Biekorf. Jaargang 29

Mengelmaren

Boekennieuws

Leo Bittremieux, zendeling van Scheut in Belgisch Congo. Mayombsch Idioticon. Gent, Drukkerij ‘Erasmus’, 1923, in 2 deelen, te zamen 821 bladz. in-8ⁿ = 40 fr.

Dit Mayombsch Idioticon, zooeven uitgekomen, werd uitgegeven door de Koninklijke Vlaamsche Academie, als t^k 7 van het Van de Ven-Heremansfonds. Het is een echt standaardwerk, waaraan onze medewerker, E.V. Bittremieux, jaren lang heeft gearbeid. Ongelooflijk is het welke rijke schatten van taalkunde, volkenkunde, folklore enz

[p. 238]

erin vergaard werden. Het is de eerste maal dat de Mayombsche taal aldus geboekt werd. Dat zulks in het Vlaarasch geschiedde, zal niet weinig bijdragen om onze taal in den vreemde te doen waardeeren als wetenschappelijke taal: want voor allen, die zich bezig houden met de studie der Bantoetalen, zal dit werk waarlijk onmisbaar zijn.

B.

C. Gezelle. Vier Lessen over Nederlandsche Letterkundige Geschiedenis ten dienste van leeraars en leerlingen van het Middelbaar onderwijs (Brugge, ‘Excelsior’, [1923], in 16ⁿ, 168 bl.); - Vlaamsche Verhalen (Brussel, De Standaard, 1923, in 32ⁿ, 168 bl.); - Herbloei [Gedichten] (Castricum, ‘Dante Alighieri’, 1923, in 32ⁿ, 120 bl.).

De schoonste herbloei in onze ‘Verwoeste Gewesten’ is deze onzer westvlaamsche Vinders en Stellers, die trouwens wederom uitkomen als kruid achter slecht weder.

Een der besten onder hen - de beste ja, om zijn waarheid van zin, en om zijn odeldrachtige taal - is onze vriend C. Gezelle. Sedert een tijd, hebben we hem weer staan in alleslag tijdbladen met alleslag opstellen, hier in Biekorf en elders.

Van zijn laatste werken zijn nu de boekjes hierboven gemeld.

De Vier Lessen, destijds in een ‘Hoogeschooluitbreiding’ voorgedragen (over: Ridder- en Geestelijke poëzie, Dierenfabels en -epos, Burgerpoëzie en Mystiek, en Middeneeuwsch tooneel), behandeld naar Kalff, zijn zeer nuttig tewege voor die leert of die leest.

Nieuwe zijn: zijn Herbloei en zijne Verhalen. Hierin herkennen we onzen C. geheel: volksch maar verheven; weelderig maar uiterst gestreng; niet minder gevoelig dan schilderend; een Westvlaming volop die beter Nederlandsch uitbrengt, dan schier al onze ‘voornaamste’ en ‘degelijkste’ ‘algemeene-taal’-praters.

Zijn Verhalen is proza, zijn Herbloei is in dicht. En lijk altijd bij hem, wat er van beide het beste is, ware moeilijk te zeggen. Zijn proza is zoo lijze, zoo kleurig, zoo inniglijk roerend; zijn dichten zoo smakelijk, zoo deunvol, zoo diep. Maar zijn Verhalen zijn als meer geschreven voor anderen, zijn Herbloei is als moer een drooming voor hem. In elk van de twee, is het mooiste nog altoos het landschapgeschets. Nog in de twee, is dat wat hij opbouwt (en 'n ligt hierin niet de moeilijkste kunst?) telkens veel liever dan dat wat hij afbreekt, of dat zelfs waar hij enkel mee schertst. 't Is wonder daarbij, hoe wel dat hij 't opheeft dat ons volk geen lezing begeert met dingen in buiten 't bekende, en in dit bekende - liever dan spot en dan alledaagsche gegek - meest ernst ja treurnis verlangt; hoewel dat hij 't opheeft zeg ik, dat ons volk maar en zegt dat ‘iets schoon is’, als 't er weedom bij voelt en zelfs erom tranen mag storten. Waarlijk de Verhalen brengen u tot weenen; en streelt u G. in beide zijn werken, hij sticht u daarbij in dit laatste. Hoor, moest hij eens moeten-afzien van 't eene of van 't andere, van 't dichten ofwel van de proza, om met een van de twee voort te doen, 't ware jammer vaneigen, maar 'k zag hem nog liever maar-houden aan 't laatste.

Vlamingen, leest eens de twee, zegt of 't niet waar is, en... zijt een keer gelukkig een avond.

L.D.W.

[p. 239]

_**_*

Van De Sikkel (Karel Oomsstraat, 15, Antwerpen). In Vlaanderen een onzer verdienstelijkste uitgevershuizen, waar immers boeken uitkomen op alle gebied, voor allen trant en voor alle vermogens, voor heeren en volks lui, tot leer- en tot lezing, naar oudere en jongere kunst (enja zelfs als deze kunst voor sommigen nog verre van rijp en... redelijk schijnt).

Daar heeft men van, b.v.

- De Bibliotheekgids sedert 1922 (maandelijks tegen 15 fr. 's j.), ‘voor Bibliothecarissen en bibliotheek beambten’ met opstellen over 't vak, ook over den gang van de boekenwereld tonzent en op 't vreemde, een vraagbank, verlangens en aanbiedingen, en andere wetensweerdigheden (waarin wij echter, ten bate van de geloovigen, meer inachtneming van indexwetten begeerden).

- Op gebied van geschiedenis:

P. Geyl. Nederland en België. Hun gemeenschappelijke geschiedenis en hun onderlinge betrekkirgen (1921, in-8ⁿ, 56 bl. = 3.50 fr.); behelzende een drietal zeer merkweerdige voordrachten door een Hgl. die, gematigd, nu eens deze geschiedenis van uit Nederland beschouwt, en gezonde opmerkingen tegen Pirenne's alle-eeuwen-doorgaande belgicisme inbrengt.

- Op gebied van landschapkunde:

K. Bollengier. - L. Van Riel. De Haven van Antwerpen (‘Steden en Landschappen’, bd. III [1923], in 4ⁿ 32 bl. opstel, 32 bl. afbb.), als een vervolg van ‘De Kempen’ (Biek. 1922, XXVIII, 244) en ‘Mechelen’ (boven, 216): over de wording, 't uitzicht, en belang der verschillende haveninrichtingen te Antwerpen, den roem van ons land en de perel van Vlaanderen. Ook dit boek is oen perel.

- Op gebied van taal- en boekstafwezen:

Guilliam Ogier (1618-1689). I. De Gulsighheydt (1639), herdrukt, ingeleid en aangeteekend door Dr. Willem Van Eeghem en versierd met houtsneden door Henri van Straten (1921, kl. in 4ⁿ, xxx bl. uitleg, 40 bl. tekst). 't Eerste stuk van een aangekondigde reeks (Just. de Harduyn, Karel Broeckaert, enz.) voor boekenliefhebbers en -kenders. Niet voor kinders vaneigen; maar anderszins als uitgave, druken boekwetenschappelijk kostelijk.

De Vizioenen van Hadewych, in hedendaagsch nederlandsch overgebracht door Alb. Verwey, boekverluchting van Joz. Cantré (1922, in-16ⁿ, 106 bl. = 8.50 fr.). Een zeer nette uitgaaf die door E.V.J. Van Mierlo Jr. G.J. waargekeurd werd, maar voorafgegaan wordt door een inleiding die meer zielkundigen dan godsdienstigen uitleg van Hadewych's wonderlijk wezen betracht.

- Op gebied van volkskunde:

A. De Cock(†). Spreekwoorden, Gezegden en Uitdrukkingen op volksgeloof berustend, II. (1922, in-8ⁿ, 116 bl.). Dit was het laatste wat van onzen grooten zanter on hardnekkigen pleger van vergelijkende volkskunde, bij zijn dood, van veerdig's was overgebleven: het bevat woorden en wenken en besprekingen betreffende geneeskunde, delfstoffen, scheikunde en hemelwereld.

[p. 240]

- Op gebied van onderwijs:

Handleidingen en Methoden voor lezing en spelling, waarvan we boven een reeds bespraken (Biek., 1922, XXVIII, 117-119).

Eug. De Bock. Beknopt overzicht van de Vlaamsche Letterkunde, hoofdzakelijk in de 19^e eeuw (1921, in-12ⁿ, 108 bl. = 4.60 fr.). Onmisbaar. Niet zooveel als nieuwe inkijk in de zaken, maar als overkijk op de zaken (‘hoofdzakelijk in de 19^e e.’) tamelijk volledig en toch bondig; geen aaneenschakeling van namen alleen, maar met bindende beschouwingen op tijds- en zielsomstandigheden.

- Daar heeft men ook nog letterkunde in prachtuitgave, met voorkeur echter van de nieuwste, als:

Wies Moens. Celbrieven, 2^e uitg., opgelucht door J. Verdeghem (1921, in-24ⁿ, 134 bl. = 4.60 fr. gen., 6,00 geb.); - Opgangen, houtsneden van Joz. Cantré (1922, in-8ⁿ, 48 bl. = 8.50 fr.); - Landing (1923, in-16ⁿ, 62 bl.); alles menigmaal door anderen reeds besproken, maar waarvan ik liever wil afblijven, eerst ja omdat ik moet bekennen Wies Moens niet goed nog te begrijpen (begrijpen anderen hem?), maar dan omdat ik niettemin in hem een buitengewone voelings- en zeggingsmacht bewonder, die, met meer tijd en rijping van vermogens, en met meer zelfbedwang (als hij daarin zou toestemmen), van hem een onzer grootste vinders en zeggers maken zou. De Sikkel geeft dat uit heel net, en met kubisme-teekeningen... voor hen die deze vatten, en kunnen schoone heeten.

D.D.W.

Volksch Spaansch?

Over een halve eeuwe, te Gheluwe, was het ‘dichtje’, eigen aan den Gildezot (in de handbooggilde), iets van:

Patjitje patatjo

en ander dergelijk meer, eindigende met

Carico carico!

E.H.

Een Potuil (vgl. bij DBo) is eigenlijk te Wonterghem een uil, die woont op een [potwilge of] kopwilge (Vgl. DBo op ‘Pootwilge’).

A.M.