Biekorf. Jaargang 27

Aarseele

Harcele, 1130, Cart. de St-Bav., bl. 35.

Arsella, 1198, L'Abbaye de Nonnenbossche.

Arsele, 1213, St-Bar., bl. 87.

Arcele, 1363, Cart. de St-Martin à Ypres, bl. 420.

Aersele, 1413, Fragmenta, ii, bl. 73.

Arseele, 1590, Frag., i, bl. 222.

Aertzele, 1617, ib., bl. 39.

Het tweede deel is het bekende oudnederlandsch sali = grondbezit, woning, hofstede.

Tusschen het eerste en het tweede deel is een medeklinker, wel een tandklank, d, th, t of s, verloren gegaan. Dit volgt uit de huidige uitspraak met eene stemlooze s en niet met de stemhebbende z: Aarseele) niet Aarzeele. - De vorm Aertzele in 1617 is daar geen bewijs van: hij komt te laat in vergelijking met de oudere spellingen, al kan hij getuigen van eene gelegentlijk alsdan voorkomende, en mogelijk nu nog hier of daar bestaande uitspraak van ts voor s.

[p. 28]

Als eerste lid zou ik aard, mann. voorstellen. Dit woord behoort bij got. arjan = ploegen, wvl. erien, kit. arare, gr. ἀρóω, en heeft de vermoedelijke grondbeteekenis: ploegland, bebouwde en bewoonde grond. Het middelnederlandsche Aert beteekent bij Verwijs en Verdam: 1^o Beploegde of bebouwde grond, bouwland; 2^o Land (in tegenstelling van het water), grond, vaste grond; 3^o Land of landstreek, fr. pays; 4^o Plein of werf waar men goederen lost, markt aan of bij een water gelegen, en dus de vaste grond of wal, de kade.

Aarseele uit Ard-sali: eene woonste of hofstede met ploegland - niet gelijk hoe, maar in zulke voorwaarden dat dit laatste een in 't oog vallend kenmerk weze van de eerste - dat levert een verstaanbaren en niet ongeschikten zin op. - Daaruit volgt nog niet dat het eerste lid werkelijk Ard is; maar ik weet niets beters voor te stellen.

Aanm. 1. Aarseele wordt gesproken met vollen klemtoon op Aar- en eenen tamelijk zwaren bijtoon op -see-; daarnevens heeft men als gewone volkuitspraak Aa(r)sel, met toonlooze tweede lettergreep. Zoo ook Moorsel nevens Moorseele, Daaizel en Deizel nevens Daaizeele en Dadizeele. Waar echter het tweede lid niet van den beginne af, of althans sedert vier of vijf honderd jaar, in onmiddellijke aanraking is met de volbeklemtoonde lettergreep, daar behoudt het eenen sterken bijtoon en wordt uitgesproken -zeele, zooals in Zwevezeele.

Aanm. 2. Op eenige landskaarten heb ik Aarzele en Moorzele geschreven gezien. In beide spreekt men s, en moet men s spreken; - waaruit volgt dat men ook s moet schrijven.

A. Dassonville