Biekorf. Jaargang 27

[p. 236]

Mengelmaren

Die Antiquaires!

Zijn een plaag voor onze streken.

Regelmatig ziet men ze uittrekken, in stad en te lande, ophoopend tegen klein geld of verwisselend tegen nieuw goed wat onze menschen nog in huis hebben van den goeden ouden tijd.

Zoo worden onze huizen vervelend alledaagsch.

We beleven immers meer vreugde - kunstvreugde - aan die eenvoudige oude meubels in onze omgeving, aan die koperen keukenkandelaars op ons schouwberd, dan aan al de groote kunstwerken in de musea die we maar zelden binnengaan.

Maar erger nog, de antiquaires plunderen onze kerken. Tegenin alle wetsverordeningen zoo van geestelijke als van burgerlijke overheid? Zeker.

Doet maar oen wandelingske te Brugge, voorbij die ‘Curiosity shops’; genoeg om tien kerken behoorlijk te stoffeeren.

Hoe komt het daar?

Dees zomer kondt ge nog zien aan 't raam van een winkel op den Dyver: het koperen deksel van de vont van Somerghem, zoo het gehavend en geschonden uit den oorlog kwam. Zoo sprak het opschrift, dat dienen moest om den Amerikaan te bekoren... en den pastoor van Somerghem te beschamen!

M.E.

Zevecote

Couvez: Inventaires des objets d'art... (Bruges, 1852) geeft voor Zevecote twee schilderijen op:

1^o/ Jésus sur la Croix, très bien dessiné, mais la couleur laisse beaucoup à désirer. Teint sur toile (3 m. x 2 m.). Inconnu.

2^o/ La Vierge tenant son fils sur les genoux. Les anges paraissent avoir été retouchés. Le travail n'a rien de remarquable. Inconnu.

Pastoor De Vos in zijn: Beschrijving run Z. (Brugge, 1879, bl. 24 ss.) kent nog die twee schilderijen, maar spreekt nog van twee andere.

1^o/ ‘Christus gehecht aan het kruis,... navolging van A.V. Dyck, was eertijds geplaatst boven den hoogen autaar.

2^o/... schilderij... aan de kerk gegeven door den Z.E. Heer Jacobus Serruys; zij verbeeldt Christus afgedaan van het kruis.

3^o/ ...schilderij verbeeldende den H. Sebastianus.

4^o/ ...schilderij... gegeven door Mevr. L. van Crombrugghe te Gent... verbeeldt Christus aan 't kruis’.

Thans zijn er nog drie schilderijen, ze werden onlangs (Sept. '21) hersteld bij Leegenhouck te Brugge.

1^o/ boven 't hoogaltaar: O.L.V. (onbeduidend).

2^o/ boven 't O.L.V. altaar: een klein tafereel = O.L.V. vanden Rozenkrans en S^t Dominicus; was vroeger het middendeel van een antependium zooals blijkt uit de omraming (cartouche en marmerstructuur) die men met een landschapschildering overdekt had.

[p. 237]

3^o/ boven het altaar van S^t Antonius een merkwaardige schilderij op koper: Christus aan 't kruis. (Is het de schilderij geschonken door Mevr. van Crombrugghe?). Op den achterkant slaat het volgende opschrift:

Ce tableau se presente par (Germain le
Cler le fils de Cardin le Cler le moindre
de la paroisse & Susanne le Cler sa
moytye a leglise de Compeville aen
bray fait <a> ter gou aen Hoollande
le premier iour dAoust 1668.

Wie zal ons daar meer weten over te vertellen?

Nu die schilderij gekuischt is en hersteld mogen we hopen dat ze niet zal inslaan den weg van alle... schilderijen die vroeger te Zevecote te zien waren, t.t.z, spoorloos verdwijnen. Zevecote schijnt in de laatste tijden, in kunstopzicht, een betere richting op te gaan en meer achting over te hebben voor de kunstwerken uit vroegere dagen.

Het eenvoudig landelijk kerkje (ingewijd A.D. 1719) is buiten en binnen opgeknapt; gewit is het, lijk er maar weinig kerkjes in Vlaanderen zijn, maar die gekaleide kerkjes zijn anders kunstig en lief dan zoovele neo-gothische pretentieuse buitenkerken uit de onzalige jaren die we maar pas achter den rug hebben. Binnen is alles opgefrischt: het koorgestoelte (1669) en de twee biechtstoelen (1740 en 1744) werden hersteld door de Hoeren Michel Dhont en Walter Van Robaeys. Men moet die meubels gezien hebben in hun vroegeren staat, onvolledig, slecht vergaard, onzindelijk; zeker had men er vroeger wat warmer voor gezeten die afzichtelijke boel ware verhuisd naar kerkzolder... of wat nog slechter is, naar den antiquaire en vervangen geweest door splinternieuw, kleurloos werk. Nu is het gevaar gekeerd: ge zoudt al die would-be gothische kerkmeubels cadeau geven voor een gestoelte en biechtstoelen als die van Zevecote. Die langs daar wandelt ga eens zien. Een voorbeeld om na te volgen.

M.E.

Voor een vlaamsch Volkskundig Kalender

Op het Mariakongres te Brussel word door verschillende sprekers voorgesteld de oude devotiën tot Maria te doen heropbloeien; in de oude kerken geene nieuwe beelden te laten plaatsen, bijzonderlijk daar waar oude beelden de vereering ontvingen van het voorgeslacht.

Wat daar gezegd werd voor de Mariavereering is ook waar voor de heiligen in het algemeen in ons vlaamsche land, alwaar de heiligdommen zoo talrijk zijn.

Dit verval der oude devotiën is te betreuren doch dikwijls te wijten aan de onwetendheid. In het blad De Standaard heb ik reeds meermaals geschreven over de oude gebruiken onzer voorouders, over hunne vereering van Gods lieve heiligen. Waarom er geen catalogus van gemaakt? Waarom ze niet vergaderd in vorm van Volkskundig Kalender? Men heeft reeds zooveel geschreven over den Calendrier

[p. 238]

Wallon die even verscheen, waarom alzoo geen werk in het vlaamsch voor het vlaamsch deel van ons land?

Het werk is groot, ik bekenne het, doch wanneer de vlamingen mij willen helpen en inlichtingen geven, zouden de verschillende gegevens, geput uit de oud-verschenen tijdschriften, boeken, enz., verzameld kunnen worden tot een geheel, met nut voor iedereen.

Daarom verzoek ik de achtbare lezers van Biekorf het volgende te willen mededeelen:

1. Welke heilige wordt in uw dorp of wijk meest gevierd? Hoe? Wanneer? Door begankenis? Ommegang? Heeft die vereering iets eigenaardigs? (Het zenden van geschiedenisboekjes, beeldekens of vlagskens ware mij hoogst aangenaam).

2. Zijn er bijzondere gebruiken in zwang ter gelegenheid van volksfeesten, zooals Oogstinhaling, S. Pieters, S. Jan, S. Marten? enz.

Op voorhand de goedwilligen dankonde, verzoek ik hen al de inlichtingen te willen zenden aan

E.H. Gab. Celis, Heirnislaan, 5, Gent.

Taalteekens op gewasblâren

't Staat algemeen bekend onder de landsche menschen dat er op de ‘vimmen’⁽¹⁾ van de haver een letter staat, een taalstaf; bovendien alle jaar een ander

Dit teeken is best te zien op de vimme van naast de belle; best er te voelen ook, immers met zachtjes die vimme tusschen de teergevoelige toppen van den duim en den wijsvinger te laten glijden.

Dees jaar was het een B, zeggen ze.

'Tgene dat men min weet, is dat er in ieder bladje van een drieklaver ook een taalstaf staat, namelijk de V, zoodat deze drie teekens beduiden

Voedsel Voor Vee,

en op een vierklaver

Veel Voedsel Voor Vee.

Dit vernam ik, lange jaren leên, van een oud man, die ook nog wist van ‘'t jaer '30’, en dus niet ongeleerd en was.

G. Gezelle, aan wien ik de spreuk overzette, antwoordde dat het een stafrijmende landbouwspreuke was, en, docht het hem, een van de schoonste.

Hebbe ze echter nooit ievers geboekt gevonden.

(Oostroosebeke)

Dr. O.

(1) De ‘vimme’: zoo heet het blad van den haverhalm te Oostroosebeke en ommelands.

[p. 239]

De laatste vliegen

‘'t Zijn nu allichte de laatste. Cruyseecke-kermis is op Allerheiligen, en ze bakken dan de reste in de koeke,.. heb ik altijd gehoord’ zei er mij al lachend een boerenvrouwmensch uit Becelacre.

(‘Nu’ = thans, uitgaande Zaaimaand).

L.D.W.

Vlaamsch als opsteltale in-den-tijd

De doop- rouw- en trouwboeken te Denterghem welke dagteekenen van 1611, zijn in 't vlaamsch tot 1623; dan in 't latijn.

Dr.O.

Zulks is 't opteekenen weerd, van Denterghem en van elders: immers tegen dat er iemand eens dat schoon werk zou willen aangaan van alle onze gewezen burgerstandboeken, gezamenlijk en oordeelmatig, te onderzoeken en te bespreken. Schatten liggen daar geborgen, meestal ongebezigd; en een boek ware er te maken over weerde, zin on gebruikbaarheid, van die heerlijke en zoodikwijls verschamelde geschiedgronden.

L.D.W.

_**_*

't Is al geheel lange geleden. - wel zestig jaar on meer - witte men den gevel der Brouwerie tegen de Sloterbrugge, waar dat er op stond: In de Sloterbrugge. Maar vlaamsch, dacht men, is zoo gemeene, en de schilder kroeg bevel dit in het fransch te schilderen. Als hij nu gedaan had, en dat men ging zien, las men daar, in schoone letters:

a la pont du clé.

Ja, dat was nu fransch.

A.D.

Vosseberg - Scheereberg

't Eene is te Hoogleê... Is 't een berg? En waarvandaan die name?

't Andere? Er zal een Seminarium geweest zijn, bekend onder dien naam: ievers al Dowaai. En die vlaamsche naam daar al Dowaai! Was hij een oord- of een geslachtnaam?

Waaruit ontstond S. Gillisparochie te Brugge?

Tegen dat, wat er staat in Biekorf (boven, op bl.203), werpt oen onzer bekwaamste lezers op:

‘S^t Gillis is niet genomen uit S. Salv., maar uit O.L.V.
Zie Bruges, hist... blz. 278 en blz. 34 (laatste alinea).

[p. 240]

Zie ook Remery, Bekende Pastors van St-Gillis, blz. i, ii, iv (beneden de blz.), vi’.

Dank om de opwerping:

Maar: O.L.V.-parochie oorspronkelijk was dan eendelijk groot? En hoe gerocht ze alover S. Salvator's tot aan den kant van S. Gillis'? Is dit alles ooit waarlijk diep en beslissend onderzocht?

Biek.

Terechtwijzing

Op Leute (boven bl. 193, vlgg.)

Bl. 193, r.6: stelle men ‘die woordkoppeling valt tegen. Vlaamsche...’, en niet ‘tegen vlaamsche...’.

Ald., r. 15. ‘Losbolligheid’ mag niet slecht verstaan worden: ten hoogste weze 't als ‘zottebollen’; alleszins niet als ‘libertinage’ (waarop Kramers wel deed denken met zijn ‘losbol’ = libertin).

't Volgende nog is ookal niet kwalijk om te weten:

Van Dale, in zijn Groot Wdb. der Nederl. Taal, vierde druk (1898), zegt:

‘Leut, Leute, v. vroolijkheid, plezier, vermaak: veel leut hebben; 't is maar voor de leut, voor de pret; zij vechten uit leut, uit jok’.

En we lezen in het Woordenboek der Nederl. Taal, 8^ste deel, 11^de aflevering (1915), blz. 1703:

‘Leute - ten N. van den Moerdijk meest Leut, znw. vr., (meerv. Ongewoon)..... Pret, pleizier: soms ook: grap, spel. Het woord is in Zuid-Nederland, in Zeeland en op de Zuidhollandsche eilanden, en voorts ook wel elders in Zuid-Holland, in de Betuwe (Onze Volkstaal, 2, 94), in een deel van Utrecht en aan de Zaan (hier alleen in verbinding met hebben) bekend’.

H.P.