Biekorf. Jaargang 28

Bestuurstaal en vaktaal

Bestuurstaal en vaktaal zijn zeer nauw met elkander verwant. Nochtans doet menig Vlaamsch vakman, die zich thans in zijn moedertaal tot de openbare besturen wenden wil, vaak de pijnlijke ervaring op, dat het bestuursvlaamsch niet steeds aan zijn plaatselijk vakvlaamsch beantwoordt en, omgekeerd, is hetzelfde waar voor menig openbaar ambtenaar die met Vlaamsche vakmenschen te doen heeft.

[p. 12]

De Vlaamsche vaktaal wortelt diep en hardnekkig in de gewestspraak waar ze dan ook hare krachtigste levenssappen vindt. De vlaamsche bestuurstaal, nog ietwat jong en onzeker, vertoont een sterke neiging tot het overnemen van de Hollandsche vak-en bestuurstaal, om wille van dezer algemeen beschaafd karakter en van de eenheid die de Nederlandsche taal dan toch moet vertoonen, wil ze met de andere beschaafde talen op een lijn komen staan.

Dat de neiging der bestuurstaal niet radikaal kan doorgevoerd worden, zonder met het feit der vaktaal rekening te houden, lijdt geen twijfel; en waar zulks moest beproefd worden, zou de spraakmakende gemeente ten slotte toch de bovenhand behalen, en wel tot meerder heil èn van onze Vlaamsche taal èn van het algemeen Nederlandsch.

Immers, het algemeen Nederlandsch, beantwoordt nog lang niet - en dit wegens zijn eenzijdigen groei in het Noorden - aan de groote taalschatten, waarmede onze gewestspraken het, naar gelang van zijn verdere ontwikkeling in onze gouwen, nog ruimschoots kunnen verrijken.

Een enkel voorbeeld kan dit duidelijk maken:

Het Fransche ‘cahier des charges’ leeft als een bepaald eenheidsbegrip in het bewustzijn van den Vlaming uit het bouwvak. Als Nederlandsche benaming vindt men daarvoor bij onze Noorderbroeders ‘bestek’ of nog ‘bestek en voorwaarden’. Het laatste voldoet het eenheidsgevoel van den Vlaming niet. Wat ‘bestek’ betreft, dit beantwoordt reeds aan het begrip ‘devis’, dat maar een deel is van het ‘cahier des charges’. In Holland heeft men eenvoudig aan het geheel den naam gegeven van het onderdeel ‘bestek’, omdat dit als voornaamste onderdeel op den voorgrond is getreden. Dit is een verschijnsel van beteekenisverandering dat meer voorkomt. Hiermede is de Vlaming echter niet geholpen; voor hem is hier een leemte, want tegenover ieder Fransche benaming stelt hij gaarne een Vlaamsche. De bestuurstaal geeft hem een vertaling ‘Lastkohier’ of ‘Lastenkohier’. Deze vertaling schijnt echter niet verder dan de officieele stukken doorgedrongen

[p. 13]

te zijn, want in de Vlaamsche vaktaal hebben twee andere woorden burgerrecht verkregen: ‘Lastenboek’ in het Westen en ‘Lastboek’ in het Oosten. Welk van deze twee woorden, die het gevoel der Vlamingen wel schijnen te bevredigen, in het algemeen Nederlandsen nuttig zou kunnen opgenomen worden is nog niet uitgemaakt. De kansen zijn echter groot voor ‘lastenboek’, daar West-Vlaanderen door den wederopbouw thans een overwegenden invloed krijgt in het Vlaamsch bouwvak.

Een oordeelkundig aanwenden van vak- en van volkstaal biedt ook nog het voordeel dat echte, thans als Nederlandsch aandoende woorden en uitdrukkingen de plaats van vreemde of minder juiste kunnen innemen. Al is het waar dat niet voor ieder woord uit elke vreemde taal een tegenhanger in de onze te vinden is, toch dient ernstig gewaarschuwd tegen het klakkeloos opnemen in de bestuurstaal van Fransche en andere vreemde woorden, die in de Nederlandsche woordenboeken zoo welig tieren.

Opmerkelijk is, in verband hiermede, dat niet alleen bij ons, maar ook in het Noorden een gezond puristische beweging bestaat. Zoo zet de Taalcommissie van het Algemeen Nederlandsch Verbond in ieder nummer van Neerlandia onverdroten den strijd tegen vreemde indringers voort.

Van grooter belang nog is de poging op dat gebied van de Nederlandsche Juristen-Vereeniging, die reeds in 1912 eene Commissie benoemde om verslag uit te brengen over de gebreken der Nederlandsche rechtstaal en de middelen tot verbetering. Het verslag verscheen, in 1916, bij Belinfante te 's Gravenhage en bevat een overzicht van vele gebreken die bij het overnemen van Hollandsche teksten goed dienen in acht genomen. In hoofdstuk II besluit het zelfs tot de noodzakelijkheid van een soort taaldienst, eenig voor alle departementen, waar de vorm der wetten zou worden verzorgd, naar het voorbeeld Van het-geen in Engeland, Frankrijk, Duitschland en Zwitserland gebeurt.

[p. 14]

Bestuurstaal en rechtstaal moeten uitmunten door klaarheid en eenvoud en daarom is het wenschelijk dat zij in ruime mate met de vaktaal en volkstaal rekening houden. Hier als elders geldt de uitspraak van die Commissie, dat ‘zuivering der rechtstaat, binnen redelijke grenzen, een der middelen is om den band tusschen het volk en zijn recht te versterken’.

Het gaat hier om iets meer dan een gewone kwestie van teksten, want: ‘De overoude klachten omtrent de onverstaanbaarheid van de rechtstaat raken een sociaal probleem. Wanneer door een valsch gevoel van gewichtigheid of deftigheid de wetgever en de rechter zich bedienen van een soort geheimtaal, alleen voor ingewijden verstaanbaar, dan voelt de burger zich verongelijkt. De groei van de demokratie, de uitbreiding van de sociale wetgeving hebben dit euvel steeds ondragelijker gemaakt. Elk Nederlander wordt geacht de wet te kennen. Maar van den wetgever mag dan ook geëischt worden: dat hij zich uitdrukke in voor-alle Nederlanders volkomen verstaanbare taal’. (Prof. De Vooys, Rechtsgeleerd Magazijn, 38, ½).

Onze Belgische wetgeving en openbare besturen mogen deze woorden ten volle indachtig zijn.

F. Smeesters