Biekorf. Jaargang 27

[p. 106]

Wrakken

Een grensdorp.

Links en rechts, hoogliggend akkerland en daartusschen, als eene ruggraat tusschen twee reuzen-schouderplaten, een dubbele rij huizen, een honderdtal, geen twee gelijk, met hunne gevels bek aan bek, aan beide kanten van den steenweg; een enkele straat geheel 't dorp en 't halverwege het kerkje als een oudere zuster te midden een school kleine kinderen.

Aan beide kanten, bijna uit den rug der woonsten, opglooiend tot een hoogen bergkouter, vlucht het winterland naar de verten onder het mistige hemeldoek. In 't westen, half herkennelijk uit het nevelgrauw, duiken de donkere heuvels, de ‘bergen’ zegt men hier: de Catsberg, de Scherpenberg, de Roo'n en de Zwarten berg, de Kemmelberg, en daarbachten zit ‘den Duitsch!’ de geheimzinnig dreigende macht.

De caplaan was een vluchteling: die meende dat de krijg er een zou zijn van zeven dagen en zeven nachten en die hier, in 't herbergzaam huis van den pastor, wat uit den weg was geweken totdat de storm zou luwen.

De pastor had hem van de eene ontsteltenis in de andere gegooid, met hem te zeggen eerst dat 't nog wel zou kunnen duren tot Kerstdag; en 't was nu, dat 't zou kunnen jaren duren!

‘Jaren!’ had de arme caplaan gezucht. En de pastor: ‘De jonkheid is immers altijd zoo ongeduldig’.

Ze gingen te zamen op ziekenbezoek naar een hoerenhof waar een meisje lag uit te teren; en ze baanden hunnen weg door de rustende troepen, mannen, peerden en getuig.

Er viel een ijzige motregen en de straat was al een gletsige modderpoel.

De dag was er een geweest gelijk de voorgaande en gelijk zoovele die nog volgen zouden: troepen, motorwagens, peerden, kanonnen, munitie en bevoorrading: lange rijen muilezels aan vreemde karren en oostersche wijtewagentjes gespannen en die hunne ooren lieten zwenken op mate

[p. 107]

van hun stap: eindeloos voorbijgetrappel van bonte ruiterij: tirailleurs, spahis en afrikaansche jagers: dan weer het gedrom van duizenden aan duizenden voetvolk - de enge straat verkropte ervan - alle jonge mannen, de klas 15, een schat van jeugdige menschenlevens: ze waren splinternieuw uitgedoscht in donkerblauw, met nieuw geweer, nieuw harnas en nieuw tin: nagelnieuwe soldaten, zoo jong en al zoo ernstig; de moeders weenden als ze die zagen optrekken.

Het regende nu slagwater: en het goot of 't motregende, maar 't viel altijd maar water sedert weken.

Een kort commando en de regimenten staan.

Ransels af, geweren tegen den muur, brood en vleeschpotten uitgehaald en... weer een commando.

Alles weer op en weg zijn ze: met het dof gegons van eene dichte menigte en 't krijschen over de natte straatkeien van duizenden zwaarbetatste schoenen.

En daarna nog munitietrein, voederwagens, geschut, ruiterij en zware drommen voetvolk: alles nat en norsch, beslijkt en lam, verdwijnend door de straat lijk volle grachten stroomend naar de alles opzuipende zee, naar den grooten zwelgput van de dood.

Links en rechts op den straatdam, brobbelde 't in en uit de donkere deurspleten: een zwerm soldaten hing aan ieder deurgat met den kop in de schouders tegen 't schuin geweid van 't regenstriemen, ploeterden ze met zware voeten door de overweldigende modder, lachend of morrend, zingend of vloekend, liepen ze buiten, strompelden terug binnen dragend overal den meester van den dag: het slijk, makend de huizen als koeistallen zoo onziende.

Maar 't vrouwvolk anders zoo net en zindelijk, heeft voor dezen keer noch tijd noch gading tot vies zijn of kuischen of geen reden tot zwartkijken op beslijkte voeten, of botten bemorst tot aan de knieën. 't Geld stroomde immers alzoo dapper als 't water: ze lieten 't binnenstroomen en maakten geen kwâbloed. Hun wezen straalde als de zon van 't genot dat het hun deed te peizen hoe

[p. 108]

gauw dat ze, en zonder overgang, aan 't rijk worden waren, hunne oogen lachten 't moeilijk te duiken dankgevoel: ‘We winnen geld lijk slijk!’ Het was hun dus welkom 't slijk, al hing 't met zware mokken tot in de dakvensters gespetterd. Hunnentwege mocht de oorlog duizend jaar duren. Het dorp ging onder in de soldaten lijk een doorzopen spons ondergaat in een poel, 't geld zwom boven.

En de soldaat! Wat kan 't hem allegaar nog verneuken! Hij is op rust en zijn spanne rusttijd is kort; de leute betaalt hij duur, maar ze smaakt hem; zijn fransche geestigheid ligt boven, hoog boven de geleden zielenangsten en de sombere zwaarmoedigheid: hij fluit, hij neuriet, hij lanterfant, hij rust, met een woord, en voor de voorbijtrekkende legerdrukte heeft hij nauwelijks een blik en een schampschot.

Zulk een was de dag geweest: een winterdag uit de donkere zes weken, die even open en toegaat met een korte spleet gierig daglicht, genoeg om er koude, regen en treurigheid door heen te laten.

De avond begon te vallen en de twee priesters stapten uit het dorpgewoel, te landewaard in op 't hooge veld.

Noordoost uit de verte bommelt zonder staan de heerlijke donder van het zwaar geschut. Men krijgt erbij een gevoel van hoe is 't God mogelijk alzoo door nacht en dag te schieten! 't Regent almaardoor: land en straat, gracht of wegen, 't wordt allemaal doorzopen, uitgeweekt en 't smelt ineen tot een oerwereldlijk modderveld, te machtig voor menschen.

Op een paar honderd passen links van 't dorp, stond op het ronden van den kouter, eene hooivim, zoo hoog als een huis, ontmutst, scheefgezonken en schendig toegetakeld door de soldaten: geheel 't ommeland lag immers vol artillerie en zij namen hun voedervoorraad waar ze hem vonden. Ze stond daar als een bouwvallig puin, vaal op de grijze lucht; er zweefde als dood om heen en verlatenheid.

De priesters trokken voorbij; de soldaten kookten groensels en vilden gestolen konijnen, en groetten guitig als oude kennissen.

[p. 109]

- ‘Weet-ge wel wat onze rol zal zijn binst dien oorlog, jongeheer?’ vroeg de pastor, als om zijn verstrooide gedachten eens terdege bijeen te vatten, ‘strandschuimers, dat zullen wij zijn, en de buit dien we zullen maken, zijn wrakken!’

- ‘Ja!’ zeide de caplaan als was het woord van den pastor hem zoo klaar als een oog. Hij snapte er eigenlijk niemendal van, en hij dacht daarbij dat de pastor zeker van den zeekant herkomstig was. Hij liet hem gerust doorpraten en schreed, met passen dubbel zoo wijd als de zijne, naast hem en luisterde.

- ‘Wij zijn te oud om den ransel op den rug te krijgen, en voor 't baantje van almoezenier ben ik al lang te rijp. Wij liggen zoogezeid bij 't oud ijzer en we zijn onnutte handen aan boord in 't branden van den grooten storm; we blijven aan strand, zien de beroerte aan op een afstand en vangen, hier of misschien nog elders, op wat de zee ons met haar bloedschuim voor de voeten werpt ‘wrakken!’

‘Veel, en terecht, zal er gejammerd worden over het ontzaglijk verlies aan jonge mannenlcvens: de groote maaier zal veel en zware schoven binden. Er zal geweeklaagd worden over den last en den angst en den honger en den dorst bij de arme soldaten. Er zullen ongehoorde dingen gebeuren waarbij 't menschdom zal verstarren in zijn gruw. Maar wie zal er in den algemeeneu nood denken op de verre-af slachtoffers van die wereldberoerte, die deze vermaledijde krijg zal treffen lijk de zee ontredderde schepen treft, ver, ten uitkante van heur gebied om ze aan splinters te slaan op haren rotsenoever. Wie zal er zich bekreunen om zóóvelen die de ramp zal aantasten, wellicht niet aan hun levende lijf, maar aan hun hert en ziel, aan hunne have en goed, aau hun maagschap, in hun liefde, en ze zedelijk te gronde richten, ze vernietigen of ze laten stranden bij den bedelstaf, in de gevangeniscel, het ziekengasthuis of 't krankzinnigengesticht, of nog erger. Haveloozen, ontredderden, zedelijk vernietigden voor altijd, wrakken!

Zulke zullen wel onze parochianen zijn, van nu voort, die

[p. 110]

't meest onze belangstelling zullen verdienen, bij wie de ziel met het lichaam moet gered.’

Hij was inwendig welgemoed op 't vooruitzien van den rijken oogst van zielen, dien hij zag bleeken heinde en verre vóór hem uit: de oudgediende. De caplaan was nieuw in 't vak, en des pastors zwarte voorspelling stemde hem treurig. Zoo gingen ze al pratend, gedrukt en ingetogen; en zoo kwamen ze terug van de berechting, stappend naast malkaar, en beide rookend, maar spraken geen woord meer.

Het gewoel in de donkere straat ging voort zijnen gang, want dit deed het door nacht en door dag; in het duister ging het geheimer en meer beangstigend dan in den open klaren dag: in de verte bulderde almaardoor het kanon. De huis- en herbergdeuren stonden nu alle dicht: bachten de vensterblinden gloeiden er lampen en was 't volop kerjoel. Hier of daar werd een deurgat opengerukt, en sloeg naarbuiten een verwarde babbeling met een gulpe zwoele bierlucht en een schuine balke licht, dan kletste de deur weer toe en was 't buiten nacht.

('t Vervolgt)

C. Gezelle.