Biekorf. Jaargang 25

[p. 271]

Een oud liedeken, O.L.V. van Groeninghe ter eere

OVERBEKEND is de legende van Groeninghe:⁽¹⁾ Een beeldeken van O.L.V., door de engelen in een bosch, nabij de stad Rome, bekend gemaakt, werd door den Paus Martinus IV in zijn paleis opgenomen. Eenige jaren later werd het door zijn opvolger Honorius IV aan Beatrix van Kortrijk, weduwe van Willem van Dampierre, en schoonzuster van Gwijde, gegeven, en door deze godvruchtige vrouw aan het klooster van Groeninghe geschonken. Vóór dit beeldeken baden de zusters van het Groeningheklooster gedurende den slag der gulden-sporen om van de fransche woede gespaard te worden. Op dit oogenblik zag een der fransche strijders, koning Sigis, boven het klooster een schitterend licht, dat het afbeeldsel der H. Maagd omstraalde. Vol verwondering, vroeg hij aan dezen die hem omringden welk dit gebouw was, waarboven hij het verschijnsel aantrof.

- ‘Het is, antwoordde men hem, het klooster van Groeninghe, door Beatrix gebouwd. De nonnen moeten bevreesd zijn, en ongetwijfeld bidden zij op dit oogenblik, want daar wordt de H. Maagd bijzonder vereerd’.

- ‘Ik ben verloren, riep Sigis uit, 't is daar ook dat ik sterven moet’.

En daar zou hij inderdaad gesneuveld zijn.

Hier wil ik die legende niet bespreken. Doch het gelukte mij een merkweerdig boekje in handen te krijgen uit de XVII^e eeuw, dat deze legende geheel reeds kende, opnam en verspreidde.

Het eenig afdruksel waarschijnlijk dat nog bestaat, vond ik bij den heer Staatsminister J. Van den Peereboom, die het mij welwillend te lezen gaf.

(1) Deze is aangegeven in de talrijke boekjes die over den eeredienst van O.L.V. van Groeninghe spreken; onder andere in N.D. de Groeninghe, door A. Possoz, S.J., Doornijk, 1859, bl. 35 en 44.

[p. 272]

Het heet: Diversche Nieuw Liedekens tot eere ende lof van de H. Maghedt eñ Moeder Godts Maria ende haer H. Miraculeuse Beelde tot Groenynghe in de stadt van Cortrijck in 't Bisdom van Doornijck, ghemaeckt door verscheyden Godtvruchtige Persoonen. Te Ghendt, by Jan van den Kerchove, wonende op de Hooghpoorte in het ghekroont Zweerdt, Anno M. DC. XLV. (20 cm. × 15).

Het boekje bevat, in 20 blz., zes verschillende liedekens ter eere van de H. Maagd: het eerste voornamelijk, dat ik hier laat overdrukken, is merkweerdig, omdat het reeds geheel de legende aanhaalt zooals ze nu gekend is.

Over den opsteller ervan vond ik in het archief van Groeninghe (stadsarchief van Kortrijk), n^r 181, Bouck van de kereke, begonnen in 1642, de volgende inlichting: (Fol. 29 v^o. - 1645).

Item betaelt over het drucken van Liedekens tot sesse in eenen bouck met het bynden stellen van de nooten ende maeken, ghedruckt tot Ghendt tot Jan van den Kerckhove up de hooghpoorte in het ghecroont swert tot het ghetael van vy^c comt 139-18-0. Dese liedekens zyn ghemaeckt door M^r Jan Baptiste Verbeke advocaet, een vanden pensionirs Wullins ghesonden, een ghemaeck van advocaet de hane, d'ander by M^r Jan van moerckercke⁽¹⁾.

j^c xxxix ll. xviij s.p.

Op blz. 20: Poterit imprimi, N. Breydel, Can. & Cantor Gand. lib. Censor, hac 2 Junii 1645.

M. Vandromme.

(1) M. Th. Sevens, in Bull. van den Geschied-en Oudheidskundigen Kring, te Kortrijk, 1913-1914, nog ongebladmerkt, geeft nadere inlichtingen over de vier dichters.

[p. 273]

Dit eerste gheeft te kennen, hoe de selve H Beelde uyt den Hemel is ghekommen
Op de wyse Corydon neempt acht
Superius.
M'her Robertus, Jonckheer Lambertus.

[p. 274]

1.

Wel Lambertus seght my,
Waer te weghe zijt ghy
Zoo vlijtigh nu ende zoo ras?
Naer de stadt van Cortrijck
Gae ick sonder beswijck
Maria dienen op dit pas,
In het groeninsche pleyn,
Want zy aldaer ghemeyn
Als Moeder der ghenaeden:
Veel wonder wercken toont,
Ende aldaer beloont,
Met troost die zyn belaeden.

2.

Robertus.
Met u zoo wil ick med'
Dan gaen aldaer ter sted'
Om Maria te groeten daer:
Want-men aldaer den lust
Vindt, en der zielen rust,
Zoo-men bevindt in 't openbaer;
Maer eens my segghen wilt,
Weet ghy niet, hoe dit Bildt,
Van Maria verheven,
Tot Groenyngh' is gheraecht
En waer-van dat ghemaeckt
Is? wilt my reden gheven.

3.

De waerheydt u daer-van
Zal ick verhaelen dan,
Om uwen lust en will' voldoen
Dus naer myn reden wel
Zoo wilt toehooren snel,
Om u godtvruchtigheydt te voën.
Dit Beeldt zoo-men bevindt,
Is staende met het kindt
Jesus, vol minneligheden,
Op den slincken aerm,
Bereydt om ons ghekaerm
T' aenhooren daer ter steden.

4.

Al in de rechter handt
Houdt zy den schepter, want
Als een Hemelsche Coninghinn'
Zy van den helschen gheest
Ontsien is en ghevreest
Om dat zy ons daer thoont haer
Nu wat stoffe dat 't is, [minn';
Niemant en kan ghewis
Ten rechten dat gheweten;
Dan 't is wit om 't aensien,
gheenen voet naer bedien
Hooghe, zijnde ghemeten.

5.

In den tijdt van den graeff
Willem Dampier de' es gaeff
Van den Hemel ghesonden is
In een bosch Room-ontrent,
Maeckende dat bekent
Door d'Engelsche ghetuyghenis:
Want aldaer wierdt ghehoort,
Een musijkael accoort;
Bly stemmekens die songhen,
Met een schijnende licht
Dus wierdt jeder ghesticht
Door de' es Engelsche tonghen.

6.

Als Roome dit vernam,
Den Paus daer-henen quam,
En daer dat Beeldt ghevonden
En tot Roome ghebracht [heeft,
Met eerelicke pracht,
'T welck hy daer uyt jonsten
Aen d'Edel Beatrijs, [geeft
Weerdigh loff ende prijs,
Hoogh-saligher ghedachten,
Die deesen weerden schat
By haer Cortrijksche Stadt
Binnen Groenynghe brachten.

[p. 275]

7.

Twintigh twee jaer daer naer,
Te weten in het jaer
Duysent drie hondert ende twee,
Wanneer de fransche macht
Meende met gantscher kracht
Vlaendren te brenghen in wee;
Maer laes al haer opset
Maria heeft belet
Zy quam eerlick verschijnen,
Koning Sigis versaeght,
Daer-doore onvertraeght,
Gaet hem te vraeghen pijnen.

8.

Wat plaetse dit moght zijn?
Daer zoo eerlicken schijn
Uyt den Hemel neder quam ghe-
Men seyd' hem op dat pas, [daelt,
Dat het Groenynghe was;
Hy daer-op antwoordt onghefaelt,
Dit is de plaetse, siet
Aldaer ick met verdriet
Myn leven nu moet enden,
Dies werdt hij daer ontzielt,
En door Godts macht vernielt
Zijn al de fransche benden.

9.

Dus is den fransch beswaert,
En Vlaenderen bewaert
Door dat Hemels paladîom,
Het welck' als noch ter tijd t
Bewaert ende bevrijdt,
En stadigh bidt voor haer vrijdom;
De helsche gheesten dwynght,
En haer macht t' onder brynght;
Zy alleen door 't aenschauwen,
Dus mocht ghy Corterijck
Zonder eenigh aff-wijck
Wel vast op haer betrauwen.

10.

Cortrijck seggh' ick wel mach
sonder eenigh verdragh
Dit Beeldt houden lieff ende weert,
Want dien Hemelschen Pandt
Hun doet groot onderstandt,
Om verkrijghen haere begeert
Want wy merckelick sien,
Dat nu aldaer gheschien
Mirakels veelderhande,
Zoo dat heel 't Christendom
Daer tot Groenynghe komm'
Brenghende offerande.

11.

Dus laet ons 't saemen daer
Dan vluchten nu tot haer
In desen onsen droeven tijdt,
En bidden met ootmoet
Dat zy nu bystandt doet
D'Heylighe Kerck' in haeren strijdt,
Want zy grootelicks bedroeft
Wordt, dies zy troost behoeft
Ende bystandigheden
Want haer vijanden veel
Haer aendoen groot ghequeel
Dies wordt u nu ghebeden.

12.

Maria edel Vooghdes
Weest ons Advocates,
En bidt voor ons aen onsen Godt,
Opdat hij ons ontfermt,
Ende ons toch beschermt,
Ende verleent een saligh lot
Al voor de Spaensche Croon',
En het Nederlandt schoon,
En dat hij wille spaeren
Al die 't Catholijck graen
Met goet en bloet bystaen
En zijne Bruydt bewaeren.

[p. 276]

13.

Want u Hooghe Princes
De'es macht ghegheven es,
Als Vrauw' over d'oorloghs gewelt;
Dus bidden, wy dat ghy
Ons vrijdt van kettery,
En Mars vreetheyt ter neder veldt
Ons neërlandts overheytdt
Door u bermhertigheydt
Wilt volle wijsheydt gheven
Ons achtbaer Magistraet,
En doet ons sulck ghenaed'
Dat wy den Pays beleven.