Biekorf. Jaargang 28

Kantteekeningen bij Gedichten, Gezangen en Gebeden, van Guido Gezelle

(Vervolg van bladz. 167)

O Vriend wat schaadt wat baat het ons.

Zie: O deugd van Dankbaarheden, bl. 207. Dequidt in zijne studie over Gezelle in het Gezellenummer van Dietsche Warande en Belfort, zegt: ‘wanneer deze professor was, had hij onder zijn studenten twee drie vijanden - onverzoenbare - en dit is hier op hen gedicht. Achter 't laatste vers stond er nog: op mij.... maar dat is weggevallen met nog een gevolg van wel 25 verzen’.

Hier is dit gevolg:

Op mij! vaerwel! - vooruit on Gij!
Mijn eedle Gustaf, volgt gij mij?
Gij beeld uws eedlen broeders, dien
'k Zoo geerne en ach! zoo zelden zien
Mogt ende dien 'k nu dikwijls, nu
Mag wederzien en zie in u.

[p. 207]

 

Gij ziet niet rondom u, gij ziet

 

Naer God! en naer de menschen niet

 

Naer God omhooge, omleege wroet'

 

Wie wil, naer God is 't dat gij moet. -

 

O mogt ik Hem - Dan waer mijn deel

 

Te zoet o God! - Aen u geheel

 

En gansch gehecht zien! Mogt ik Hem

 

Die zulke gunste onweerdig ben,

 

Van tranen blind, op bei mijn knien

 

Omhelzen ende... priester zien!

J.C. heri, hodie, ipse et in saec^a.

Rouss. O.L.V. Lichtmisse A.D. 1859⁽¹⁾.

Wat heeft dan S. Dequidt nog geschreven?

‘Slecht volk loerde op den zonderlingen man, miskende, bedroog, belasterde hem, en spouwde naar zijn priesterkleed.

Dat gevoelde hij toch soms en dan brak zijn hert, dat bij 't minste gewaai van vreugde of lijden trilde, in bitter geween los.

Doch rechtte hij het hoofd en dichtte:

O wat raakt het...’

't Geen waarop Dequidt zinspeelt is gebeurd in Gezelle's Brugschen tijd, einde '60 en begin '70: en de versjes die hij ermede in verband stelt zijn van '59.

(1) Het antwoord van Gustaf Verriest op bovenstaande verzen is te vinden in G. Gezelle door C. Gezelle, Veen, Amsterdam.

O Deugd van Dankbaarheden.

Dat Gezelle gevoelig was voor dankbaarheid bewijst dit stukje, dat onder de Kleingedichtjes opgenomen werd in de 1^e uitg. bl. 114; en dat ondankbaarheid hem deed lijden vernamen wij uit: O vriend wat schaadt wat baat het ons (aan Gust. Verriest). Zie vorige bladzijde.

Guido had een vers aan zijnen jeugdigen vriend Edmond Van Hee gezonden: deze had het overgeschreven en, op de keerzijde van 't blad, van zijne eigene versjes gezet en dit teruggestuurd als dankbetuiging. Gezelle liet het eenige dagen liggen zonder iets gewaar te worden, maar daarna kreeg Van Hee en nieuw blad met een stuk dat tot slot de verzen voert: ‘O Deugd van Dankbaarheden’.

Het staat op zijn geheel in Biek. 1913, xxiv, 285.

[p. 208]

En Edmond met zijn veerdiger als dichterlijke penne antwoordde weerom en had het laatste woord.

Ik misse u.

Is een van die verzen waar Van Langendonck bijzonderlijk op steunde tot staving van wat hij beweerde⁽¹⁾.

(1) Zie boven, bl. 163.

't Edele spel der Schaverdijnders.
Aan Hugo Verriest

‘Guido Gezelle was de schoonste schaverdijnder van geheel Europa! hij hield zijn kapote over zijne schouders gesmeten; 't was een waaiende pluime op stalen voet. Hij had ievers een riet uitgetrokken en wij vervolgden hem en trachtten hem 't riet te pakken. Dit stuk is gedicht in den tijd toen hij werkte aan Hiawatha, 't is in denzelfden rythmus geschreven’. (H.V.).

Pro Christo Legatione fungimur.
Aan den E.H. Prof. J.W. Brouwers van Roermond, herinnering aan 't Congres van Antwerpen 1861.

Vroeger stond aan 't hoofd van deze verzen: Stem van priesteren: zoo ten minste stond het op het afschrift door Van Oye ontvangen, vóór het naar den drukker ging.

Op Van Oye's afraden bleef het opschrift weg.

Taalgeleerdheid.
Aan Pastor De Bo.

‘'t Is juist alzoo dat hij ons lesse gaf!’ (H.V.).

Gemaakt te Brugge als onderpastor, en afgestaan aan Rond den Heerd.

Aan Ameet Vyncke
Priester, gewezen pauselijk soldaat.

Onderpastor te Dudzeele, vertrok naar de afrikaansche zending der Witte Paters van Maison Carrée, onder Mgr. Lavigerie, en stierf in Afrika. Guido dichtte voor hem een doodsprintje, dat te vinden is in 't bijvoegsel van Kerkhofblommen.

[p. 209]

De Goe De Goe Gedachten.

Is verhuisd uit de 1^e uitgave naar Kleingedichtjes.

Tranen.

J^r Karel de Gheldere van Hondswalle was een van Guido's volgelingen aan wie deze het liefst en zeer dikwijls verzen afstond en van wien hij verzen tot antwoord terug ontving: hij gaf hem lessen of vermaningen in versvorm, of eenvoudig gelegenheidsstukken.

Aldus overhandigde hij hem in 1858 in festo SS^rum Innoc., een stukje papier waarop hij eigenhandig en in potloodschrift aan zijnen leerling het heerlijke stukje vereerde: Tranen weent de grijze landman..... dat hij onderteekent, zooals hij 't met zijn meest vertrouwde studenten plag te doen: niet met zijnen naam, maar met: ‘J.C. herie, hodie, Ipse et in Saec^a’, en voegt erbij: ‘With many thanks to M^r Ch^s de Gheldere’.

Een ander maal dat Guido hem verzen gezonden had, antwoordt de dankbare leerling:

‘Mijnheer Gezelle, Ik dank u voor de zende die gij mij komt te doen. Ik zou geern, kon ik maer, in verzen u een antwoord geven, maer sedert ik met philosophen en godgeleerden om moet gaen, weet ik niet meer noch van voeten noch van rijmen, en al mijn vier, brandde 't eens, is uitgedoofd. Vlaemsch nochtans is mijn liefste tael, en geern, ja liever dan weleer, ontvang ik in vlaemsche verzen de lesse die gij mij geeft.
Ontvange ik er dikwijls!’

Zoo welkom als de Bie

is insgelijks een antwoord op verzen van K. de Gheldere.

Een Bonke Keerzen Kind.
Aan Eugene Van Oye.

Op de begrafenis van E.H. Jozef Gezelle, pastor te Steene (bij Oostende) en broeder van Guido, was D^r Eug. Van Oye aanwezig: hij kwam bij mij om zichzelf aan mij voor te stellen, en gaf me de volgende bekendmaking: ‘Onder de volgelingen van meester Guido, was ik S^t Jan’.

En dat blijkt inderdaad echt uit de menigvuldige brieven tusschen die twee gewisseld, en uit den toon van die

[p. 210]

brieven, alsmede uit het groot getal verzen dat de meester zijnen geliefkoosden leerling opdroeg.

Het stukje moet iets te doen gehad hebben met een Engelschen tekst waarin het woord bunch bijzonder den dichter zal getroffen hebben; 't gebeurde immers nog dat hij om wille van een treffend woord zich aan het dichten zette.

Dien Avond en die Rooze.

E.V. Oye aan G.G.

Thorhout 23 febr. '59.

‘Zie hier uwe verzen, M^r, gaat gij nog lang den drukker laten rusten? Ik zeg het niet omdat het voor mij is, maar ik vinde met menige anderen, dat ‘Dien avond...’ een van uwe zoetste stukjes is. ‘Toch lang bewaart... [mijn hert]’ het mijne ook!! Er zijn er eenigen die mij gezeid hebben dat zij uwe enjambements niet geern hebben, die nogal dikwijls voorkomen’.

Leuven. December 1861:

‘Ik ben blij dat gij Dien avond en die Rooze in Reinaert niet geschreven hebt. Zoo een spotternijgazette is u niet weerd, mijnheer. Verhef u, veredel uwe heilige muze! zing nogmaals als in uw.....; in uwen Excelsior in uw Dood was de stam van dat kruis, en de wínden voerden waar wete ik? het speelzieke loof! Dat is uw poezij! Sursum Corda!! Excelsior!!’

Leuven, 22^en Mei 1863:

‘Al is 't dat ik zoo weinig tijd heb, toch kan ik niet anders dan u een woordeken schrijven om u uit ter herten te bedanken over de permissie die ge mij gegeven hebt uw schoon schoon gedichtjen: ‘Dien Avond en die Rooze’ aan mij opgedregen, te laten drukken.
Iedereen die 't gezien heeft, zelfs de koelste voor het gevoelen van dichterlijke schoonheid, hebben maar één woord, één uitroepingsteeken om het te loven en te bewonderen; en zonder twijfel durf ik zeggen dat de schoonste perel in onzen letterbundel de uwe zal zijn. Uw stuksken is één note muziek, eene harmonij, één pracht van zoeten teederheid van 't begin tot 't einde.
Ik dank u!!
Maar ik had niet noodig tot heden te wachten, dat het gedrukt staat, om er al de weerde van te schatten en u den dank te geven die u toekomt. Altijd heb ik het met zorg, liefde en vereering bewaard onder mijne kostelijkste kleinooden en mijne dierbaarste herinneringen.
Gij kent mij, gij weet dat zoolang ik leve, ‘ten ware ik het al verlooze’ mijn herte uw beeld en uwe liefde bewaard houdt; maar ik heb u nu mijn dank toe te sturen omdat gij gewild hebt dat mijn naam aan het hoofd van uw godichtje gedrukt wierde. Waarom dan hebt ge 't niet vroeger gewild? Waarom is ‘Dien Avond en die Rooze’ in uwe Gedichten, Gezangen en Gebeden⁽¹⁾ niet opgesloten? Ik wete

(1) 1^ste uitgave.

[p. 211]

wel dat ik het u gevraagd heb wanneer uw nieuwst uitgekomen dichtboek al gedrukt was en dat gij mij ten antwoord, hebt gegeven: ‘dat niemand het verstaan zou....’

12 Juni.
Tot zoover was ik gekomen den 22 Mei.

Zie, Mijnheer, wil ik u eens kort en klaar mijn onbewimpeld gedacht zeggen over uwe aarzeling om ‘Dien Avond en die Rooze’ te laten drukken? Mij dunkt - ik kan mis zijn - maar mij dunkt dat gij niet geern iets in dien zin waar uw herte spreekt, in 't publiek liet verschijnen, omdat gij het voor gewaagd hieldt zóó te spreken dat alleman het hoorde aan een jongen van wiens gevoelen gij niet zeker waart, een jongen die ‘in de landbouwschool op de banken gezeten heeft, die dubbele a schrijft, en die wat te Nederlandsch is in zijn vlaamsche gevoelens...’

Desinit in piscem... en we laten hem varen...

S^t Jan wordt lastig.

Aan de Voorgaande.

Zie het voorgaande stuk.

Van de Wilgen.
Aan M^r Victor Van Coillie, van Beveren.

V^r Van Coillie, was een van Guido's weibegaafde en dichterlijk aangelegde leerlingen: menig stuk heeft hij van hem in handschrift bewaard.

‘Dit stukje werd uitgeleid als zijnde tegen M^r Vanhove gemaakt: deze, die immers superior was op 't seminarie, had die wilgen doen kappen, en Gezelle “kon daar niet over”’. (H.V.).

Intusschen hij komt, hij die rekent en telt
Voor hoevele zijn hand u mag leveren
......
Gij ligt nu geveld en gevallen!

Polydor, Gij kind van Vlanderen.
Aan Polydor Demonie.

‘Polydoor Demonie, een dolend kind, niemand had hem ooit vast. Hij was overal in alle vakken de eerste. Na eene proclamatie zond Gezelle hem onderstaande verzen. Al dat volkske ging te biechte bij hem...’ (H.V.).

[p. 212]

‘Polydor, gij kind van Vlaenderen’ is de tweede helft van een langer stuk:

'k Wou da'k Polydor een dichtje

konde dichten licht en fijn

maer daer zegt mij iets van zwicht-je

kwestie zal 't te laet niet zijn.

Polydor heeft πoλλὰ δω̑ρα

Polydor stae wel bekend

en daer zijnder verre vooren

ende veel zijn herte omtrent.

Vele zijn ze en vele vooren

die hem zeggen kom na mij,

Gij en zult gij Polydoren's

hert niet krijgen, arme! Gij!

'k Wou nogthans ne keer 't beproeven

of ik in Gods name zie

Polydor, o Polydor.

En, alsof de dichter nu eerst tot volle bezieling kwam, liet hij op 't zelfde blad, het schoon gedicht aan Polydor Demonie dat hier in Ged. Gez. en Geb. opgenomen werd, uit zijn herte en uit zijn penne vloeien:

Polydor, gij kind van Vlanderen
kind van God en kind van mij.

('t Vervolgt)

C. Gezelle