Biekorf. Jaargang 23

P. Leo Bittremieux van Scheut. De geheime sekte der Bakhimba's. - Leuven, J. Reckmans-Vanderwaeren, 1911, 204 blz.

't Is een waar genoegen boeken als dit voor Biekorf te onderzoeken en te beoordeelen.

Schrijver is voor ons een vriend. Wij kennen hem als trouw lezer en gewaardeerd medewerker van Biekorf. Wij hebben zijn geleerde bijdragen gelezen en genoten in Biekorf en Onze Kongo. Ziehier nu een boek van hem, een prachtboek, met zorg en smaak uitgegeven: groot formaat, stevig papier, goede letter, talrijke, goedverzorgde platen, al binnen en al buiten een genot voor het oog.

We worden binnengeleid aan de hand van Pater Aug. De Clercq. Hij toont ons de zwarten, ‘een aardige menschenwereld, vreemd van uitzicht en geheimzinnig van inhoud’, uitwendig lachlustig en kommerloos, maar in den grond ernstig en onrustig tegenover de onzichtbare geestenwereld en bewust van het bestaan van God, den Opperheer; wantrouwig ten opzichte van iederen vreemdeling en daarom zoo moeilijk te doorgronden, maar opengaande ‘gelijk een bloemke’ voor hen die ze kennen en hun leven medeleven en hun genegen zijn. Hij stelt ons den schrijver voor als een man, die door zijn ambt van katholieken zendeling, best in staat is het vertrouwen der negers te winnen en in hun innig gemoed door te dringen; daarbij heeft hij Mayombeland, waar hij sedert vijf jaar werkzaam is, ‘in alle richtingen doorkruist en de bewoners ervan, hun taal en gebruiken doorpeild... Goed ter tale en van aard benieuwd om alles te zien en er 't fijne van te weten, heeft hij ook een trouwe pen die, ten dienste van ernstige belezenheid en studie, keurig weergeeft wat er dient gekend en in acht genomen te worden’.

Door dit alles is onze belangstelling opgewekt; we verkeeren in een gunstige stemming, maar toch gevoelen we eenige vrees... of wellicht onze verwachting niet zal teleurgesteld zijn.

Integendeel. Naarmate we verder gaan, stijgen onze belangstelling en voldoening; al is het geen leesboek, dat we zoo maar vluchtig kunnen doorloopen, maar een grondige, uitgepluisde studie, die

[p. 190]

geestinspanning vergt. De taal is sober, klaar, bondig, de taal van iemand die zegt wat hij te zeggen weet, noch meer, noch minder. Al dadelijk worden we gewaar dat we te doen hebben met iemand, die al de hoedanigheden bezit, die voor studiën als deze vereischt zijn en die men er nochtans zoo zelden aantreft. Hij kent het volk met zijn taal, gebruiken en inborst. Hij heeft geen moeite gespaard om alle mogelijke inlichtingen in te zamelen. Hij vernam ze ter plaatse, van gewezen ingewijden in de geheime sekte; de gegevens zijn critisch gewikt en gewogen, door verschillende personen bevestigd en veelal door hemzelf bij der ooge waargenomen. Hij is zakelijk en weet zich vrij te houden van vooringenomenheid, van voorbarige verklaring en van den invloed van gelijk welk stelsel. Zoo hebben we alle noodige waarborgen van echtheid en nauwkeurigheid. Daarbij, op elke bladzijde geeft schrijver blijk van groote belezenheid en ongemeene taalkennis.

Ba-khimba is de naam van de leden van het Khimba en Khimba is de naam van een geheim, bijgeloovig genootschap ter eere van den Regenboog, die volgens de zwarten een levende slang is. Het Khimba is afgodendienst. De zwarten kennen wel den eenigen God, Schepper en Opperheer, doch bekreunen zich weinig om Hem. Zij dienen in de eerste plaats de geesten, goede en kwade, namelijk de aardgeesten, die de wereld besturen. Hier ook staat het Khimba onder de bescherming van een aardgeest, Mbenza, die tevens de streekgeest van Mayombeland is. Bestaat nu tusschen dezen aardgeest en de bewoners van Mayombe een totemistisch verdrag met wederzijdsche verplichtingen en is de inwijdingsplechtigheid van het Khimba een vernieuwing van dat verdrag? Met deze bescheiden gissing sluit de studie. Mogelijk staan we hier voor een overblijfsel van Totemisme. Doch vooralsnu is 't onmogelijk daarover uitspraak te doen. Daarom dienen eerst andere geheime genootschappen grondig onderzocht en onder elkander vergeleken te worden.

Althans voor het Khimba van Mayombe is dit op meesterlijke wijze gedaan door P. Bittremieux. Welke voorwaarden zijn vereischt om ingewijd te worden? Wanneer, waar en hoe geschiedt de ingangsplechtigheid? Hoelang duurt de proeftijd? Hoe wordt die tijd doorgebracht? Hieronder komen merkwaardige bijzonderheden over onderwijs en opvoeding, kunstmatige verminking, haar- en kleederdracht, dans, geheime taal en geestenvereering. Ten slotte een woord over de voorschriften en voorrechten der Bakhimba's. Dit alles volgen we met gretige belangstelling tot het einde en we doen het boek toe met het genoeglijk bewustzijn iets geleerd te hebben, en het fier gevoel dat de Vlaamsche Katholieke wetenschap met een degelijk werk verrijkt is. Terecht getuigt P. De Clercq in de inleiding van dit boek, dat het ‘eene bijdrage is zoo er tot nog toe geene zijn aangebracht’ voorde kennis der negervolkeren. En eens te meer zien we hoe onvast de grond is waarop de geleerden (!) hunne stelsels bouwen over het ontstaan en de ontwikkeling van den godsdienst, hoe voorbarig alle synthesis is over le zielkunde en den beschavingstoestand van den primitieven mensch en bij de natuurvolkeren. Eerst zorgvuldig bouwstoffen verzameld vooraleer op te bouwen!

[p. 191]

Wewenschen dat het voorbeeld van P. Bittremieux bij velen en niet het minst bij onze katholieke zendelingen navolging vinde, en dat zijn werk als toonbeeld diene van soortgelijke studiën.

Hun werk moet door ons ondersteund worden; onze steun moet voor hen een aanmoediging zijn om voort te werken en vele zulke bijdragen te leveren tot bate van de Vlaamsche Katholieke wetenschap.

E. Van Cappel.