Biekorf. Jaargang 27

Watering - Tatering

(Vervolg van bladz. 172)

Watergang

Volgens Van Dale: loop van het water; eene uitwateringssluis met 3 watergangen, openingen.

Van Dale schijnt te twijfelen aan den zin van dit woord; stelt hij niet wetering = watergang, en ook watergang = opening?

Hier hebben wij te doen met een oud vlaamsch woord dat in de polderstreken gebruikt wordt met den zin daaraan eigen: eene gracht door het platte land gegraven, die dient tot droogmaking in 't regenseizoen, of ook wel omgekeerd, om water aan te brengen met droog weder.

Op de kaarten der wateringen van Fransch Vlaanderen, vindt ge ‘les waetergands’ opgeteekend. Zij worden onderhouden door de zorge van het bestuur.

In La Flandre, bladz. 279, schrijft Blanchard:

‘Débarassée des eaux étrangères, menées en droite ligne à la mer derrière leur rempart de digues, la plaine pouvait s'occuper des eaux de son propre sol, et c'était déjà assez pour absorber l'activité de ses syndicats. Tandis que chaque particulier s'occupait d'aménager son propre champ en y creusant des fossés, à la wateringue revenait la tâche d'établir des watergands larges et profonds, d'en consolider les bords et d'en entretenir les dimensions’?.

[p. 197]

Zie Wolters, Recueil des Lois, Arrêtés, Règlements, etc. (Gand 1869):

‘n^o 57.
21 août 1688.
Conditiën van vercavelinghe der landen begrepen in de dyckagie van Kieldrecht, Calloo enz., gheseydt den polder van Arenbergh.
9) Item sullen de waterganghen worden gemaeckt ende altijt worden onderhouden bij de generaliteyt van den polder, ende de selve om de schaede van de gelanden te verhoeden op sijnen tijdt behoorlyck gekuyst ende gegraven’.

Te Dudzeele, volgens de Stafkaart, heeft men den ‘grooten watergang’, den ‘smallen watergang’ enz.

Watergeschot

Ieder jaar wordt het watergeschot bepaald door de algemeene vergadering van de grootgelanden of eigenaars die recht hebben om te stemmen, in onze Vlaamsche wateringen. Sommige besturen van wateringen achtten het noodig hunne beraadslagingen enz. in het Fransch op te stellen en zoo is watergeschot = impôt = ‘belasting’ geworden, evenals de grootgelanden in de noordwatering van Veurne de ‘Stemgerechtigden’ werden of ‘les ayants droit de vote’.

De Nederlandsche woordenboeken die ik onder handen heb, geven ‘watergeschot’ niet op, doch wel schot = belasting. ‘Schot en lot betalen’ = voldoen aan zijne plichten als burger.

In Wolters (Ald.) lees ik:

‘n^o 17.
23 décembre 1567.
Octrooi tot indijking van den Doelpolder.
[Bladz. 62] Item sullen Dyck-grave ende Gesworens 't saemenlycke tot volbringen van dese geheelijcke Dyckingen moghen legghen en schieten sulcken geschoten als hen goet ende nootelyck duncken sal’.

[p. 198]

‘n^o 25.
8 août 1602.
Declaratie ende eeuwich edict op gheschoten vercoopinghe bij dijckrecht ende recours van de ghecondemneerde. ..........
[Bladz. 94] Alsoo naer dyckrecht notoir is dat de gheschoten promptelijk ten gheprefigeerden tijde moeten worden opghebrocht ende ghefurneert,...’.

Zwin

Volgens Van Dale = natuurlijke geul of kreek in buitendijksche gronden.

Volgens Gallas = anse, chenal, crique.

Op de Stafkaarten van het Belgisch leger staan verschillende beken aan de zeekust, aangeteekend als ‘Zwijn’. Men leert op school dat het ‘Zwijn’ in de middeleeuwen tot aan Damme bevaarbaar was.

Zoo hoorde ik eenen Bruggeling zeggen, sprekende tot eene boerin te Meetkerke, nadat hij de landskaart onderzocht had, ‘is dat hier het Zwien’? - ‘Het zwien steken wij in zijn kot,’ antwoordde de boerin, ‘doch het zwen dat dient om het water af te lossen’.

Zwin behoort dus uitgesproken zooals winnen, - op zijn Hollandsch.

‘Een zwin,’ zegde mij een bejaard man van Leffinghe, is eene beek waar het water, met de tij op- en afgaat’, - met andere woorden, waar er ebbe en vloed is.

De zwennen zijn nu op onze kust overal door sluizen van de zee afgesneden.

Het woord dient toch bewaard in de Belgische toponymie

Sloot

Volgens Van Dale: gegraven waterscheiding, smaller dan een gracht en breeder dan eene greppel (een greppel is een drooge sloot).

Elema (op. cit.) spreekt van aanvoer-, afvoer-, verdeel-, verzamelslooten (I, bl. 112).

[p. 199]

Wolters (als boven) ‘n^r 147.........

‘Reglement van den polder Bulbierbroeck, te S^te Anne, gemeente Hamme.

.........

23 août 1823-19 juillet 1825.
Art. 11. Ideren landsloot zal moeten hebben de wijdde van acht a negen voeten, ofte twee ellen en half, en de diepte naar advenante, alsmede de twistels en trekslooten vijf a zes voeten of een el en half nederlandsche maat’.

In de noordwatering van Veurne, onderscheidt men de vaarten die door de watering onderhouden worden, en de trekgrachten waarvan het onderhoud ten laste blijft van de eigenaars, doch mits zich te gedragen naar de voorschriften van de Regie. In de westwatering houdt men meer van geleeden.

De Belgische Moere is afgescheiden van de watering van Veurne-Ambacht door de Ringsloot, alzoo genaamd op de Fransche kaarten, en die op de Belgische Stafkaart aangeteekend staat als: ‘Ring - Sloot - Ruisseau’. In die sloot wordt het water gelost dat uit de Moere opgemalen wordt.

_* * _*

Beseffen alle dijkgraven, gezwoornen, bestuurders en schrijvers van wateringen en polders hoe zij er belang bij hebben de geijkte woorden te bewaren, met het technisch of rechtskundig begrip dat eraan vast is? Ieder vreemd woord dat binnensluipt veroorzaakt verwarring en misverstand. Wat de vertalingen betreft, die zijn uit den booze!

F. Maertens