Biekorf. Jaargang 21

[p. 10]

Hirudo's

HIRUDO sit contractionis capax, agilis et leni attractu in globulum seu olivam se contrahat.

In 't Vlaamsch heet het dat eene bloedlaten inkrimpbaar moet zijn, goed springlevend, en de kunste verstaan, bij de lichtste aanraking en 't minste duwken haar vetachtig lijf in een olijvige bolle te krullen.

Bezit het dierke voormelde hoedanigheden, dan voldoet het ten volle aan de eischen der gestrenge Pharmacopea Belgica.

Hola! het weze dan nog een Hirudo medicinalis oftewel een Hirudo officinalis!

Het eerste bediedt eene grijsde, het tweede eene groene bloedlaken.

Beide soorten hebben een geslepen kopuiteinde voorzien van kleine zuignapjes; in de diepte d'ervan een drietal fijngetande kakebeentjes kunstig gerangschikt liggen.

Grijsde bloedlakens dragen op den rugge zes lange en roste striepen, hun buikske is getikt en somtijds bijkans geheel zwart. Groene en zijn zoo weeldrig niet bedeeld: op hun rugsken en pronken maar vier lijnen, rood of bruinachtig van kleur; het buikske is niet getikkeld en ziet er groen-olijfachtig uit.

'k Wedde dat vele dieren op de bloedlakens jaloersch zijn en meer dan eens reeds in hunne eenvoudige dierentale tegen elkander gezegd hebben dat bloedlakens gelukkige tappen zijn omdat ze de zeldzame eere aangedaan worden hun naam en hun bestaan vermeld te vinden in eene der keurboeken van de wetenschap. Valsche meening eventwel, want zekerlijk en kruipen of krevelen en fladderen of vliegen, en gaan of en loopen d'er op gansch den roerenden aardbol, geen beklagensweerdiger schepsels dan die arme Hirudo's. Verder komt het bewijs.

Zijn bloedlakens ongelukkig, ze verdienen niettemin eenieders belangstelling. Te recht mogen ze gerekend en

[p. 11]

geteld worden onder de groote weldoeners van 't kranke menschdom.

Als ik het goed voorheb was 't ievers een engelsche vorst die tijdens een hardnekkig gevecht waar hij scepter en kroone ging kwijt geraken, de historische woorden uitriep: ‘Mon royaume pour un cheval!’ Desnoods had Sire zonder een koningrijk wel voortgekunnen, men had hem lichtelijk genoeg gelaten om 't overige van zijn dagen ietwat afgezonderd door te brengen, maar toch gemakkelijk weg, goed gevoederd en zorgvuldiglijk bewaakt! Et dan, wat moeten die lieden uitroepen die te mildig bedeeld met vet en vleesch op eene onzalige stonde d'onmatige overvloed van hun warm bloed naar den kop voelen wellen om in eenmaal hun forsig lichaam, in zijn dunste vezelkes, stille, roerloos stille te leggen!

Gewone stervelingen lijk Jan en alleman en vechten voor geen tronen en hoeven diensvolgens geen koningrijken voor peerden te geven; doch negen en negentig op d'honderd wierd het hun geschonken bij 't aankomen der beroerte aan bloedlakens te denken, negen en negentig stamelden zoo goed ze 't konden: ‘Mijn fortuin of minstens een deelken ervan voor een half dozijntje bloedlakens!’

Onwaardeerbare dierkes zijn het in dergelijke oogenblikken! Duizend en duizende lieden danken hun 't behoud van 't leven en de wederkomste der gezondheid.

_**_*

Bloedlakens en zijn maar van gemeene afkomste. Echte vuiligheidskinders, ontvangen ze de weldaan van 't eerste levenslicht in de donkere diepten van vocht en veunzige moerasputten. Geheel hunne jeugd slijten zij daar, wentetelend in 't slijk, kruipend in 't modder, levend van 't minder ongedierte dat krioelt in 't luizige water dier zompen. Ze leven er gerust, onbekommerd en zorgeloos voort, onbewust van de take die z'in hun lateren leeftijd vervullen moeten.

[p. 12]

En denkt niet dat het de menschen alleene zijn, die zich de weelde betalen bloedlakens ten hunnen dienste te hebben. D'er bestaan er voor de peerden en tot voor de visselkes toe. De deze echter en behooren niet heel juist aan 't zelfde huisgezin als de eersten. Ze staan nog een sportje leeger op den rang van 't geschapene.

In menige gewesten onzer Vlaandrens zegt men lijkens, een woord dat zoo huiverend en zoo akelig klinkt dat wij maar liefst de eerste benaming houden die daarbij de beste en de meest gepaste is. Zenuwachlige en licht prikkelbare menschen voelen reeds hun zenuwen doorschokken als men hun van bloedlakens rept, 'k late varen van lijkens!

Om verder te gaan zij het geweten dat Hirudo's, goed tot geneeskundig gebruik, daaromtrent in gansch Europa verspreid zijn. Oostenrijk en Hongarije inzonderheid schijnen het monopolium ervan te bezitten. In laatstgenoemde landen treft men handelaars in bloedlakens aan, een eigenaardig stijltje met wiens uitbating meer als één onderdaan van keizer Frans, rijke smous geworden is. Hirudo's bewaart men gemakkelijk want de schamele dierkes blijven hunne nederige afkomst trouw indachtig, en 'nen keer uit hun onreine zompen verwijderd, en veranderen zij daarom hunnen aard niet en worden niet zindelijker in hunne goestjes. Heerlijk jeunen ze zich in een steenen boterpotje, deels gevuld met turf deels met water; een pret is het om te zien hoe goed zij 't daar maken, al blijft het immer geraadzaam dat het deksel nauw op 't potje passe. Bloedlakens kunnen zich wonderlijk dunne maken, hun lijf rekt lijk breigoed, en zoo ze maar entwaar een openingsken verdenken, zijn ze betinteld om er door te kruipen; veel deugd hebben ze van alle veertien dagen te kneipen; te dien einde giete men turf en beestjes op een breed verzijp en geve ze met den wijdsprenkelenden gieter eene ferme besproeiing.

De dierkes wringlen en ringlen zich wel wat doch daarna voelen z'hun zooveel te verscher om terug in hunne bewaarplaatse te trekken. Ze blijven er rustig en fraai

[p. 13]

zonder geruchte noch storing, tot eindelijk de gewichtige dag aanbreekt waarop zij voor den eersten en den eenigsten keer van gansch hun levensbestaan hunne gulzigheid en hunnen trok naar menschebloed verzadigen zullen! 't Moet passen dat ergens een ongelukkig menschenkind in een zware beroerte ligt, of met een verstuikt lichaamslid in den haard te treuren zit. Dan wordt d'hulpe van de bloedlakens ingeroepen, en komen zij te berde, om 't kwade bloed te verjagen en den vijand te keere te gaan. Men weze gedienstig genoeg te zorgen dat er op het pleksken waar z'hun ambt uitoefenen, niets in den weg en sta. Kleeft er vet of groeien d'er haarkens aan, men ruime beiden uit den weg. Bloedlakens hebben geern dat het tafelke waaraan ze uitgenoodigd zijn, van netheid glanze; ze nemen 't ook niet kwalijk indien men d'hoffelijkheid zoo verre drijft het vel met een weinig suikerwater te bevochtigen. Draait ze daarbij in een omgekeerd druppelglazeken waar de ruimte hun mist om vele rond te spartelen en rinkewinkle te spelen, en algauw beginnen ze op hun goesting te peinzen. Ze foefelen 't muilken tegen 't blanke menschenvleesch en als 't er dichte aan sluit, zetten ze de tandekens in werking. Deze nemen de huid vast, wrijven en rijten ertegen, tot z'openberst en 't bloed n'en onbelemmerden doorgang laat. Daarop schiet het zuiggestel wakker en leidt het roode vocht binnen, naar de mage toe; op dergelijken drank is laatstgenoemde verzot; dat ziet men aan den langen tijd die de bloedlakens voor hun zuippartijen noodig hebben. Gemakkelijk zijn z'er een half uurtjen aan bezig. Na die pooze krijgen ze doorgaans hun bekomste, en verlaten van zelfs het pleksken vel bij 't welke zij zulke smakelijke stonden genoten hebben. Beleefd verzoek de dierkens uit eigen beweginge van tafel te laten gaan; gebruikt men geweld om ze van 't ammelaken te scheiden, dan wreken ze zich, klampen de tanden vaster in 't vleesch en veroorzaken dierwijze scheuringen die zeer pijnlijk zijn. Een beetje fijn zout met manieren over hun kittelig lijf gestrooid dwingt ze maar aanstonds den aftocht te blazen.

[p. 14]

Men rekent dat een bloedlaken van gemiddelde grootte zoo iets van zestien tot twintig grammen bloed in hare trage slaat. Men een dobbel driegespan soortgelijker klanten maakt dat hoogstens honderd en twintig grammen vuil en verklonterd vocht uit, wiens verdwijning uit 's menschens lichaam de heilzaamste uitwerksels ten gevolge heeft.

Daarmeê ook is de rolle van de bloedlakens afgespeeld, en nu is 't gepaste oogenblik om d'erop te wijzen hoe rampzalig die dierkens zijn en hoe wreêlijk d'ondankbaarheid van 't menschdom op hen nedervalt!

'N en keer dat bloedlakens getrokken hebben en zijn ze maar van weinig deugdelijkheid meer; 't is even of 't dikke bloed dat ze zoo vratig inslorpten, bij hen eene soorte van verlamminge te wege bracht, eene ontaarding bijkans van gansch hun wezen; maar niets en mag men er nog van verwachten en zoo gebeurt het dat men ze onmeêdoogend van kante zet, en met nen leegen dienst laat zakken!

Vele worden ievers in een stinkend vuilputje geworpen, andere nog min te benijden, vliegen de stove in en sterven er midden de spetterende en spokerende koolvlammen, de nederigste en ijzelijkste martelaarschap!

Bloedlakens zullen het best getuigen dat de nietigheid der wereld broos en vergankelijk is. Een half uurken binst geheel hun leven wordt het hun gejond de lippen te brengen aan den zinnelijken beker des overvloeds; helaas! 't en schiet hun alleens geen vluchtige wijle over, om het zware menschenbloed in rustigheid te verteren.

Gewapend met haar zeisen en haar haakmes wacht de zwarte Dood hen af, en schermt ze zonder de minste gewetenswroeging in 't zwijgende rijk der overledenen! Arme Hirudo's!

J. Impe