Biekorf. Jaargang 29

[p. 145]

[Nummer 7]

Middeleeuwsche handelsbetrekkingen tusschen Vlaanderen en Genua (Ligurië)
(1315-1620).

Algemeen overzicht. - De genueesche ‘Masseria’ in Vlaanderen. - Het ‘masseria-’ of natiegeld. - Het natiehuis der Genueezen te Brugge: ‘de Witte Saeyhalle’. - In- en uitvoer tusschen Vlaanderen en Genua. - Vlaamsch en Genueesch muntwezen. - Nederzettingen van Genueezen in Vlaanderen. - De Jerusalemkerk en het Hof der Adorni te Brugge; de lettergilde der ‘Confusi’ te Antwerpen. - Vlaanderens invloed in Genua en Ligurië. - Reeks oorkonden berustende in de koninklijke archieven te Brussel en te Genua, in de San Giorgio-kerk (Genua) en de basiliek van Carignano.

Bronnen en werken:

I. Koninklijk archief van Brussel: Bundels XXXXV, XXXXII, LX, LXII: Codex Cartulaires et manuscrits, ann. 1414-1621.

II. Koninklijk archief van Genua: Liber jurium Reip. Gen., II, bl. 461-469; - Registro litterarum communis, ann. 1411-l523; - Div. cancelleriae, Bundel CIX; - Atti delle finanze, Bundel MDXXXVI; - Cactolarii Reip. Gen., Bundel XV, CXXX, CXLI; - Pandecta anti-quorum foliatorum, Bundel LXXX: - Pandecta diversarum scripturarum, aan. 1450-70; - Pandecta Richerianae, car. CCIV; - Codex diversor. communis Januae, ann. 1467-68 (canc. Jacobi de Bracellis,

[p. 146]

ann. 1427); - Codex Fransone: Informazioni date dalla Republica di Genova a suoi ambassadori (MS.) I, bl. 111, 468; - Archivio di stato: materie politiche, VII, XII; - Archivio Civico-Beriana: Fogliazzo dei notari, II, bl. 475; - Archivio notarile di Genova: Notulario di Enrico da Rocca, ann. 1313-1315.

III. Archief der San Giorgio-kerk: Liber contractuum ab anno 1350, folio 550; - Liber damnificatorum in Regno Angliae. 1463; - Codex negot. gest., 1464-1467; - Codex Dricuts Angliae, 1458-1459; - Codex dei neigocianti Genovesi.

IV. Archief der basiliek van Carignano: Libri delle spesi.

Monumenta Hist. Patriae: Leges municipales, bl. 350-358.

Archivio storico Italiano: Belgrano, Delle feste dei Genovesi, XVI, bl. 114; - Della vita privata dei Genovesi, III, IV, bl. 196.

Società Ligure di Storia Patria: Desimoni e Belgrano, Documenti ed estratti riguardanti la storia del commercio e della marina Ligure, V, 3, bl. 373-518; VII, 1, bl. 127.

Rymer, Acta publica, IV, bl. 28.

V. Archief der stad Brugge: Oorkonden boek van Jerusalem (Tabula fundationnm, fol. 1).

Giustiniani, Annali di Genova; Rymer, Masseria del Commune di Genova, 1364 Rocca, Pesi e misure antiche; Pegolotti en Uzzano, Della decima, bl. 127; Serra, Storia di Genova, IV, bl. 241; Canale, Storia del commercio, dei viaggi degli Italiani, bl. 258; Heyb, Le colonie commerciale degli Italiani, II, bl. 223, 249, 369; Isnardi, Storia della Università di Genova, I, bl. 176-195; Varni, Della cassa per la processione del Corpus Domini in Genova, bl. 79; Alizeri. Notizie dei professori del disegno in Liguria dalle origini al secolo XVI; Soprani, Vite Illustri (Rubens), I, bl. 441; Guicciardini, Descrittione di tutti i Paesi Bassi, bl. 164; Battilana, Famiglie nobili, II, bl. 65; Litta, Famiglia Adorno; E. De la Coste, Anselme Adorne, Sire de Corthuy; A. Duclos, Histoire de Bruges, bl. 519 en 559; J. de S^t Genois, Les voyages belges du XIII^e du XVI^e siècle. Anselme et Jean Adornes, I, bl. 30-32; Rond den Heerd, 1867, bl. 111; Revue des bibliothèques et des archives de Bruges, VII, bl. 116; Biekorf, VI, bl. 34.

I. Algemeen Overzicht.

Vlaanderen's eerste handelsbetrekkingen met Genua dagteekenen van het begin der XIV^e eeuw, toen Jan III de Zeeghaftige, Hertog van Brabant, in 1315 de groote handelskeure verleende aan de kooplieden van Genua en die van Florentië⁽¹⁾.

De heer Serra, in zijne ‘Storia di Genova’ haalt vele notariele akten aan van Genueesche schepen die naar Vlaanderen zeilden. In het notarieel archief van Genua, onder den naam ‘Notulario di Enrico da Rocca’ (1313-15,

(1) Liber Jurium Reip. Gen., II, c. 461, 69.

[p. 147]

IV^e B.) berust eene oorkonde van 7 Maart 1314, waarbij Jaak Campello, zaakgelastigde der heeren Anfossi en De Mari, alle dezer rechten afstaat aan Persival di Meliano, in het geding dat zij ingespannen hadden tegen Jan Peragallo, die in 1312 ontvlucht was van eene hunner galeien, op weg naar Vlaanderen. Zeer talrijk waren de reizen der Genueezen naar onze kusten in de XIV^e eeuw. Dit blijkt uit de bijzondere wetten die hen vanaf 1340 regelden, en die tot de vracht en de grootte bepaalden der galeien bestemd voor dien verren zeevaartdienst⁽¹⁾. Somtijds dreven de winden ze in de richting van Engeland; vaak werden zij gekaapt door Fransche, Engelsche of Portugeesche zeeschuimers. Zoo werd in 1380 een schip van L. Gentile, C. D'Oria en gezellen, bestemd voor Sluis, door de zee medegevoerd naar de Engelsche haven van Dunster (in het kanaal van Bristol), en daar door de bevolking totaal leeggeplunderd⁽²⁾.

In het Koninklijk Archief te Brussel wordt eene oorkonde bewaard van het jaar 1395, waarbij een vredes- en handelsverbond gesloten werd tusschen het Genueesch Gemeenebest, vertegenwoordigd door Doge Antoniotto Adorno, en Filips den Stoute, Hertog van Burgondië en Graaf van Vlaanderen. Daarin staat vermeld hoe de Genueesche kooplieden reeds van onheugelijke tijden onze havens bezochten, inzonderheid onder de regeering van Lodewijk van Male, en hoe zij ze naderhand verlieten omwille der inlandsche beroerten. Brugge was steeds hunne bijzonderste aanlegplaats, door den zeearm ‘het Swyn’ met Sluis en de zee verbonden. Daar hadden zij een eigen consulaat met twee raadsleden, die de befaamde ‘Masscria’⁽³⁾ uitmieken, dewelke mettertijd zoodanig in macht en aanzien steeg dat, toen in de jaren 1436-1437 de Bruggelingen in opstand kwamen tegen hunnen graaf Filips den Goede, en naderhand genoodzaakt waren hunne

(1) Mon. Hist. Patriae, ‘Leges municipales’, c. 350-358.

(2) Rymer, ‘Acta publica’ B. III, H. 3, blz. 91.

(3) D. i. stapelinrichting voor koopwaren.

[p. 148]

onderwerping aan te bieden, de Genueesche kooplieden onder de bemiddelaars voorkwamen in het geschil tusschen den graaf en de oproerige stede⁽¹⁾.

Onder de regeering van Karel den Stoute werden zij verdacht van met Frankrijk samen te spannen⁽²⁾. In de oorkonde van Maart 1468 waarbij de hertog hunne vroegere voorrechten bevestigt, is er uitdrukkelijk bepaald dat zij hunnen hoofdzetel van Brugge geenszins mogen verplaatsen. Doch in 1476, ingevolge verdere moeilijkheden, lei de hertog de hand op al de Genueesche schepen die toen in de haven van Sluis onder anker lagen.

Deze verwarde toestand bleef voortduren tot eindelijk den 11 Augustus 1484 de regeering van Genua een gezantschap zond naar Filips IV den Schoone, met verzoek het dekreet in te trekken waarbij zij uit Brugge verbannen werden⁽³⁾.

Edoch, ten gevolge dezer en anderer beroerten verviel Genua's handelsverkeer met Vlaanderen's hoofdstad van lieverlede, en welhaast gingen hare kooplieden deze der andere naties in het opkomend Antwerpen vervoegen.

De hertog (Maximiliaans zoon) van zijnen kant, moedigde dit wegtrekken aan. In een diploma van 15 April 1485, berustend in het koninklijk archief te Brussel⁽⁴⁾ machtigt hij de Genueezen om hunne koopwaren (zijden en wollen weefsels) uit Brugge en andere oproerige plaatsen weg te trekken. Dat zij dit zoo graag of zoo vlug niet deden blijkt uit eene oorkonde van 24 November 1501 waarin vernield staat dat zij zich verspreid hadden over steden en oorden⁵, en in eene andere van 15 November

(1) Serra, IV, blz. 241.

(2) In 1459 had Karel VII, Koning van Frankrijk, zich meester gemaakt van Genua.

(3) Arch. Gov. Reg., n^r 31.

(4) Kon. Archief: ‘Recueil des copies authentiques des privileges, franchises et libertés accordés par les Souverains des Pays Bas aux marchands de la Nation Génoise, établis à Bruges et à Anvers depuis 1414 jusques en 1620’.

5 Ibid., bl. 25.

[p. 149]

1522⁽¹⁾ hoe voorts in Brugge het Genueesch Consulaat gevestigd was, alhoewel Leenaard Spinola, die zoolang dit ambt bekleedde, de eenige overgeblevene was der ‘maiores domus’ of handelsbazen. Gemelde oorkonde verklaart hoe ‘ab annis citra mercature emporium ad locum Andorpii devolutum in toto’; doch dat de Genueesche kooplieden er niet talrijk waren leest men in een volgend handschrift, alwaar de ondergeteekenden, nauwelijks 18, vertegenwoordigden ‘fere omnes illos qui in presentiarum negocia mercature illis in partibus tractant et agunt’⁽²⁾.

De handelsbeweging met Antwerpen was toch ook maar kwijnend, ingevolge de gedurige oorlogen en opstanden. Daar was schaarschte aan geld⁽³⁾. De Genueezen trachtten naderhand in Keulen eene nieuwe stapelplaats op te richten, doch te vergeefs; dit was eene laatste poging die niet lang aanhield⁽⁴⁾.

(1) Ibid., bl, 33, en Arch, Gov., ‘Div. Cancelleriae’, B. 109.

(2) Codex Kon. Archief. bl. 35.

(3) Varni, ‘Della Cassa argentea’, bl. 79, 103.

(4) Cod. Kon. Arch., bl. 55, 57.

II. De masseria der Genueezen in Vlaanderen. Het masseria- of natiegeld. De Witte Saaihalle, het Genueesch natiehuis te Brugge.

Een woordje nu over de Genueesche ‘Masseria’ in Vlaanderen. Men is het niet eens wanneer zij eigenlijk tot stand kwam. Het algemeen gevoelen is dat zij dagteekent van het begin der XV^e eeuw, toen de handel van Genua met Vlaanderen zulke eene groote uitbreiding nam. De Genueezen richtten haar op in onze streken om malkaar te beschermen en te verdedigen. Een brief van het Genueesch Gemeenebest van 11 Juni 1412 vernoemt ze voor de eerste maal⁽⁵⁾. In den beginne waren al de hoofden der handelshuizen bij rechte lid, hetzij ze edel waren of niet, mits tenminste 18 jaar oud te zijn en sedert één

(5) Archivio Governativo di Genova. ‘Registro litterarum communis’, ann. 1411-13, n^r 1.

[p. 150]

jaar in Vlaanderen te verblijven; te zamen kozen zij dan onder hen een consul met twee raadsleden, die in dienst traden den 24 April, leest van S^t Joris, beschermheilige van Genua. Na de hervorming van 1528 moest eenieder die verlangde lid of ambtenaar te worden der ‘Masseria’, eerst ingeschreven zijn in den ‘Libro della Civiltà’⁽¹⁾.

Terwijl vele brieven dagteekenend van het begin der XV^e eeuw gericht waren aan de Masseria-ambtenaars en de Genueesche kooplieden te Brugge, is het slechts in een brief van 6 Mei 1461 dat er voor de eerste maal melding gemaakt wordt van het Consulaat. De Masseria immers, met verloop van tijd, was samen eene staatkundige vertegenwoordiging geworden van het Genueesch Gemeenebest bij de overheden van Brugge en de Graven van Vlaanderen. Alzoo belast Genua de Brugsche Masseria in 1439 met de bestelling harer brieven bij Filips den Goede betrekkelijk de zoo vurig gewenschte vereeniging der Latijnsche en Grieksche kerken⁽²⁾.

Zoo lezen wij verder hoe de Brugsche Masseria steeds voor de brieven zorgde die Genua stuurde aan hare zonen in Engeland. In de oorkonde van 15 April 1465 wordt zij daarom bijzonder geloofd ‘om de voorzichtigheid en den spoed waarmede zij de ontvangene bevelen uitvoerde’, en die grootelijks den goeden uitslag ten gevolge hadden van de onderhandelingen tusschen koning Edward IV en het Gemeenebest van Genua (1466)⁽³⁾. Dat de Brugsche Masseria hoog aangeschreven stond in Genua blijkt uit zoo menige gevallen waar haar raad en oordeel werden ingeroepen. Zoo vermeldt ons eene oorkonde van 21 Nov. 1474, hoe het Genueesch Gemeenebest haar zaakgelastigde bij den koning van Frankrijk Lodewijk IX, dringend aanraadde te handelen in overeenkomst en volgens den raad

(1) Kon. Arch. Brussel. Codex C. et M., bl. 39.

(2) Arch. Gov. di Genova. ‘Reg. litt.’, ann. 1437-39, n^r 8.

(3) Archivio di San Giorgio. ‘Liber damnificatorum in Regno Angliae’, ann. 1463, car. 13, 16, 18.

[p. 151]

der Brugsche kooplieden⁽¹⁾. Geen wonder hoe in den loop der tijden de Masseria meer en meer in macht en aanzien steeg. Bij dekreet van 26 Aug. 1564, goedgekeurd door koning Filips II den 25 Maart 1571, richtte zij te Antwerpen een rechtbank op van eersten aanleg, waar alle burgerlijke geschillen tusschen de Genueezen moesten gevonnist worden⁽²⁾. Daar de waardigheid der natie zekere uitgaven vergde, zoo stemden het Gemeenebest van Genua en de regeering van Vlaanderen toe dat de Masseria een tolgeld hief op het handelscijfer harer Genueesche landgenooten ten onzent, hetwelk in goede tijden op 1/2 ten ‰, later op 1/3 ten ‰ gebracht werd en Masseriageld of Natiegeld werd geheeten⁽³⁾. Met genoemd geld werd o.m. een ‘Natiehuis’ met aanhoorigheden te Brugge aangekocht⁽⁴⁾, - aan behoeftige Genueesche zee-

(1) Archivio Governativo Fransone. ‘Informazioni’, B.I, bl. 468.

(2) Kon. Arch. van Brussel Codex C. et M., bl. 47-48.

(3) Ibid., bl. 25 en 39. Arch. Gov. Reg. Litterarum, ann. 1441-44, num. 12.

(4) Zie A. Duclos: Bruges, Histoire et Souvenirs, bl. 348, 519.
‘Halle aux Serges, ancien Hôtel ou “Natiehuis” des marchands de Gênes (situé Place de la Bourse=Schouwburgplaats) construit. en 1399, par les négociants de cette nation, sur un terrain que la commune de Bruges leur avait concédé, en 1396-97. Le couronnement de la façade, en doucine, a remplacé, vers 1720, un second étage, qui avait deux fenêtres à are brisé et se terminait par une ligne de créneaux.
(Gravv.): Sanderus, Flandria Illustrata, 1641.
Marc Geeraerts, Carte de la ville de Bruges. 1562.
J. Gailliard, Revae pittoresque des monuments qui décoraient autrefois la ville de Bruges. 1850.
“La Flandre”, Revue des monuments d'histoire et d'antiquités. 1869-85 (inexacte).
Dans le tympan de la porte d'entrée, autour de la figure de S^t Georges, terrassant le dragon, patron de la ville de Gênes, se trouvent cinq écussons, qui sont probablement ceux des fondateurs de l'édifice. L'un des sculpteurs de notre Hôtel de ville, commencé en 1376, pourrait bien avoir travaillé à la façade qui nous occupe. Les clochetons appliqués à la porte ont une analogie frappante avec ceux des portes de l'Hôtel de ville. La maison attenante, rue des Pelletiers, dite “het Kruisken”, du blason do Gênes qui l'orne, bâtie on 1441, était l'habitation du consul de Gênes. Elle fut incorporée plus tard au bâtiment principal. Ce bâtiment priacipal comprenant de vastes magasins, surmontés d'une grande salle, ne s'étendait du côté latéral que sur trois ou quatre fenêtres. Le toit était caché de trois côtés, par un bahut crénelé dans lequel étaient ménagées de grandes baies, à are brisé. Ces mêmes baies, mais ouvertes, ornaient le premier. Au rez-de-chaussée, on avait la porte, mais la vitrine et les baies ouvertes latérales datent probablement du milieu du XVI^e siècle. La porte présente de grandes analogies avec celle de l'Hôtel de ville (1376) et avec celle de la chapelle de S^t Eloi, antérieure à 1354. Cette porte, avec un tympan sculpté, aujourd'hui trop haute, était précédée de quatre ou cinq marches. Le reste du bâtiment est du style courant à l'époque de sa construction.
Inscription sur la façade:
+ Hoc - hedificium - fecerunt
hedificare - merchatores
Januences - brugis commorientes
mcccxcviiij anno.
Les Génois quittèrent Bruges pour Anvers, où ils avaient déjà un siège depuis 1522; et la ville céda le revenu de la Loge aux Ecoles pauvres, en 1578. Le local servit à toutes sortes d'usages, puis, en 1637, aux fabricants de serges de Hondschote; et, en 1664, le nom de “Witte Saeihalle” fut appliqué au bâtiment...’

[p. 152]

lieden of aan anderen hulpgeld verleend, - kerkelijke diensten bekostigd op den feestdag van S^t Joris, Genua's beschermheilige, of op andere feestdagen, - aalmoezen uitgedeeld aan kerken en kloosters, - vastenpredikanten van Parijs of andere plaatsen uitgenoodigd, - jubelbetoogingen en vuurwerk ingericht met de blijde intrede der vorsten, die dan dikwijls hunne voorrechten bekrachtigden of vermeerderden⁽¹⁾. Zoo vermeldt ons Serra, Genua's geschiedschrijver, hoe zekere Oliviero della Marca, de prachtige feesten beschrijvende die de stad Brugge in 1468 gaf ter gelegenheid van het huwelijk van Karel den Stoute, met de Engelsche vorstin Margareta van York, den iever en de koninklijke mildheid roemde der plaatselijke Genueezen, waaronder o.a. een Spinola de Duitsche Mecenen Fugger en Welser evenaarde. Zoo insgelijks eene eeuw later te Antwerpen, bij de blijde intrede van Filips van Oostenrijk (1548), waar onder de leiding en volgens de opvatting van meester Stefano Schiappalaria van Vezzano, kunstenaar en letterkundige, zij een heerlijken praalboog oprichtten, in Korinthischen bouwtrant, van beide

(1) Kon. Arch. van Brussel. Codex C. et M., bl. 19 en 25.

[p. 153]

zijden opgeluisterd met beelden en zinnebeeldige figuren. Naderhand, in prent uitgegeven, werd hij door den kunstkriticus Estrella geroemd als op de volmaakste wijze de oudheid weer te geven⁽¹⁾.

Te Brugge had de Masseria een gestoelte met meerdere zitplaatsen in de kerk der Augustijnen⁽²⁾; te Antwerpen in deze der Predikheeren⁽³⁾, en met de groote feestdagen was zij er steeds van ambtswege vertegenwoordigd. De oorkonden die ons deze vergunning van wege bovengenoemde kloosterlingen beschrijven, roemen de edelmoedige, aanhoudende liefdadigheid der Genueezen tegenover hen, en in een diploma van Keizer Karel (13 Maart 1532) worden zij bijzonder geloofd om het ruim aandeel dat zij betaald hadden in de aanzienlijke herstellingswerken der Jacobijnsche kerk te Antwerpen⁽⁴⁾.

(1) Belgrano, ‘Delle feste dei Genovesi’, Archivio Storico Italiano, A. III, B. XIV, bl. 114.

(2) Keelhof, ‘Histoire de l'ancien couvent des Ermites de S^t Augustin à, Bruges’. 1860.

(3) Kon. Arch. van Brussel. Codex C. et M., bl. 65.

(4) Ibid., bl. 28.

III. Het handelsverkeer tusschen Vlaanderen en Genua.

Wat aangaat de waren die tusschen Genua en Vlaanderen verhandeld werden, deze worden breedvoerig beschreven in de handelskeuren door Jan III, den Zeeghaftige, in 1315 aan die van Genua toegestaan. De Italiaansche schrijvers Pegolotti⁽⁵⁾ voor de XIV^e eeuw, Uzzano⁽⁶⁾ voor de XV^e eeuw en Ludovico Guicciardini⁽⁷⁾ voor de XVI^e eeuw, geven daar meerdere inlichtingen over, hunne gegevens steunend op de oorkonden berustende in de Archieven van Genua en elders.

(5) Pegolotti, ‘Decima’, III, bl. 242.

(6) Uzzano, ‘Della Decima’, IV, bl. 127.

(7) L. Guicciardini, ‘Descrittione di tutti i Paesi Bassi’, Anversa, 1588, bl. 164.

[p. 154]

	Invoer in Vlaanderen.
Metalen.	Staal, ruw zilver, ijzer, tin.
Gesteenten.	Amber of barnsteen.
Hout.	Palmhout, roeiriemen.
Granen.	Rijst.
Vruchten.	Amandelen, droge pruimen, rozijnen.
Specerijen.	Kaneel, staartpeper, gember, groene gember, wilde gember, gember in citroenwater, peper, kandijssuiker.
Verfstoffen.	Aluin, galnoot, nopaal, weede, sandaal.
Vleesch en visch.	Verkensvleesch, ansjovis, gezouten tarbot, vetstoffen, o.a. van zeehonden.
Dierlijke produkten.	Boter, kaas, honig, was.
Pelzen.	Hermelijn.
Dranken.	Bieren, wijnen van Griekenland Grenada en Provence.
Weefbare stoffen.	Engelsche wol.
Garen.	Gouden en zilveren draad; zijden, en gekleurden zijden draad.
Weefsels.	Goudlaken, fluweel, krip, satijn, zijde stoften, Venetiaansche taf, mantels, sluiers, scheepszeilen.
Schrijfgerief.	Papier.
Winkelwaren.	Borstels, doozen.
Oliën.	Genueesche olijfolie.
Scheikundige voortbrengsels.	Mithridaat, theriaak, arquineet, komijn, saffraan, galangawortel, gemalen salpeter, zout.
Edelgesteenten.	Koraal, bewerkt goud, juweelen.
Wapens.	Lansen, pijlen.
	Uitvoer naar Genua.
Metalen.	Koper, zilver.
Bewerkt metaal.	Bronzen klokken gegoten te Mechelen, Antwerpen, Amsterdam. Vier zilveren beelden der Evangelisten, gemaakt te Antwerpen volgens genueesche teekeningen.
Granen.	Tarwe, rogge, gerst, haver, erwten, boonen, paardeboonen en andere graansoorten.
Visch, pelzen.
Huiden, leder.	Geitenvellen, hertenvellen, kalfsleder, spaansch leder, sandalen.
Weefbare stoffen.	Vlas, wol.
Garen.	Vlasdraad.
Weefsels.	Wandtapijten, mutsen van verschillende aard en kleur, vaatdoek, snuisterijen, zakdoeken, kant, engelschen vlaamsch laken, gewoon laken (vlassaard), geverfd laken, saai, tapijten, ruw-, witen gekleurd linnen, tafelkleeden, handdoeken.
Winkelwaar.	Inktkokers, snoeren, scharen.
Huisraad.	Koperen vaatwerk, gereedschappen, kuipen.

[p. 155]

In de handelskeure van 1315 werd aan de Genueezen te Antwerpen het uitsluitend voorrecht voorbehouden van den verkoop in 't klein van drie wijnsoorten, alle slag van bier en anderen levensvoorraad. Wat de verfstoffen betreft, de haven van Brugge ontving o.a. galnoot van het eiland Scio^(l), aluin uit verschillende streken, bijzonderlijk uit Napels, tot Karel de Stoute in 1471 aan de pauselijke aluingroeven den uitsluitenden invoer toekende⁽²⁾. Dat dit verbod langen tijd nadien nog in voege was, verzekert de geschiedschrijver Guicciardini, daar tot op het einde der XVI^e eeuw Antwerpen enkel aluin ontving uit de pauselijke haven van Cività-vecchia. Wat betreft de weefbare stoffen, de heer Canale in zijn Storia del Commercio, dei viaggi degli Italtani bl. 258, spreekt van eene vergunning van Karel den Stoute in 1470 ten behoeve van Leenaard Cibo, Genueesch handelaar te Brugge, waarbij deze een voorraad wol van Kales naar Brugge mocht overvoeren. De heer Guicciardini spreekt verder van eene aanzienlijke hoeveelheid fluweel die Genua te Antwerpen te koop bood, en die zeer gezocht was, alsmede het Genueesch satijn. Van een anderen kant was het Vlaamsche laken in Italië zeer befaamd. In Florentië werd het geverfd en verfijnd; men miek er wand- en bedbehangsels van die te Genua overal in gebruik waren⁽³⁾. Bijzonderlijk de Vlaamsche ‘Arazzi’ of wandtapijten waren in Italie zeer beroemd. De geschiedschrijver Merli vond in de archieven van het vorstelijk huis D'Oria oude rekeningen van wandtapijten in Vlaanderen vervaardigd, alsook van zakdoeken en kant te Brugge aangekocht. In het archief van S^t Joris te Genua berust er eene lijst van geschenken die Joannes Serra, gezant van het Gemeenebest bij Hendrik VI, koning van Engeland, op zijne reis medenam. Daarin zijn aangeteekend: ‘toallias duas magnas de Brugiis pulcras’⁽⁴⁾.

(l) Arch. Gov. Reg. litterarum, ann. 1504-'6, n^r 47.

(2) Arch. Gov. Reg. litterarum, ann. 1461-'84, n^r 25.

(3) Belgrano, ‘Della vita privata dei Genovesi’ (Archivio Storico Italiano), B. IV, bl. 196.

(4) Drictus officii Angliae, ann. 1460, car. 3.

[p. 156]

En in de oude rekeningen der basiliek van Carignano onder n^r 1663, staan aangeschreven: 325 lire, costo di una cotta di Bruggia con pizzetti di cartina’⁽¹⁾.

Twee andere oorkonden zijn even belangrijk. Bij de eene, dagteekenend van 13 Juli 1443, geeft het Gemeenebest van Genua oorlof aan den hertog van Burgondië om op zijn gebied al het materiaal aan te schaffen: lansen, pijlen, roeispanen, zeilen, enz., voor het optuigen en het bewapenen der galeien die te Nice in aanbouw waren⁽²⁾.

Bij de andere, dagteekenend van Maart 1485, verleent Filips IV de Goede een vrijbrief aan Steven en Niklaas Spinola, verblijvende te Antwerpen, waarbij zij Vlaanderen mogen verlaten met al hun goed en have, koopwaren, goud, zilver, vaatwerk, tapijten, linnen, boeken en registers en al wat hunne nering en huisraad toebehoort⁽³⁾.

De oliën van Genua waren in Vlaanderen zeer gezocht, alsook het mithridaat en het theriaak, geneesmiddelen die te Genua veel in gebruik waren. Het eerstgenoemd wordt bijzonder aanbevolen door Isnardi in zijne ‘Storia della Università di Genova’ B.I, bl. 176 & 195; het andere was van mindere gehalte dan dat van Venetië.

(1) Archivio della Basilica di Carignano: Libro delle spese.

(2) Arch. Gov. Reg. litteraram, n^r 12.

(3) Canale, Storia del Commercio, bl. 258.

IV. Genueesch en Vlaamsch Muntwezen.

Het druk handelsverkeer tusschen Vlaanderen en Genua werd grootelijks aangemoedigd door de lage tolrechten, en gaf in den loop der tijden aanleiding tot alle slag van wisselbrieven. Zoo lezen wij in verscheidene middeleeuwsche oorkonden hoe de invoerrechten verminderd werden ten gunste der Genueesche kooplieden, die in 1395 op gelijken voet gesteld werden met die van Spanje en Catalonië⁽⁴⁾ en hoe hunne voorrechten in het begin der XVI^e eeuw meermalen door het Hof van Mechelen bekrachtigd werden⁽⁵⁾. Wat betreft de wisselbrieven, reeds in 1315

(4) Handschrift in perkament (Oct. 1395) Kon. Archief van Brussel.

(5) Ibid., Codex C. et M., bl. 65.

[p. 157]

gaf Hertog Jan III toelating aan de Genueezen om te ‘cambire et cambia facere cum quibuscumque, et soluciones facere ac recipere... cum litteris vel sine litteris⁽¹⁾’.

Alzoo vermeldt Pegolotti reeds wisselbrieven in den loop der XIV^e eeuw tusschen Brugge en Genua, gelijk Guicciardini later voor Antwerpen en Genua.

In het ‘Fogliazzo dei Notari’, handschriftbundel der Civico-Beriana te Genua (B. III, D. 2, bl. 4), is er eene verklaring der Genueesche wisselagenten in 1412, waarbij de Brugsche wisselbrieven geschat worden = 33 grooten van Brugge, gelijk aan een florijn van 25 soldi. De Genueesche gouden florijn = genovien, was in 1345 ook 25 soldi waard, maar hij had dan eene ‘dadelijke’ waarde in zuiver goud gelijk aan die van Florentië en den ducaat van Venetië. In het begin der XV^e eeuw steeg hij in waarde en werd op het einde derzelfde eeuw 30, 40, 50, 55 tot 60 soldi waard, zoodat men van toen af begon te rekenen met florijnen van ‘loopende’ waarde, verdeeld in juist 25 soldi, uit te betalen in goud of zilver volgens hunne gehalte ter Beurs. Zoo was de ‘gouden florijn’ in 1343, 15 grooten Vlaamsch waard, en de florijn der ‘loopende’ waarde, die ver beneden den gouden stond, was in 1412, 33 grooten Vlaamsch. Daaruit blijkt hoe erg de Vlaamsche munt in waarde was gedaald, en dit op zoo'n korten tijd. De grooten Vlaamsch, die in 1299 eenen titel hadden van 957 op duizend, vervielen eene eeuw later tot 500: half hunne waarde⁽²⁾!

In 1434 zond Genua een wisselbrief naar Brugge tegen 29 ½ grooten = florijnwaarde⁽³⁾.

In 1456 ontving de Doge van Venetië een wisselbrief op Brugge, tegen 28 1/8 grooten voor iederen florijn⁽⁴⁾.

In 1459 stond de wisselloop te Brugge tegen 31 1/6 grooten ‘goede munt’ voor iederen florijn⁽⁵⁾.

(1) Liber Jurium Reip. Gen., B. II. bl. 461-69.

(2) Zie: Deschamps de Pas, ‘Essai sur l'histoire monétaire de Flandre’. Revue Numismatique. Paris, 1861-62-66.

(3) Fogliazzo dei Notari, bl. 407.

(4) Ibid., bl. 428.

(5) Ibidt., Oude rekeningen.

[p. 158]

Bemerkt hoe hier voor de eerste maal de uitdrukking ‘goede munt’ voorkomt. Daar het Genueesch geld(¹) gelijk ten andere alle inlandsche en vreemde munten mettertijd in waarde verminderde, en de neringdoeners, bijzonder die van 't buitenland, naar zuiver geld en vaste prijzen streefden, zoo ontstonden de nieuwe benamingen van

		(1) MUNTTAFEL volgens de Genueesche en Brusselsche oorkonden.
Jaartal	Geldsoorten	Gewicht grammen		Heden-daag-sche waarde
		zuiver goud	zuiver zilver
	I. Vlaamsche Munt.			Fr^n C^n
1299	Een groot vlaamsch^(*) gelijk aan een groot fransch (tornooi).		3.965	0.88
1343	Een groot vlaamsch.		2.800	0.62
1390	Een dubbel groot vlaamsch		2.039	0.45
1409	Id.		2.394	0.53
1433	Id.		1.618	0.36
1453	Id.		1.481	0.33
1466	Een stuk van 4 grooten vlaamsch		3.234	0.72
1467	Id.		2.773	0.62
	II. Genueesche Munt.
1310-15	Een florijn of genovijn in goud, (dadelijke waarde) van 20 soldi	3.535		12.17
1343	Id. van 25 soldi	3.535		12.17
1390	Een soldo of half groot in zilver, (dadelijke waarde)		1.432	0.32
1395	Een florijn in goud, d.w., van 25 soldi	3.535		12.17
1412	Een florijn in ‘loop. waarde’ 25 soldi		30.188	6.70
1429	Id. id. 25 soldi		24.610	5.46
1450	Id. ‘oede munt’ tot het einde der XV^e eeuw		21.400	4.75
1502	Een gouden ducaat (dadel. waarde)	3.535		12.17
1536	Een genueesche lira (loop. waarde) van 20 soldi.		10.580	2.35
1564	Id. (dadel. waarde) van 20 soldi. in zilver		9.134	2.03
1565-68	Een gouden kroon ‘cinque stampe’	3.060		10.54
1570	Een genueesche lira, in zilver (da-delijke waarde) van 20 soldi		8.953	1.99
1667	Een genueesche kroon	3.081		10.61

(*) Een pond vlaamsch kost 20 schellingen, een schelling: 6 stuivers (0.55fr.), een groot vlaamsch: 2 oortjes.
O. Delespierre, ‘Annales de Bruges’.

[p. 159]

‘goede munt’ en ‘loopende munt.’ De ‘loopende munt’ was de dadelijke die door omloop gedurig in waarde verminderde; de ‘goede munt’ was in 't begin van dadelijke, naderhand van beurswaarde. In 1470 was het verschil tusschen de goede en de loopende munt van 25 t.h. Mocht de Genueesche munt in den loop der tijden in waarde dalen, dit was toch maar het geval voor de kleine en middelbare munt, geenszins voor de groote, die voortdurend den titel van 959 ‱ behield, alsook voor de gouden florijn-ducaat, die steeds het oude gewicht en dezelfde gouden gehalte bewaarde.

V. Genueesche Nederzettingen in Vlaanderen⁽¹⁾ . De Jerusalemkerk en het Hof der Adorni te Brugge. De lettergilde ‘dei Confusi’ te Antwerpen.

De familie Adorno stamde af van den Genuees Obizzo Adorno die reisgenoot en vriend was van Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen, in zijne tochten over Syrië en Afrika. Bij zijne aankomst in Vlaanderen huwde hij Agnes, dochter van Filips, heer van Axpoele; hij stierf te Gent in 1307 en werd er begraven in de S^t Pieterskerk. Hij liet verscheidene kinderen na: Pieter, Maarten,

(1) ‘Daar en is zeker geen Bruggeling of hij kent den naam der Adorno familie, waarvan een edel lid de Jerusalemkerke bouwde en aldaar begraven ligt; de Spinola's hebben hunnen name aan een deel van onze oude Reye gelaten; een Grimaldi ligt in de gewezen Jesuïtenkerke (van S^te Walburga) begraven, en de Da Costa's volgden de Adorno's op in hunnen adellijken stamtafel; nu, dit zijn al namen waar de inboorlingen van de oude koop- en zeestad Genua trotsch op gaan, en wier dragers eertijds naar Brugge kwamen gevaren op de natte wegen van de zee, zoekende hunne schatten tegen de onze te wisselen en de rijkdom hunner stad te deen opwegen tegen ons eertijds al overtreffend Brugge. Daar staat zij nu nog, de Genoeesche loge, met haren S^t Jooris en hare kunstig gebeeldhouwde inwendige on uitwendige versierselen, naderhand eene Witte Saaihalle of verkoopplaats geworden. In die halle was het dat de Genoeesche kooplieden vergaderden te Brugge, hunne handelsbewerkingen beraamden, de nieuwsmare van den dag wisten te vertellen en dikwijls wel den spot dreven zeker, in die tijden, met hunnen stadsgenoot Christophoro Colombo...’
G. Gezelle, Christophoro Colombo's leven en reizen (Rond den Heerd, 1867-68, bl. 111).

[p. 160]

Obizzo; laatstgenoemde werd begraven in het klooster der H. Clara te Brugge. Obizzo Adorno was ‘hoostman’, burgemeester en schatbewaarder der stad Brugge op het einde der XIV^e eeuw, doch Jacob en Pieter, zijne zonen, zijn bijzonder gekend als de stichters der Jerusalemkerk en van 't godshuis van dien naam te Brugge⁽¹⁾. Jacob was in zijne jeugd in den dienst van den koning van Spanje, later streed hij in het leger van Filips den Goede en sneuvelde in het gevecht bij Lilledam (22 April 1467). Anselm, zoon van Pieter, ‘forestier van den Witten Beer’, hoostman, raadslid, schatbewaarder, burgemeester der stad Brugge en heer van verscheidene burchten, reisde in Syrië en Afrika⁽²⁾, was afgezant van Karel den Stoute in

(1) ‘Hôtel Adornes. La famille génoise des Adornes est connue en Flandre dès le règne de Guy de Dampierre. Elle occupait une place considérable à Bruges, au XIV^e siècle. La maison a été habitée par plusieurs de ses membres. Il paraît que Vredius l'a occupée pendant un certain temps et y imprima plusieurs de ses ouvrages. Les frères Jacques et Pierre Adornes formèrent une bibliothèque pour la Chapelle du S^t Sépulcre, dite de Jérusalem. Une Bulle de Martin V du 12 mai 1427, dit que les ancêtres de Pierre et Jacques Adornes, frères, avaient fondé à Bruges, une chapelle “en l'honneur et en mémoire de la salutaire passion de N.S. Jésus Christ et de son Saint Séplulcre, sous le vocable de “Jérusalem” et l'avaient dotée”. Ces deux frères obtiennent du Pape de construire à cette chapelle, un campanile avec cloches, d'y faire célébrer des messes, et d'avoir le droit de présentation. Le prévôt de Notre Dame, Richard de la Chapelle, fut chargé de l'exécution de cette Bulle, ce qu'il fit à S^t Donatien, le 6 mai 1428. Toute la fondation, avec hospice pour douze veuves pauvres et deux chapellenies, fut approuvée par Eugène IV, en 1435, Le pélerinage d'Anselme Adornes et de son fils Jean en Terre Sainte date de 1470-71.... Les encorbellements sous les tourelles sont ornés des emblêmes sculptés de la famille Adornes, la roue et los nuages rayonnants. Dans la jolie petite église, d'une architecture toute orientale, on remarque le tombeau d'Anselme Adornes, fils du fondateur, décédé en 1483, et de sa femme Marguérite Vander Bank, décédée en 1483, orné de leurs effigies. A sénestre de Pautel est la la tribune des fondateurs. La clef est sculptée aux armoiries de la famille’.
A. Duclos, Bruges, Histoire et Souvenirs. Bruges, 1910, p. 559.
Vgl. E. Gaillard, Recherches sur l'église de Jérusalem à Bruges. - Arch. der stad Brugge, ‘Het Cartularium der Jerusalemkerke: Tabula fundationum’, fol. 1.

(2) Heyd, ‘Le colonie commerciali degli Italiani’ B. II, bl. 223, 249, 369. - L. St., Anselme Adornes, ou un voyageur brugeois au XV^e siècle (Messager des sciences historiques, 1881, bl. 1; 1891, bl. 6; 1892, bl.20). - Biekorf, VI, bl. 34, Joris-Lambert Adornes. - Piron, Algemeene levensbeschrijving, bl. 3. - J. de S^t Genois, Les voyageurs Belges du XIII^e au XVI^e siècle. Bruxelles, 1846, I, 30.

[p. 161]

Perzië en raadsman van Jacob II koning van Schotland, in wiens staten hij overleed den 23 Januari 1483. Een zijner zonen, Arnold, was heer van Ronsele en Vyve en stierf te Brugge in 1509 als de laatste der Adorni. Doch de Doge van Genua, Antoniotto Adorno erkende in 1527 als zijne familieleden de kinderen van Agnes, dochter van Arnold en echtgenoote in 2^e huwelijk van den Genuees Andries della Costa; hij gaf hun oorlof om in hun schild het wapen der Adorni te voeren en dezer naam te dragen. Agnes stierf den 5 Januari 1542 en werd begraven in de Jerusalemkerk te Brugge⁽¹⁾.

De namen der Genueezen Pompeus Giustiniani, der gebroeders markgraven Frederik en Ambrosius Spinola die de Spaansche legerbenden in de Nederlanden aanvoerden, zijn genoeg gekend. De Spinola familie woonde langs de Spiegelrei te Brugge en gaf haar naam aan den rechteroever der Reie, die nu nog heet: Spinolareie. In de Onze Lieve Vrouwekerk te Brussel is er een gedenkteeken der Spinola familie, met volgenden graftekst:⁽²⁾

D.O.M.
Philippo Hippolyto Spinola
Aurei velleris equiti
Aciei instruendae praefecto
Insularum Duaci et Orchies
Gubernatori obiit - - -
Philippo Carolo Spinola
Aciei struendae praefecto
Gubernatori comitatus
Urbisque Namurcensis
A Caesare

(1) Litta, ‘Famiglia Adorno’. - E. De La Coste, ‘Anselme Adorne Sire de Corthuy’.

(2) Battilana, Famiglie nobili, B. II, bl. 65.

[p. 162]

Ad pacem Ultrajectensem cum
Potestate legato obiit 19 Oct. 1709.
Hyacintho Spinola magnati
Hispaniae primae classis
Tribuno peditum qui in obsequium
Imperatoris ut flos oriens
Decoro vulnere cecidit propugnans
Contra Gallos Duacum ob. 30 Aug. 1712
Ultimus ex comitibus Debruay
Hanc memoriam posuit Celsa ac potens domina
D. Albertina Isabella nata Rheni
Comes uxor Philippi Caroli ob. 22 Jan. 1715.
Dum corpora huc inferautur quae paradisus elianus inexorabilis hactenus detinet
Si vero huc inferautur non memoriam tantum sed et monimeutum.
R.I.P.

Ook op kunst- en lettergebied schitterden Genua's zonen hier te lande. Steven-Ambrosius Schiappalaria liet in 1578 te Antwerpen een Italiaansch leven van Julius Caesar in druk verschijnen⁽¹⁾. Door zijn toedoen ontstond er de lettergilde ‘dei Confusi’, waarvan deelmieken de Genueezen Desiderius Bondinaro, Petrus-Franciscus Moneglia-Cicala, Hieronymus De Franchi-Conestaggio, Benedictus Moueglia, Hieronymus Scorza; lestgenoemde dichtte volgend vers ter eere van Schiappalaria:

‘Anco le Muse di Liguria, calde
Di celeste furor, talor sen vanno
A soggiornar ne' Belgi, e udir si fanno
Tra lor dolci armonie presso lo Scalde’⁽²⁾.

Van genoemde lettergilde miek ook deel Petrus Bizaro van Sassoferrato (Umbria), die in 1579 bij Plantijn zijne

(1) Schiappalaria, Vita di C. Julio Cesare. Anversa, presso Andrea Bax. 1578.

(2) ‘Ook de Muzen van Ligurië gaan soms vol heiligen geestdrift onder de Belgen verwijlen, en laten hooren, aan de Scheldeboorden, hunne zoete gezangen’.

[p. 163]

geschiedenis van Genua liet verschijnen ‘Senatus Populique Genuensis’. In zijne opdracht aan den Doge en den Senaat van genoemd Gemeenebest, verklaart hij hoe hij dit werk begonnen had op aandringen van verscheidene Genueesche vrienden van Antwerpen, bijzonderlijk der gebroeders Benedictus, Pascalis en Jacobus Spinola, ‘clarissimi viri, ut splendidis natalibus orti, sic etiam fidei integritate, prudentia, omniumque virtutum laude conspicui’.

In het jaar 1618 verschenen van de hand van Benedictus Scotto, een Genueesch edelman te Antwerpen verblijvende, verscheidene verhandelingen over zeevaartkunde, gedrukt bij Hendrik Aertssen. Te dien tijde leefde aldaar de beroemde sterrenkundige Tiberius Spinola. In een schrijven van 22 Januari 1621 aan den grooten natuurkundige Galileus Galilei van Pisa (op dezes voorstel in zijn werk ‘Nuntius Sidereus’ aan alle sterrenkundigen der wereld, om hemelkundige waarnemingen te doen) verzocht hij zijn landgenoot hem een zijner verrekijkers te leenen ten einde den mond te kunnen stoppen aan zijne verguizers⁽¹⁾.

(1) Zie: Opere complete di Galileo Galilei. Florentië, 1856. Supplemento, bl. 146.

VI. De Vlaamsche Invloed in Genua en Ligubië.

Groot was Vlaanderen's kunstroem in de hoofdstad van Ligurië. Wij vinden dit bewezen in het standaardwerk van Ridder Alizeri, Notizie dei Professori del disegno in Liguria dalle origini al secolo XVI (Genova, presso Sambolino), waar hij breedvoerig handelt over verscheidene kostbare ‘arazzi’ of gobeleins, afkomstig uit Vlaanderen⁽²⁾. Bij bevelbrief van 5 Juni 1511 gelastte de Hooge Raad van Genua de vier ambtenaars, aangesteld voor het innen der stedelijke belastingen, van aan Steven D'Oria 125 Lire uit te betalen, prijs der wand- en zetelbehangsels die de stad Brugge geleverd had om het paleis van den Senaat te ver-

(2) Zie daarover mijne bijdrage in Biekorf, 1909, xx, 33-43, 49-55. ‘De koninklijke Vlaamsche kunst der “Arazzi” of Gobeleins: De Vlaamsche kunstenaars in Italië’ bl. 39.

[p. 164]

sieren. Bij brief van 15 Sept. 1530 gaven de drie ambtenaars van het stadhuis volmacht aan hunnen ambtgenoot Jan-Baptist Spinola, om te laten maken ‘in partibus occidentalibus’, vijf wandtapijten voor het paleis van den Hoogen Raad, met de uitdrukkelijke voorwaarde er het Genueesch wapen te doen in plaatsen.

In 1551 richtten de Vlamingen Vincentius Van Daele en Pieter Van Brussel eene aanvrage tot den Hoogen Raad van Genua om er eene fabriek van wandtapijten op te richten, met de belofte van deze bij uitstek Vlaamsche kunstnijverheid aan zes jonge Genueeze voort te leeren. Hunne vraag werd ingewilligd, en den 30 April van hetzelfde jaar traden zij in dienst. Een zelfde verzoek en vergunning had plaats twee jaar later, den 16 Januari 1553 ten behoeve van meester Denys van Brussel. Bij notariele akte van 1 Februari 1554 verplichtte zich Dominicus, zoon van Martinus de Vlaming ‘fabricator tapesariarum Janue’, om voor Vincentius Grimaldi-Durazzo tien ‘arazzi’ te vervaardigen ‘a la grotescha cum figuris’, onder beding dat zij zouden openbaar of in 't bijzonder geveild, en de winsten ervan verdeeld worden tusschen den bewerker en den besteller. Mocht de winst nu onder de schatting blijven, dan beloofde Grimaldi de wandtapijten voor eigen rekening over te nemen en ze aan Dominicus uit te betalen tegen 3 Lire de vierkante elle. De heer Alizeri spreekt verder van een zekeren Alexander van Brugge, kunstschilder, die te Genua werkte in het midden der XV^e eeuw, en de heer Soprani in zijn werk ‘Vite’ (B.I, bl. 441), roemt erop dat Genua, meest van al de steden van Italië, den grooten Rubens in haar midden geherbergd heeft en meest van zijne meesterstukken bezit. Ook zijn leerling Antoon Van Dyck voltrok daar menige zijner wonderschoone portretten, o.a. dat van Paolini Adorno, in het Brignole-Sale Muzeum, zóo gekend om de liefdegeschiedenis eraan verbonden. Tijdgenooten van Van Dyck waren de schilders Kornelis en Lukas Wael, die te Genua zeer gevierd waren om hunne geschiedkundige tafereelen en landschappen; Kornelis' neef, Pieter

[p. 165]

Booël, was er bijzonder geliefd om zijne schetsen van bloemen, vruchten en dieren.

Onze Rubens had eene innige vriendschap aangeknoopt met den Genueeschen edelman Jan-Baptist Paggi, die omdat hij den schildersezel boven het koopmanschap verkoren had, door zijne medeburgers hevig gelaakt werd. Daarop vaardigde de Senaat van Genua een dekreet uit waarbij de Genueesche burgers voor eeuwig vrij verklaard werden den edelen schilderstiel uit te oefenen. Nu gebeurde het dat ook te Antwerpen eenige waanwijzen het recht ontkenden aan eenen armen edelman van bij middel van het penseel zijn brood te verdienen. Rubens' oordeel werd ingeroepen, en deze schreef in 1613 naar zijn vriend Jan-Baptist Paggi te Genua om hem een afschrift te vragen van het dekreet waarbij het Genueesch gemeenebest den adeldom uitriep der schilderkunst, ten einde daarmede zijn Antwerpschen jongen vriend op te beuren en zijne vitters te beschamen.

De Vlaamsche zilversmeden waren ook bijzonder in aanzien te Genua. Zoo lezen wij in de oorkonde van 1564 hoe het Gemeenebest de Antwerpsche kunstenaars met de uitvoering belastte van vier groote zilverenbeelden der Evangelisten, volgens de geboetseerde stalen hun toegezonden uit Genua, en die moesten dienen om het zilveren schrijn te versieren dat in de H. Sakramentsprocessie aldaar rondgedragen werd. De namen onzer Vlaamsche zilversmeden stonden gegrift op de voetstukken: Thomas Opluten, Renier Fuchs, Balthasar Martines en David Scaglia⁽¹⁾. De heer Varni, de prachtige rijve beschrijvende, vermeldt ook een zekeren Arigho Fiammingo⁽²⁾ die in 1592 gelast was met het vergulden van het tabernakel.

In de koninklijke Hoogeschool van Genua bewaart men van de hand van den Vlaamschen beeldhouwer Jan van

(1) Zie Varni, ‘Della cassa per la processione del Corpus Domini in Genova’, bl. 35.

(2) Geboortig van Mechelen. Verbleef te Genua en te Rome; † 1601. In het Vatikaan (Sixtijnsche kapel) en in de kerk van ‘Santa Maria degli Angeli’ bewaart men eenige zijner schilderstukken.

[p. 166]

Boulogne⁽¹⁾ een kruisbeeld, zes beelden der deugden en zes der driften, alsook zeven half verheven beeldwerken met het verhaal van het Lijden van O.L.H., door hem in brons gedreven voor de beroemde kapel van het H. Kruis te Castelletto. Zijn leerling Pieter Francaville miek de marmeren beelden van Zeus en Janus voor den ingang van het Grimaldi paleis in de Via Nuova, alsmede deze der Evangelisten, van S^t Stefanus en S^t Ambrosius in de Senarega-kapel der Domkerk. Onderaan het beeld van Zeus leest men: ‘Hoc opus faciebat Petrus Francavilla flandrus M.D.L. XXXV’ en op dat van Janus: ‘Faciebat hoc opus Petrus Francavilla flandrus M.D.L. XXXV’.

('t Vervolgt)

Remo

(1) Hij verbleef te Florentie onder den naam van ‘Giambologna’, (1524-1608).
‘Na de dood van Michel Angelo was de vlaamsche beeldhouwer Giambologna de groote man in Italië. Naar Rome gekomen op 30jarigen ouderdom, vestigde hij zich voor goed in Italie en trad in den dienst der Medici. Zijne kunst trekt veel meer op die van Rafaël dan op die van Michel Angelo. Vandaar eene krachtige Vlaamsch-Italiaansche strooming tusschen Florontië en de Nederlanden, gelijk twee polen met talrijke verbindingen al over Europa’.
C. Bricarelli, S.J., L'Arte in Europa al secolo XVII. (Civiltà cattolica, 1 Juli 1922).