaan hooren: zoo begint het eerste:

‘Hedendaags heeft men alles in 't groote en in 't kleene.’

dit doelt op den titel kleengedichtjes.

‘Men weet dat de Engelsche schilder Hogarth dikwijls op zijne nagels het een of ander aerdig aenzicht naer huis meêbragt, om ze van zijn hand in zijne schilderijen af te teekenen.’

Dit is geheel getrouw afgeschreven, maar 't mocht zoo niet blijven, immers hier verzint de dichter; hij neemt de zinsnede nogeens onder zijne hand en herkneedt ze totdat ze wordt:

‘Men weet dat de Engelsche schilder Hogarth dikwijls op zijn nagels teekende, altemets bij gebrek van papier met zijn nagels vol aenzigten naer huis kwam die hij vervolgens in zijn schilderijen...’

En hij schrijft dan voort:

‘De volgende gedichtjes zijn min of meer op die wijze gemaekt geweest en hadde ik daertoe zoowel mijn nagels kunnen gebruiken als Hogarth zeker zouden er meer zijn en misschien betere die mij nu ontvlogen zijn.’

Maar hij kan zijne zinsneden moeilijk gerustlaten, en de bovenstaande wijzigt hij weer totdat ze wordt:

‘De volgende gedichtjes zijn min of meer op diezelve vluchtige wijze geboren en van die ze gemaekt heeft aldus kersten gedaen.’

‘En’ (zoo gaat het verder) ‘hadde mijn geheugen mij zooveel ten dienste gestaen als Hogarth zijne nagels en zijn potlood ze... gevangen en bewaerde...
Zij dienen voor proeve van zeker gedichten die bij andere volkeren zeer in gebruik zijn namelijk bij de Araben, en

[p. 152]

hebben zij geen andere verdienste men schikke ze bij die soort van dingen die men bewaert en geerne ziet om hun kleenheid zelve. Daerenboven dat ze mogen in eenigermaten den Heere tot lof, den lezer tot nut strekken gelijk de allerkleenste zaken in de groote scheppinge Gods is de wensch van
Guido Gezelle.’

Hetgeen ik tot hier heb overgeschreven ligt neergepend met een sierlijke vlugge hand op een bladje, bruin en gespot van de vochtigheid en de lange jaren.

'k Heb nog twee andere stukjes papier van dezelfde hand met potlood beschreven die, mijns inziens, over 't zelfde onderwerp gaan en weerd gelezen zijn om Gezelle's wijze van denken te beter te leeren kennen. Hij was klaarblijkelijk ontevreden over het onthaal door een vroeger uitgegeven versbundel genoten, en dienaangaande schrijft hij als in een gramte:

‘Het volgende diene tot geleibrief en verweer tegen de menigvuldige vijanden die mijn boeksken bijkans natuerlijk zal moeten tegenkomen; 't zij omdat zijn schrijver wat langer frak draegt als de meeste menigte van menschen 't geen sommige die veel van vrijheid en verdraegzaemheid spreken van langs om min aenstaet; 't zij om 't boekskens opvoedinge en beginselen, 't zij om zijn gedachten willen en streven, 't zij om zijn kleerdracht zelve van ievers een e of a te kort of te lang, te Hollandsch of te Vlaemsch, wat weet ik al.
Zijn oudere broeder is uitgekreten geweest om en voor oudewijfspraet en papen werk omdat er de naem Jesus te dikwijls naer sommiger meening inkwam omdat ik het opperwezen God en O.L. Heer durf noemen. 'k Ben voortgegaen in die boosheid en getroost mij op voorhand al hetgene ik op mijn boekske om des willen zoude moeten uitstaen 't is gelijk van wie. Ik hope ende wensche dat het niet volstrekt noodig is Brussels of Ghents rationalist te zijn om zoo niet schoone toch fraei verdraegzame vlaamsche verzen te dichten [te dulden?] Soli Deo omnis honor et gloria zoo schijnt de meening geweest te zijn van dezen die den schrijver met hun welwillende bemerking vereerd hebben en die 't zij nevenbij bemerkt, toch niet al te papistiek voorkomen noch aen de papen verkocht zijn. De twee laetste bijzonderlijk zijn van den schrijver hoogst verscheiden in geloofsbelijdenis. Hun zij van herten dank bewezen der aenmoediging van een inschrijven op dit werk daer is nog een goeije brok latijn toe voor die verteren kan’.

Voor de volkomen juistheid in 't afschrijven van de

[p. 153]

voorlaatste zinsnede durf ik niet instaan. Gezelle schreef zoo vlug en zoo vlot dat hij soms stukken van woorden en ja geheele woorden achterwege liet vallen in zijne haaste, en soms ook was zijn geschrift vooral in potlood van geen mensch te lezen, zooveel te erger daar de tijd op dit schrift ook al zijn werk gedaan heeft.

Bij mijn twee bovenbeschreven bladjes - en dit bevestigt me in mijn gedacht dat ze over de Kleengedichtjes handelen - zat nog een derde bladje met die eigenaardige inleiding tot kleengedichtjes die 'k nog nievers tegengekomen ben en die zeker nooit gedrukt werd zooals ze hier volgt:

‘Kleengedichtjes
Het woord kleengedichtje zal menigen lezer doen peizen op kleengebeedtje waermede eertijds eilaes nu nie' meer alle leeringe begost wierd. Het woord kleengedicht en staet dat ik wete in den woordenboek niet maer 't zal ligt al zoo wel verstaenbaer zijn hier in Vlaenderen als het bovengenoemde kleengebeedtje waerop het geschoeid is en waermede eertijds eilaes nu nie' meer alle leeringe begost wierd. Kleene gedichtjes zijn 't wel is waer maer ze zullen des te korter verleen baren en ze komen ook niet uit voor groote terwijlen dat er hedendaegs veel voor groote uitkomen die toch als 't al bijeen is bitter, bitter kleene vallen’.

Melchior.