Biekorf. Jaargang 25

[p. 307]

Mengelmaren

Walgrave Al. Gedichtengroei - Studiën op G. Gezelle. J. Haseldonckx, Hoogstraten, 1914, 351 bl.

Het is waarlijk verheugend, in dat t^k van ‘Biekorf’ het eerste na den oorlog verschenen, een book over Gezelle, zijn stichter, te mogen volledig en volmondig loven. Hier hebben we te doen met fijn werk, met ontledende juweelkunst. ‘Weken en maanden en jaren, zoo spreekt H. Verriest, droeg hij (G.G.) in zijnen geest en hert het wordend gedicht: een naaldeken links, een naaldeken rechts links.... rechts....; grooter en minder, tot het stond, gevormd, in geheele en prachtige schoonheid;’ en A. Walgrave tracht die naaldekes, die vezeltjes, die bladjes te vinden en te vervolgen totdat we de plante zien groeien hebben uit Gezelle's rijke Dichternatuur.

Die allerfijnste ontleding wil ik niet door persoonlijke ontleding ontzenuwen. Sommige dier letterkundige proeven zijn de lezers van ‘Biekorf’ reeds gekend: Eene studie over Gezelle's Kerkhofblommen, Eene vlucht van vlinders, Maanlicht, verschenen eerst in dit blad. Andere werden opgenomen in ‘Dietsche Warande en Belfort’ en in ‘Vlaamsche Arbeid’, zes ervan zijn volkomen nieuw. Wat er treffendst slaat, is, in de eenzijdigheid van het nasporen der gedichtenontwikkeling, de verscheidenheid van onderwerp en nevenbedoeling, dewelke ons telkens een vernieuwd uitzicht over Gezelle's veelzijdigheid laten geworden: De Kerkhofblommen, een les in hoogere poezie aan zijn leerlingen door den stichtenden leeraar voorgedragen; bij Den Waterspegel: Gezelle's vereering voor Homeros en diens invloed op zijn verbeelding en taal; Met de Engelen: 's Meesters kinderlijke eerbied voor de heilige Schutsgeesten en zijn doorvorschen van Engelsche schrijvers, in 't bizonder van pater Faber; Het kindeke van de Dood: de allerteêrste zielekunst van den meêvoelenden dichter; de vlaamsche Folklore in Maanlicht; heel de vlasbewerking en -nijverheid in Andleie uiteengezet; De Liturgie in volkspoezie omgewerkt al wandelend met den ouden brevier in het vrije veld; en in gelijk de blommekes, die lievelingen van den wonderen ziener in Gods opene natuurbladen, het opvaren van 's priesters mystieke ziel naar de hoogere streken van het goddelijk leven.

Zeker en vast vele gedichten zijn bij Gezelle in eens op- en opengebloeid gelijk de groote lotusbloemen der oostersche tropenwereld die, in eenen nacht volwassen, te glanzen en te glinsteren staan in de pracht van een zegevierende gloriezon. Maar andere bleven lang en diep gedragen in de stille verborgenheid van zijn innigste dichterwezen, verbeidende

den dag, den dageraad....

de barensveerdigheid.

't Zijn slapende botten, ‘in 't hout verdonkerd en verdoken’, waarvan de dichter zelf gewaagt en zegt:

ten halven afgewrocht

ontvangen, niet geboren,

gevonden algeheel

noch algeheel verloren,

[p. 308]

 

zon ligt er menig rijm

 

onvast in mij, en beidt

 

den aangenamen tijd

 

van volle uitspreekbaarheid.

Enkele van die wondere dichtbloemen heeft A. Walgrave met schrandere spitsvondigheid achterhaald, van af het kenen van 't eerste zaad en al de geheimen van het wortelen en bortelen, door het uitwendig vertoog van het groeien en bloeien, tot aan de volheid van de taalkleurige volwassenheid. Geen passender voorbeeld dan Nachtegaalszangen. Hoe wonder om na te gaan hoe die twee nachtegalen: de nachtzanger, die al de zucht van zijn weemoed en den last van zijn ballingschap uitklaagt, weerklank der naar hooger leven strevende en brandende ziel; en de meivogel die in de blijheid van den Lentedag den ganschen rijkdom van zijn stemgebied en de rijke schakeering van zijn zanggedicht in schaterende schoonheid uitgalmt; hoe wonder, zeg ik, om na te gaan hoe dat hooglied, sedert dertig en veertig jaar in den dichter opwelt, hoe hij door de tijden heen, zijn noten kiest en schikt, zijn voois herhaalde malen aanheft en herneemt, tot eindelijk zijn zang ter volle uitspreekbaarheid bedegen, met gepaster slag en zwier, in stijgende harmonie, bedwelmemlschoon losbreekt. En die innemende studie, vrij van alle aanstellerij van vergelijkende wereldliteratuur leeft enkel in en om Gezelle, zijn wereld, zijne lezingen, zijn gemoed, zijn hert en geest, zoodat wij er dieper door en inniger dringen in de geheime diepten van zijn wezen en van zijn dichterlijkheid.

Dat A. Walgrave Vlaanderens dichter hoogschat en bemint, dat hij met reden en billijkheid hem onder de geniale kunstenaars en vertolkers van algeheele menschelijkheid stelt, weet eenieder; en die gevoelens worden in hem verwekt, door altijd grondiger kennis van Gezelle's inwendig leven, uitwendig opstralend uit zijn altijdlevende kunstgewrochten. Dat weze hem een verdiende lofbetuiging: Echt Gezelliaan is hij geworden; een zoon ‘naar 't gemoed’ van den meester.

Zoo 'n werk als ‘Gedichtengroei’ - en zulks blijkt wel Schrijvers ware bedoeling te zijn - dwingt, niet alleen bewondering af voor den idealen kunstmeester, maar ontvlamt ook liefde tot de hoogopvliegende dichterziel; het spoort alle vlaamschlievende Vlamingen aan hun hert te koolen on te laven aan die zachtruischende Levensbron van Vlaamsche en Kristene Poezie.

A.D.M.

TE Noord-Peene, hij Cassel, als het zwijntje dood is, houden ze tripeye, of zwijntjes-kermisse.

Een student van die streke maakte weleer over dat gebruik een latijnsch vers, dat hier wel mag bewaard blijven:

Quum porcus moritur, currunt ad funera Flandri.