Biekorf. Jaargang 25

Over kwajongensstreken in vroegere eeuwen

KWAJONGENS zijn er altijd geweest. Kwajongensstreken ook.

Dat in dit opzicht de Antwerpsche straatjeugd in 1500-1600 en 1700 niet ten achteren was, bewijzen de menigvuldige stadsgeboden (in Brugge zegt men Hallegeboden), welke tegen de ‘jonghers’ en hunne kwade streken werden uitgeroepen.

Aldus op 29 April 1586 lieten ‘Myne Heeren de Schouteth, Onderschouteth, Burgemeester ende Schepenen van Antwerpen’ afkondigen dat

‘ter kennissen ghecomen is / dat de kinderen / ende onder hen ghemenghelt groote ionghers hen vervoorderen op ter straten / mercten / kerckhoven / ende al omme elders op publicque plaetsen vergaederinghe te maecken / d'een teghens d'ander hoopsghewyse te vechten / worpende met steenen / slyck / ende ander vuylicheyt / waer deur eenich groot inconvenient wel soude moghen gherysen / ten waere daer inne promptelycken werde versien: Ende om 't selve voor te comen ende behueden / soo eest’

dat de voorschreven Heeren zulks verbieden en de straffen bepalen waaraan de overtreders zijn blootgesteld.

Enkele dezer straffen gaan we leeren kennen door een en ander van de geboden, die we verder aangeven.

Edoch 't en was niet alleen met ‘steenen, slyck ende andere vuylicheyt’ dat de ‘ionghers’ vochten onder

[p. 180]

elkaar: ook de meeste wapens van dien beroerden tijd dienden hun in hunne krijgszuchtige spelen. Althans zoo luidt het gebod van 17 Julij 1607:

‘Soo ist dat men anderwerven ghebiedt van weghen mynen Heeren Onderschouteth enz / dat gheen / ionghers noch kinders hen en selen vervoorderen eenighe vergaderinghen lancks der straten / op de kerckhoven / mercten / vesten / oft andere publieke plaetsen te maecken / aldaer ghestockt / ghestaeft / oft met eenigh gheweer te gaene / met hellebaerden / stocken / rappieren / pistolletten / ofte sleutelbuskens / oft ander gheweer / oft met sluyers / vendelwys / oft anderssints te gaene: ende vele te min teghens malcanderen te vechten / worpen oft te balghen: op de verbeurte van de wapenen / ende sluyers die over hen bevonden worden / en van hen opperste cleedt. Ende selen daer en boven d'Ouders ofte Meesters van de iongers oft kinders vervallen wesen in de pene van sesse guldens...’

Niettegenstaande de straffen en lieten de ‘ionghers’ hunne kwapitserijen niet achter, want verschillende reizen naderhand en onder andere op 1 Juni 1613 liet het magistraat het gebod opnieuw afkondigen:

‘Alsoo by voorgaende ordonnantien verboden is/ dat gheene ionghers oft yemandt anders hem soude vervoorderen te vechten/ oft te worpen met steenen op deser stadts vesten ende straeten: ende dat dien nietteghenstaende 't selve niet en wordt ghelaeten / iae soo verre is ghecomen / dat vele ionghers... hen verstouten 't selve niet alleen Sondaechs ende Heylighdaeghs voorts te stellen / maer oock 's werckendaeghs ende principalyck 's noenens als de ambachtsionghers /.... van hun werck comen; 't welck in eene wel ghereguleerde stadt niet langher en staet te verdraghen....’ Zoo verbiedt men zulks andermaal ‘op de penen daer toe staende’, erbij voegende ‘ende wie sulcken iongers oft delinquanten sullen aenwysen / sal hem voor elcken persoon van stadtsweghen ghegheven worden eenen gulden / ende

[p. 181]

sullen de naemen van de aenbrenghers secreet ghehouden worden.’

Alle deze afgekondigde stadsgeboden beletten echter niet dat de kwajongers er vierkant hun zolen aan vaagden, en zoo zien wij op 3 April 1618 't volgende gebod, waarbij men verbiedt aan de ‘ionghers’

‘met steenen te worpen / oock met pallemalien te spelen / oft colven dan alleenlyck op de pleyne van den casteele / op de verbeurte van hun opperste cleedt / boven de arbitrale correctie van geeselinghe.... Ende ghemerckt daervan eens deels oorsaecke zyn de ouders oft meesters die hun kinders oft ionghers niet t'huys en houden / soo sal men het misdaet van deselve kinderen oft ionghers op hen verhaelen. / Ende sullen daertoe noch vervallen in de pene van twelf guldens eens / daer voore sy dadelyck sonder verdraght sullen worden gheexecuteert / eer sy in rechte sullen moghen ghehoort worden....’

Hoe zeer die plaag aangroeide blijkt uit het feit dat op 19 April daaropvolgende, dus zestien dagen later, 't Magistraat een nieuw gebod afkondigde, waarin gezegd wordt

‘dat de ordonnantie van 3 April 11. niet wordt onderhouden / iae dat daer en boven verscheyde ongheregelde ionghers hen hier beneffens noch vervoorderen met slinghers te worpen / met boghen ende pylen te schieten / tot groot achterdeel van eenen ieghelycken / soo dat sy malckanderen de ooghen uytworpen / ende quetsende syn (daer door oock de gelaesen van de huysen worden beschaedight....’

Hoe weinig die geboden door de straatjeugd nageleefd werden, bewijst nogmaals het gebod van 20 Juli van 't zelfde jaar 1618.

‘Alsoo in verachtinge van de ordinantie van den 21 Juni 1617, hen eenighe ionghers / soo groote als cleyne / op Sondaghe lestleden vervoordert hebben / kryghsghewys met bussen / musketten / stocken / ende

[p. 182]

anderssins ghewapent / met groot gherucht langhs de straeten te trecken / waer uyt vele inconvenienten souden moghen rysen....’

Op 13 April 1619 vindt het Magistraat het andermaal noodig 't oude gebod opnieuw uit te veerdigen en met den hoorn te laten afkondigen op de hoeken der stad. Dat alles schijnt boter aan de galg geweest te zijn, want op 26 Juli 1619 werd een nieuw gebod afgekondigd:

‘Alsoo veele ionghers ende andere persoonen binnen dese stadt voor maniere aenghenomen hebben / de passanten ende in 't besondere vreemdelinghen ende buytenlieden / met steenen ende slyck te worpen / naer te roepen ende te beschimpen / hen ghevende den naem van Ariaen / oft andere; waer uyt vele gheschillen / kyvaegien / ende vechteryen zyn rysende / ende noch meerdere souden comen te rysen / ten sy daer teghen werde voorsien: soo ist dat men van 's Heeren ende deser Stadts weghen eenen yeghelyck wel scherpelyck verbiedt / dusdanighe ende alle andere maniere van lasterlycke naerroepinghe ende beschimpinglie te ghebruycken / met steenen / slyck oft yet anders te worpen: op pene van ses guldens boven arbitrale correctie.’

Laat ons hier bijvoegen dat op zelfden 13 April 1619 het Stadsbestuur, door een ander stadsgebod aan de ‘ionghers’ verbood ‘met pylen ende boghen te schieten langhs de vesten.’

En 't was juist alsof er niets werd verboden, want zie, op 26 Februari van 't volgende jaar 1620, zegt het Magistraat in een opnieuw afgekondigd gebod:

‘Alsoo niet teghenstaende by onze voorgaende ordonnantien ghestatueert is.... ende men nochtans bevindt dat de selve nieten wordt onderhouden....’

Dan op 28 Juni 1621 wederom:

‘Alsoo nietteghenstaende verscheyden ordonnantien / tot diversche tyden binnen dese stadt ghepubliceert / diversche jonghers/.... hen vervoorderen daghelycks op de straten / vesten / oft andere plaetsen te worpen met

[p. 183]

steenen / oft teeghens malckanderen te vechten / tot groot peryckel van de passanten / ende versmaedenisse van de voorseyde ordonnantien....’

En immer zoo voort.

Zwijgt van ‘jongers’.

Oscar Van Schoor.

Antwerpen, 20 April 1914.