Biekorf. Jaargang 27

[p. 121]

[Nummer 6]

Wrakken

(Vervolg van bladz. 110)

De pastor, met een hert als een brood, had eerst zijn huis opengesteld voor inkwartiering en voor vrienden op de vlucht, daarna zijne avondschool en dan zijn knechtjesschool en eindelijk zijn kerk.

De caplaan keek verwonderd op.

‘'t Zijn al Gods kinders’ zeide de pastor, en hij had goeste om te lachen, maar de ellende was te treurig om aan te zien; hij voegde erbij: ‘'t zal zeker de eerste maal niet zijn dat God vernacht onder schamele stumpers en met stroo over den vloer. Waar zouden ze anders gaan dolen, 't zit al vol’.

De meid, binnen, was razend: ze had vier officiers in het salon, twee priesters in de eetplaats en twee koks in 't hooge heiligdom van haar keuken, 't was om er 't hoofd bij te verliezen, en, kwam de pastor daar nu niet af met 't bevel dat ze morgen, vóór dag en dauw, coffie zou maken voor al die arme menschen, coffie in den moor!

[p. 122]

Maar hijzelf was stralend en beet op zijn pijpstijl al monkelend van voldoening omdat hij zooveel ellende vermocht te lenigen: te midden den algemeenen nood bleef hij koel en koen zijn eigenzelf vergetend, met een moed door geen zee van ellende, al steeg ze bergen hoog, ooit onder te steken.

Net een karavanserail nu die kerk! Een kudde afgetobde, moedelooze menschen in het halfduister van twee schemerende lampen. Het kerkschip lag als een stal. Kleederen en meegevluchte boedelpakken lagen doornat op den vloer. De hoofden druipten en schouders lagen nat, voeten en beenen stonden doorzopt en beslijkt: en door het bijeenzijn van zooveel menschen binnen het enge beluik, begon de lijfwarmte den regen uit de stoffen te jagen in een euvelriekenden damp, die met den zwoelen adem hangen bleef boven de hoofden. Waar hier, waar daar, lagen de dingen op het stroo en, er te midden tusschengezakt, zaten er al verscheidene en sliepen. Zij die nog praatten zwegen nu godvruchtig bij 't rinkelen van de berechtingbel. Een kind bleef doorschreien.

_{* * *}

's Anderendaags, bij 't bleeken van den morgen was de kerk al ontruimd, de bende was verdwenen, Vrankrijk in. Zóó was de pastor tevreden, nu konden immers de goddelijke diensten weer voortgaan en de retraite die hij aan 't prediken was aan de soldaten die terug in 't vuur moesten.

‘Waren ze al te zamen uitgezet?’ vroeg hij aan de meid.

‘Ja, alle op drie na: eene vrouw en twee schamele dutsjes van kindjes: die waren te moe’.

- ‘Waar zijn ze belonden?’

- ‘De kruisstraat op, te landewaart in’.

Buiten was 't altijd voort hondeweêr! De koude regen van gisteren was overgegaan in sneeuw opgelangd met water en die de slijk deed dunnen tot ijskouden pap. Hier en daar bleef 't een tijd wit liggen in bochten en neggen over 't eenmalig zwart van den modderigen grond.

[p. 123]

Naar wijd en zijd sloten de verten toe ringsom het dorp en hielden, verborgen in hunnen killen schoot, het wee en de rampen die de arme wereld thans overal aan 't broeden en aan 't baren was.

Dààrin, in de modder, in de sneeuw, onder die lucht zonder mededoogen, in 't doodelijk raadsel van die verten, waren de bende vluchtelingen weer verdwenen. Er waren eronder die, bij 't eerste losbreken van den krijg uit Mechelen gevlucht, den helft van 't land hadden doorgepilgerd en ze moesten hier nu weer vooruit, immer vooruit, want bachten blafte het kanon, en vóór hen grijnsde 't onbekende, de honger, het lijden van alle slach en zwaarte, de strijd om hun armzalig leven; maar 't was toch nog het leven! Al 't ander was voor hen de dood of iets nog ergers.

Aller gedachte was mede met hen, en aller vrees en aller medelijden.

Intusschen steeg de onrust en wijdde uit als een zondvloed. Men stond voor eene reuzenramp waaraan hoe langer hoe minder te keeren viel. Menschen stonden als machtelooze bemels, als nietelingen voor den brand die kwam aangewaaid uit den oosten: dag aan dag drukte de angst zwaarder op het gemoed. Men sprak niet meer tenzij voor 't allernoodigste en dan in 't minst mogelijk woorden.

En dat was Kerstdag.

_* * _*

Tegen den avond, na de diensten, trokken de twee priesters nogeens uit, het kind bezoeken dat ze berecht hadden.

Akkervelden en weiden, wegen en straten lagen zonder een mensch, verlaten als daags na 't laatste oordeel. Op de pachthoeven stonden wagens en peerden: de menschen zaten binnen bij de gloeiende kachel- en heerdvieren. Buiten heerschte in onverdeelde meesterschap de gure hertelooze winter.

De pastor loochende weer zijn vijf-en-zestig jaar leven en zijn dertig jaar zwoegen in 't zendelingsberoep; knap te moede en met een luchtig hert ging hij den hoogen kouter

[p. 124]

te keer en waadde lachend of met een schotspreuk door de onmogelijkste slijkstraten.

Hij had van den morgen zijne vier officiers in de mis en ter H. Tafel gezien. Vijf missen waren de eene na de andere opgedragen en telkenmale was zijn kerkje berstensvol soldaten: ze hadden gezongen dat de beuken daverden en hijzelf had zijne eermalig krachtig krakende predikerstem en zijn vlammende geestdrift teruggevonden: hij had hun met zijn gloeiend woord hun kerst- en voor velen hun doodgeschenk meêgegeven naar de slaglijn; ze hadden geluisterd lijk de vinken.

Vooraleer hij zich vanavond op weg begaf had hij nieuwaanstroomende vluchtelingen over dat 't ging, onder dak gebracht, en dan was hij in zijn enge studio, het eenige plaatsje dat hij voor zichzelf overhield, opgesloten, in zijn dagboek gaan zitten schrijven dat op kerstnacht 1914 Ons Heer in zijn dorpskerk met een honderdtal vluchtelingen had vernacht.

De caplaan liep met het gedacht aan die vluchtelingen als met een looden last op zijn gemoed.

Ze gingen tot aan de kruisstraat, werkten hunnen weg door modder en plasschen, en klauterden bij handen en voeten den berm op. De pastor hield zijn pijp in zijn tanden; hij was een razend liefhebber, en rookte dikwijls al stappend over eenzame veldwegels.

Toen hij zijn voet op den berm zette om er steun op te halen, gleed die voet naar beneden en beukte de oude man met zijn kin op den gerskant. De pijpebak rolde voor den caplaan zijn voeten, het mondstuk had de pastor dóórgebeten, hij hield het lachend in zijn tanden; hij spuwde het achter den pijpekop en trok vooruit, guitig als een jonge snaak.

- ‘Wel jongmensch!’ sprak hij om den caplaan uit zijn neerslachtig gepeins te wekken, ‘zulk een ministerie is een buitenkansje voor u, dat is buitenpastor spelen en geen stadswerk: dat begint al aardig op een missionarisbaantje te gelijken, doe' 't niet?’

[p. 125]

De caplaan bewonderde hem uit geheel zijne ziel, en bleef op zijne vluchtelingen nadenken. Was hij immers zelf niet op vlucht, en wat stond er hem nog op zijn doolpad te wachten?

_* * _*

Op het ronden van den kouter stond de hooivim, scheefgezonken, beschadigd en ontmutst, half besneeuwd, vaal tegen de vale lucht, omzweefd met narigheid en dood.

In den gracht, kop en balg onderwater, lag een peerdenlijk met de vier stijve pooten recht in de lucht, en de hoeven afgesneden. Verderop, tegen den voet van de hooivim, lag een bundel half witbesneeuwd, half zwart: een onverkennelijke pak die er gisteren niet lag.

De caplaan kreeg een zenuwschok en de pastor bleef haperen halfweg zijn vertellen.

Ze wipten beide over den boordevollen watergracht.

Aan den voet van de vim, half in 't hooi genesteld, ingedekt met stille sneeuw, lagen drie menschen tegeneen, versteven; eene vrouw en twee kleine kinders! Het eene had de moeder tegen hare borst gewoeld en 't ander was schuilgekropen onder haar armtierig kleed.

Over het wezen van de moeder lag die diepe ernst van het groote vraagstuk dat, voor haar thans opgelost, voor ons een raadsel bleef: hare oogen lagen half toe en haar mond stond halfopen. Over 't gelaat van de kinders lag de gruw voor onbegrepen en onuitsprekelijk leed.

De caplaan beetde als een riet, de pastor stond met de tranen vol zijne oogen.

‘Arme schepsels’! loosde hij met een diepen zucht. ‘Ze waren te moe! Zeeschuimers caplaan! en hier liggen onze eerste wrakken aan strand. We zullen ze deftig begraven’.

C. Gezelle.