Biekorf. Jaargang 28

(1922)– [tijdschrift] Biekorf– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd



[pagina 230]
Kantteekeningen bij Gedichten, Gezangen en Gebeden, van Guido Gezelle (Vervolg van bladz. 212)
Gij Dichter die den Leeuwerk zongt. aan Robrecht Willaert van Eessen. Eerw. Heer R. Willaert van Eessen, de Dichter die den Leeuwerk zong, gewezen leerling en naderhand vertrouwde vriend van Guido, leefde te Yper als rustend priester; hij was een van die leerlingen die, welbegaafd maar niet eigenvernuftig genoeg, opgaan en zich verblinden in bewondering voor den meester; doch dezes invloed blijft bij hen steken op den bast: hij dringt niet tot in 't merg, maar ligt bovenop. Zij verwerken hem niet maar bootsen hem na; hunne navolging is bewust en, daar ze minder zijn dan de meester, zien ze niet zoo breed, ze gaan verder dan hij en wat bij hem ingeving is, eigenmachtige uiting van zijn eigen wezen, wordt bij hen beweging, school. Bertje Willaert had Gezelle ‘ingezwolgen’, meer echter niet. Hij Westvlaamschte om wille van ‘Onzen Guido’ zoo hij hem noemde en stak zijn dichten en zijn schrijven en, tot zijn spreken toe, vol Westvlaamschheid, vol taalveerdigheid en beeldspraak, en beluisterde daarbij zijn eigenzelf met een stil genot: hij dichtte vlot en middelmatig in den Gezelletrant van dezes leeraarstijdGa naar voetnoot(1).
Pas op Mon. aan Edmond Van HeeGa naar voetnoot(2). ‘Op het klein seminarie van Rousselaere was Edmond Van Hee een der eerste leerlingen van Guido Gezelle. 't Was op de keerzijde van een zijner schoolwerken dat
[pagina 231]
Gezelle het welbekende gedicht schreef dat volgenderwijze inzet: Wijl gij ligt en rust en slaapt, Mon op drie stapkes maar van mij, zit ik dikwijls en betraap, Mon 't vluchtig vliegske, poezij’. (H.V.) Dit stuk stond niet op de keerzijde van wat ook, maar 't was een antwoord op eene dichterlijke ontboezeming van den leerling. Dat van Van Hee was: 't Is vergeefs! (Vgl. Biek. 1913, xxiv, 286-287). En de meester antwoordde met zijn stukje: Pas op, Mon! Den 14ⁿ December 1858 ontving Van Hee het handschrift van dat roerende vers: G'hebt dan ook dat bitter water...Ga naar voetnoot(1)
Rammentati. Aan Dominico De Pisano. ‘Er waren op 't college twee italjaansche studenten, hij schonk hun die verzen uit een bewondering voor dat woord rammentati’. (H.V.)
Weerom de vrije klok. Bij de kloosterintrede van.... Heb bier 't handschrift voor me liggen en stel vast dat er wederom hier en daar brokken zijn uitgevallen bij 't opmaken der uitgave. Na het vers: Gij kerke en kruis en al, volgde: Weerom! weerom! wie toomt er mij wanneer ik dichten mag Van God en Kerk en Heerschappij en koninklijk gezag. Want God zij dank........ verder na 't vers: Aenbidden houdt de koop, volgde: met eere en plicht aan hem die kan Het meeste biên; die God Die alles gaf niet anders dan verachting geeft en spot Vooruit........
[pagina 232]
en wederom, na: Roept amen, van zijn top, volgde: Die 't kruis niet draegt is 't kruis nie' weerd Noch christen is zijn naem Die 't kruis draegt en voor 't kruis hem weert Is tot de kroon bekwaem Daer zijnder nog........ En er bestaat een tweede handschrift met varianten op dat stuk als volgt: Op 't vers: Gij kerke en kruis en al, volgt: Zijt vreugdig hert des dichters nu, Zoo lang een ziele leeft Zoo leve en zweve een stemme in u Die lof den Heere geeft Onsterflijk zij de lofgezang Onsterflijk is de deugd En spijt wie 't leed is, zingt zoo lang Gij haer bezingen meugt! Weerom, weerom wie toomt er mij Wanneer ik dichten mag Van God en zijne heerschappij Die ik herleven zag? Na 't vers: Zijn koninklijke baen, volgt: Zijn purperkleed hun schouders om, Zijn banden om de leen Die treden met een wellekom Zijn heilig kruis beneen. Na 't vers: Aenbidden houdt de koop, volgt: Met eer en pligt voor die u kan Het meeste biên en God Die alles gaf, niet anders dan Verachting geeft en spot. Daer zijnder nog en één zijt gij, Ootmoedig' eedle maegd Die wijken voor Gods heerschappij En wien zijn wet behaegt. Daer zijn der nog, en gij zijt een! Vandage en voor altijd Gezegend aen zijn autaersteen En vóór zijn throon gewijd Tree voort! de bane is lang en droef, loopt steeg omhoog en bot, Maer, na de lange levensproef, Daer t'enden, wacht u God! Tree voort, en werpt men schande op u En spuigt me u achterna
[pagina 233]
Om niets is hij dien God helpt schuw, Om niets en lijdt hij schaê. Dan volgen de verzen: Weêrom dan vrij de klok geluwd..., waarmede het stuk uit de uitgave besluit. Mijn tweede handschrift voegt er bij herhaling nog de eerste strophe aan toe: Roept vreugdig hert des dichters nu. met de vier laatste verzen als volgt: Onsterflijk zij de lofgezang de lofzang aan de deugd En spijt' wie 't leed is, leve lang Onz' hedendaagsche vreugd. Rousselaere in festo S^t Venantii A.D. 1859. IXΘϒΣ EIΣ AEI ᾿Aμήν, ᾿Aμήν.
Wie zijt Gij? Aan Hendrik Van Doorne van Poucke. Een onderwerp dat hij met zijne leerlingen te zamen behandeld heeft. Zie immers bij 's AvondsGa naar voetnoot(1).
Kom e keer hier. Aan Pieter Busschaert van Damme. E.H.P. Busschaert, pastor gestorven te Vichte, was een groot muzikaal talent en een onafscheidbare vriend van Edgar Tinel evenals van Guido Gezelle. Ze kwamen dezen laatste gewoonlijk tezamen bezoeken en 't was algemeen bekend dat ze zonder malkander niet voort konden en dat ze nochtans gedurig twistten om gelijk. Eene zeer lezensweerdige studie over dit stukje en een paar andere over Flieflodders, van de hand van Al. Walgrave, is te vinden in Biekorf 1912, xxiii, 323-335. ‘Vele jongens te dien tijde hadden een verzenalbum, om er hunne eigene gedichten en die van andere in te
[pagina 234]
bewaren. Guido Gezelle schreef er ook al een versje op’, zegt H.V. en haalt het album uit van Pieter Busschaert. Ikzelf heb zoo 'n album gekregen van een zekere Mjf^w Vanhove, te Kortrijk, de nicht van den beruchten Mgr Vanhove: 't was dat van Hendrik Van Doorne, dat de jongen indertijd had laten afpakken door den surveillant: hij was gelukkig het na zoo lange jaren weer te zien. Zie 't volgende stuk.
Maar half. In een Studentendichtboek. ‘Kom e keer hier staat in dat album, door Gezelle zelve geschreven nog met ‘ae’, dus gemaakt ter gelegenheid van dat dichtboek. Wat bewondere ik dat alles, als ik peize in welke wereld van Rhetorika dat ontbloeid is’. (H.V.) Zie nog: Aanteekeningen bij de eerste uitgave: ‘'t Woord boude ik voor afkomstig van vliegflodder even als joffrouw van jongvrouw, en voor nauw verwant met 't latijnsche Papilo, papilunculus. 't Is wonder hoe dit aerdig en zinnebeeldig diertje bijkans zoo menigvuldig en verschillig is van namen als van verwen en beweging. Zoo bij voorbeeld Noordsch: sommerfugt; Duitsch: pfeifholder, fifolter, tagfaller, lichtmotte, schmetterling; Engelsch: butterfly, moth en dialectice: barbowler; Italiaansch: farfalle; 't Vlaamsch zegt: fliefflouder fifoutere, flieffloutere; Kiliaen geeft ons: vliegh-woutere, vijf wouter, pepele, botervlieghe en somer-voghel; te Brugge zegt men motte; flikketeer in de Kempen; al 't Rousselaersche: uwele, ulege, uleke; van Poperinghe komt de hellekapelle, en uit Holland het nederig schoelappertje met den statigen, bij onze vlaemsche schrijvers alleenheerschenden, vlinder’.
Super Flumina. Aan de Vlamingen van 't Engelsch Seminarie te Brugge en in 't Amerikaansch Seminarie te Leuven. Dichterlijke omschrijving van Psalm 136. Dit stuk wint erbij in belang als men weet wat Gezelle te Rousselaere en bijzonderlijk te Brugge op 't Engelsch
[pagina 235]
Seminarie voor de vreemde missiën gedaan heeft, en hoe van zijne volgelingen naar de vier gewesten van de wereld als geloofsboden uittrokken. Ze bleven meest allen met hem in brief wisselend verkeer.
Aan Gabrielle. Dochter van Adolf Verliest, advocaat te Kortrijk en broeder van Gustaf en Hugo. 't Volgende stukje is ook voor haar Eerste Communie en 't daaropvolgende voor haren broeder Joseph. Het voorlaatste stukje is voor George Beyaert, boekdrukker, gestorven te Kortrijk, en 't laatste is
't Laatste. De eerste uitgave geeft nog een Bijvoegsel, dat wegblijft bij de tweede met het Antwoord van Alb. Thijm, en Beoordeeling van vroegere gedichten, Aenteekeningen, Goedkeuring enz. en 't motto: Onder wat vlag vaart gij?... Duizendmaal liever is ons een ferme ongodist dan een halfbakken christen Pauwels forestier Dietsche W. 1862.3. C. Gezelle	voetnoot(1) Het stuk Vooruitgang in Biekorf (1912, xxiii, 221-222) ten onrechte aan Gezelle toegeschreven door mij, is later gebleken van Willaert te zijn. voetnoot(2) Zie ‘Ons Volk ontwaakt’, Brussel 9ⁿ Aug. 1913; en ‘Biekorf’, 1913. xxiv, 273-288. voetnoot(1) Zie bij dat stuk, boven, blz. 137. voetnoot(1) Boven, blz. 129; en de aanteekeningen bij het stuk Poucke, boven, blz. 142.

Vorige Volgende

Kantteekeningen bij Gedichten, Gezangen en Gebeden, van Guido Gezelle

Gij Dichter die den Leeuwerk zongt. aan Robrecht Willaert van Eessen.

Pas op Mon. aan Edmond Van HeeGa naar voetnoot(2).

Rammentati. Aan Dominico De Pisano.

Weerom de vrije klok. Bij de kloosterintrede van....

Wie zijt Gij? Aan Hendrik Van Doorne van Poucke.

Kom e keer hier. Aan Pieter Busschaert van Damme.

Maar half. In een Studentendichtboek.

Super Flumina. Aan de Vlamingen van 't Engelsch Seminarie te Brugge en in 't Amerikaansch Seminarie te Leuven.

Aan Gabrielle.

't Laatste.

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

Gij Dichter die den Leeuwerk zongt.
aan Robrecht Willaert van Eessen.

Pas op Mon.
aan Edmond Van HeeGa naar voetnoot(2).

Rammentati.
Aan Dominico De Pisano.

Weerom de vrije klok.
Bij de kloosterintrede van....

Wie zijt Gij?
Aan Hendrik Van Doorne van Poucke.

Kom e keer hier.
Aan Pieter Busschaert van Damme.

Maar half.
In een Studentendichtboek.

Super Flumina.
Aan de Vlamingen van 't Engelsch Seminarie te Brugge en in 't Amerikaansch Seminarie te Leuven.