Biekorf. Jaargang 27

Corijde.

De Lijkdiensten te Coxijde, alias Baenjaerdskerke, bij Sluis, in 1559-1561.

Op het Staatsarchief te Brugge, in de oorkondenverzameling, die als ‘Triage de liasses’ bekend is, vindt men, onder het voorloopig nummer 947, het hier volgende stuk, dat door het kerkbeheer der parochie van Coxijde, alias Baenjaerdskerke, nabij Sluis, aan de magistraten van het Brugsche Vrije overgelegd werd, ten einde er de bekrachtiging van te verwerven:

_**_*

In nomine Domini Amen. Ter hoeren van god almachtich ende vermeerderinghe van godts diensten. Te proffyte vander kereke van

[p. 111]

coxide alias baeniaerskercke. Tot abolicie cude nederlegghinge van alle confusie ende controvercie. hebben onderlinghe met eenen consente ende voix de ghedeputeerde metten ghemeenen parochianen vaader voors. kereke [hedent?] zijnde den viij^en decembre a^o 1559 geconcendeert ende gheordineert. concenderen ende ordoneren bij dezen de naervolghende articulen ende ordinancien jn alzo verre als ghylieden Eerwerdighe ende voorsienighe heeren. myn heeren burgmeesters ende scepenen tslandts vanden vryen de zelve belieft te aggreheren ende corrobor[er]en. twelck zy ootmoediglijc subditen ende vrylaten supplieren ende an hulieder met ghe[....] herten begheeren.
Eerst zoe vander prochianen oft yement van buter prochie verschynende (sic) vander werelt begheeren zal oft yement van zynen weghe geluyt te hebbene de meeste clocque zal ghehouden wesen te doen celebreren den meesten dienst van neghen lessen ende daervoor betaelen naer hulieder heeren decreten ende ordonancien die daer of mentioneren. Item zullen betaelen voor trecht vander clocque ten behouve vander kercke de somme van iiij s. gr. vlaems. Item zullen gehouden zyn te stellen xiij stallichten elc van een vierendeel waerof de meeste helft de kercke thuerwaert reserveren zal.
Item zal ooc betaelen voor trecht vanden peldre de somme van vj gr. vlaems. In alzo verre als hij int ghilde van onzervrauwe aldaer niet en ware. Want die daerin ghildebrocder es zal vry zyn van dies.
Item zo wie vander prochio of daer buten begheeren zal geluyt te hebbene de middelclocque zal gehouden zijn te celebreren den middelsten dienst van zes lessen die betaelende mierde statuten van die vande(n) vrien. Item zal gehouden zijn te betaelen voor trecht vander clocque de somme van twee scell. grooten vlaems. Item zal gehouden zijn te stellen vij stallichten elc van vierendeels waerof de meeste helft derkercke bliven zal. Item zal oec betaelen voor trecht vanden peldre vj gr. vlaems. alzo verre als hij gheen ghildebrocder van Marie aldaer en ware.
Item zo wie begheeren zal de minste clocque geluyt thebbene zal hebben don minsten dienst of zulcx als hij begheeren zal. ende daer vooren betaelen naer tuutwijsen vander ordenancien vanden vrien ende betaelen voor trecht vander clocque xij gr. vlaems. Item voor [l. zal] gehouden zijn te stellen iij stallichten elc van een vierendeel. die alle derkercke toebehoeren zullen. Item oec betaelen voor trecht vanden peldre vj gr. In[dien] hij gheen ghildebroeder van onzevrauwe en eis.
Aengaende et recht vander Sepultuere. zo eis te wetene dat zoe wie verkiest zijn Sepulture ter plaetse die licht vanden hoghen authaer ende et afsteek bijden helighen sacraments huuse zal geven een pont groote vlaems derkercke voor trecht vander sepultuere.
Item zo wie begraven zal willen zijn binder Choor ter plecke die haer afteekent vant helich sacraments huus totten doxael zal de kercke betaelen over trecht van dies xs.g. Vlaems.
Item zo wie begraven zal willen wesen binder voorkercko oft in eenighe vanden drien Capellen. zullen derkercke betaelen voor haer recht de somme van vyf scell. grooten vlaems.

[p. 112]

Item voort zoo wie begraven wort buten der kercke zal betaelen de somme van ix grooten vlaems.
(hier is een grooto ruimte wit gelaten, als om naderhand met nog meer bepalingen aangevuld te worden).
Welcke alticulen (sic) ende ordinancien want zij goddelicke. heerelicke. gherechtich. profitelic ende nootsakelic zyn. Ter heeren godts ende tot proffyte vanderkercke. ende gerustiche[de] vanden ghemeenen commune van die van Coxide. Ende conforme andere omligghende prochien. supplieren wij oetmoedelic Eerweerdighe ende discrete heeren. De zelve bij hulier gratie geauctentiquiert ende ghecorroboreert te zijne.

_**_*

Vooraleer een besluit te nemen, vaardigde het magistraat van het Vrije een paar zijner leden af naar Coxijde, ‘zondaechs den ix^e van november anno xv^c lcxj’, ten einde aldaar te vinden en te onderhooren, ‘binder voors. prochye ende kercke, naer de hoochmesse, den prochypape, kercmeesters ende notabelen’ aangaande het ingeleverde ontwerp van dienstregeling.

Daar waren vergaderd: ‘heer jan jacopssuene prochiepape, jan clayssuene de maetsenaere ende jacop de wulf kerckmeesters, jaspar danckaert, jan de vare, anthuenis caf, gillis pieterssuene, henin de scrivere, digue luucx, clays de coster, pieter devrient, adr. willeboort, mychiel weercbrouck, cornelis jacopssuene ende andre prochiaene.’

Het moet zijn dat er geene redenen tot verzet ontstonden; want het ontwerp kreeg zijne bekrachtiging ter dagteekening van ‘xiiij jn novembre xv^c lxj.’

_**_*

Dit eenvoudig document leert ons eene heele reeks dingen:

1/ Wat de taal betreft:

De woorden derkercke, als het een datief geldt, worden, zeker wel met eene latijnsche bijgedachte, steeds aaneen geschreven;

Onzevrauwe wordt terecht als een enkel naamwoord geschreven: nu nog gevoelt men het alzoo;

[p. 113]

Het verouderde eis voor is breekt er nog eenmaal in door;

Voor abolicie smeedt men het woord nederlegginghe;

Een jong adjectief was toen zeker nog omligghende, waarvoor men steeds ende daerontrent placht te zeggen; circumjacentis gaf er het denkbeeld van.

Met een verschil tusschen y en ij wordt geen rekening gehouden, zomin als met zo en zoe, die met malkander afwisselen.

hulier voor hulieder is zeker wel plaatselijk taaleigen geweest; de voorgevoegde h was eene algemeene gewoonte in West-Vlaanderen.

2/ Wat de schrijffouten aangaat:

Men ziet er corroboren voor corroboreren; verschynende vander werelt voor verscheydende, hetgeen ons bewijzen komt dat de y te Coxyde toen reeds als ei uitgesproken werd; vande Vrijen; In voor Indien en alticulen voor articulen. - Missen was in 1569 zoo menschelijk als op heden.

3/ De Punctuatie is nog het oude stelsel der teekens van verademing. Komma's zijn er niet te vinden. Het slot der volzinnen heeft eene punt.

4/ Wegens de kerk van Coxijde. Deze heeft natuurlijk een Choor, maar daarbij drie Capellen en eene Voorkercke. Van beuken wordt niet gesproken; maar wel van een doxael, dat aan den ingang van den choor moet gestaan hebben, en van een helighen sacraments huus, dat in een afsteck of insprong geplaatst was. Een hoghen authaer wordt zeker onderscheiden van die der drie capellen. De toren wordt niet vermeld, hoewel de kerk drie klokken rijk was. Er waren binnen de kerk grafsteden zoowel als daarbuiten op het kerkhof.

Van den dienst der begravingen en het luiden der klokken, zoomin als van pelders en stallichten, moeten wij hier iets verders aanstippen: daarover spreekt het reglement zelf wijd en breed genoeg.

K.d.F.

April 1921.