Biekorf. Jaargang 22

Mengelmaren

A. De Cock. Spreekwoorden en Zegswijzen over de Vrouwen, de Liefde en het Huwelijk, verzameld, taalkundig verklaard en folkloristisch toegelicht. Gent, Hoste, 1911, 8^o, x-319 bl. Fr. 4.

‘Niet bestemd voor kinderen...’ (bl. vi), maar voor geleerden: voor geneesheeren, voor geneesheeren van lichaam en ziel, voor taalen geschiedkundigen, rechtslieden, alle anderen die behooren de volkstaal te begrijpen in hare meestgebruikte verholenheden.

Deze verzameling - een ontzaggelijke, - is gemaakt met zorg en met geduld: zestien jaar lang werd eraan gezocht, gezant en gezift. En ze werd bewrocht door den veerdigsten onzer vlaamsche taalnalezers, nl. door A. De Cock, welbekend om zijn uitgebreide woordverzamelingen, bovendien bijgestaan door J. Vercoullie onzen diepsten taalvorscher.

Dit zij genoeg gezeid om inhoud en belang en deugendheid van 't werk te laten raden. Maar een woord wilde 'k bijvoegen, te weten omtrent de wijze die toegepast werd om het werk uit te geven.

Onze verzameling hier is niet volledig: de Opsteller is de eerste om dit te bekennen (op bl. v). Om meer dan één reden is ze 't niet: ineens gezeid, omdat dergelijke zantingen niet volledig kunnen zijn, en

[p. 239]

omdat ze 't nooit zullen worden. Ze was dus bestemd om te gelden als een eerste spreekwoordenboek, dat laterhand zal moeten tot verdere verbetering uitgeraken: immers op dit eerste spreekwoordenboek zal hoeven een tweede te volgen tot vollediging van dat eerste, en evenzoo een derde en een vierde, en andere meer. Ik besluit uit dezen toestand van zaken, dat de hierbesproken verzameling vooral hoefde te worden geschikt, zoodanig: dat de eerste verzamelaar de gereedste, de minste evenals de bekwaamste, zijn weg kon vinden erin, en kon zoeken en te wete komen of een nieuwvernomen woord in 't boek stond of niet, en aanstonds kon de weergade van dat gezegde of dergelijke spreuken ontdekken, mitsgaders ook de plaatse kon vernemen waar hij zijn nieuwtje zou bijschikken. Welnu, een zulkdanige schikking is er niet, of niet genoeg. En wat zal gebeuren? B. v. Ik ook, heb woorden en wendingen liggen, over de vrouw en de liefde; niet veel maar toch eenige; andere zamelaars hebben er even als ik. Staan onze zantingen geboekt alreeds? Ik weet het niet, die anderen ook niet; en geen van ons zal het kunnen voorvast weten vooraleer we lang gezocht, en veel bladzijden omgekeerd hebben. En dit is jammer! Want ik en een ander ontzien zulk zoeken!... We stellen 't gemakkelijk uit!... en we gaan 't vergeten. -Die eruit zal lijden, gaat juist de volkskunde zijn, ten bate van dewelke de Heer De Cock zulk een reuzengeduld en -kracht heeft willen aan den dag leggen.

Wis, zijn werk is niet een warboel! Het is geschikt bij netafgescheiden vakken. De spreekwoorden staan geschaard naar hun voorwerp: ze betreffen o.a. de deugden, ook de ondeugden, dan de maagden, het meisje..., enz., en 't vrijen en 't trouwen, en 't lijf en de bezigheid, en de moeder en de kwezel, enz... Deze bedeeling is goed, ze is natuurlijk, ze is opgevend. Zulkdanig mag ze blijven, in beginsel ten minste. Maar wie weet niet, dat de taal niet een winkel is van netafgescheiden waren, en wie ziet niet, dat eenzelfde spreekwoord kan welstaan bij vele soort vakken? Vandaar, eerst last om het geklasseerd te krijgen, en nadien last om het rap terugtevinden.

Daarom, hoort wat ik voorstel: de schikking van 't werk liet ik zooals ze is, vermits ze er nu toch is, en vermits alle logische schikking immer als de tegenwoordige, zal kunnen beknibbeld worden. Maar, alachter aan 't werk, miek ik een algemeenen woordenwijzer, eenen in den aard van 't ‘register van verklaarde woorden’ dat er nu staat. Doch deze wijzer zou zijn een reeks van alle de eigenaardige werken zaak- en hoedanigheidswoorden, die in de verzamelde zegswijzen voorkomen 't Vroeg veel werk zulk een reeks en eersten keer op te maken, maar 't ware ook ineens gedaan. En alle de belanghebbenden zouden tevreden zijn, omdat ze daaraan tijd en steun en lust tot verdere opzoekingen zouden gewonnen hebben. Nietwaar?

't Is misschien nog mogelijk, in een aanhangsel of in een tweede uitgave.

L.D.W.

[p. 240]

WIJ lezen in de Mitteilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Wien (Band XXXX, Heft V und VI, bl. 194):

‘Hausgerät, nach Stämmen verschieden.

Ackergerät, nach grössen Völkergruppen verschieden...

Wer die Verbreitung eines Volkstums erforschen will, muss die Verbreitung aller dieser Volkstumsmerkmale ins Auge fassen...’

Wat nu het voorwerp uitmaakt van de hedendaagsche wetenschap, van de navorschingen der voornaamste geleerden van Weenen en Berlijn, had sedert lang de belangstelling van Guido Gezelle opgewekt.

Dat alles op te sporen was bij hem een ingeboren zucht en meermaals hebben wij over zulke zaken met hem gesproken.

Stippen wij eenige voorbeelden aan.

Bij ons heeft de boom eener spade eene greep; oostwaarts van België en in Duitschland eindigt de boom van de spade met eenen appel.

Bij ons bezigt men meest de driewielkaar. Oostwaarts van Belgenland en in Duitschland gebruikt men zware kanen met twee tramen en aan eene der tramen is er een stok vast, waar het getuig op kan rusten, als de kar stilstaat.

Van in Brabant en verder oostwaarts dragen de vrouwen eenen hoofddoek als kapsel; zij dragen ook hare vrachtkorven op het hoofd: al dingen, welke men bij ons niet ziet.

J. Cl.

IN het oortijdsch paaldorp van Denterghem vonden wij den bodem van een belgo-romeinsch vat, in rood, vernist, glimmend vaatwerk, in zoogenoemde terra sigillata. Hij droeg den stempel: CONATIVS F. Zonderling! Werken van denzelfden vaatwerkmaker werden ook gevonden tot Enns in Oostenrijk, te Limoges, in Wurtemberg, in Beieren en te Strée bij Charleroi!

Te Kortrijk, bij de Leiebrug, die de Brugsche en de Gentsche poorten verbindt, vonden wij het opschrift IOCCIVS F, dat nog onbekend was.

J. Cl.

IN 1910 ontdekten wij tot Afsné, de overblijfselen van een oortijdsch paaldorp, in den grond van eenen vijver, op het kasteel van Mariasteen, bewoond door M. Charles de Hemptinne.

Daar kwamen vele beenderen van peerden, wilde ossen en herten aan het licht. Sommige dezer beenderen waren bewerkt tot hamers, wrijftuigen en priemen. Verder sloeg men gade: scherven van onversierd vaatwerk, een doorboorden herthoorn, een klein bronzen zweerd en eene kleine keisteenen bijl.

J. Cl.