Biekorf. Jaargang 20

De Knocke

I. Beteekenis van het woord.

KNOCK, wedergedaante knop of knoop, knobbel, kneukel, is eene plaats waar zaken verknoopen, en is meest gebezigd om straatknokken aan te wijzen, vandaar den blok huizen daarrond staande, de lieden die daar wonen heeten knokkaards; buiten de straatknokken heeft men de waterknokken, zoo in Vlaanderen de Knocke aan zee en Zwijn, de Knocke aan Yzer en Yperlee, (over deze loopt onze verhandeling), vandaar is een knok een

[p. 378]

stuk land, gemeenlijk een hooge knobbel, daar het water min of meer afgesloten; verders een hoek grond eenigszins afgezonderd, van daar gaapknok aan de kerke, waar de gapers de menschen staan te begapen; eindelijk verbinding der gebeenten of gewrichten, van daar knokken en kneukels. (Kiliaen. W. b. Knochten; De Bo. Idiot. Knock; Gezelle. Loq. X. 82. Gaapknok; J. Bal. W. b. Knok).

II. Geschiedenis.

De sterkte ‘De Knocke’ waarvan de geschiedenis zoo dikwijls melding maakt, is gebouwd geweest door Vauban rond 1682. Doch vroeger was daar reeds iets.

In 1579 beraadslaagde men reeds over het bouwen eener sterkte daar ter plaatse. In 1590 bouwde men er eene sterkte welke men van eene spaansche bezetting voorzag. In 1647 maken de Franschen eene kleine vesting aan den noordkant van den IJzer. In 1649 wordt deze door de Spanjaards ingenomen, om vrijen toevoer te water te hebben voor hun leger dat IJper belegerde. De vesting aan het Noorden van den IJzer braken zij af, en bouwden er eene andere in den Zuidoosthoek voor 150 man. In 1659 wordt de vesting door de Franschen ingenomen, doch weder afgestaan. In 1662 beval de koning van Spanje er eene ware vesting te bouwen, doch terwijl men eraan bezig was in 1667 kwamen de Franschen 't werk vernielen.

Na het verdrag van 1678 liet de koning van Frankrijk Lodewijk XIV er door Vauban eene sterkte bouwen van vier bastioenen en twee halve manen. Zij omsloot den mond der IJperlee in alle richtingen, hare bastioenen waren met arduinsteen bekleed en hare grachten waren breed, daarbij kon de streek onder water gezet worden. Zij bevatte slechts kaseernen, eene kapel en een huis voor den sluisvoogd. Hare bezetting schijnt rond de 1.000 man te moeten bedregen hebben, maar het dubbel daarvan op oorlogsvoet.

Daar de soldaten te dien tijde vrijwilligers waren die hun leven lang dienden, mochten zij trouwen, en zoo bevatte de sterkte een aanzienlijk getal vrouwen en kinderen.

[p. 379]

Met de hollandsche bezettingen die er kwamen krachtens het Barreel-verdrag, rezen er moeilijkheden op nopens de huwelijken van die protestantsche mannen met katholijke vrouwen van de streke, en daarom wierd de sterkte even als de overige Barreel-sterkten waar de Hollanders legerden, bij pauselijk bevel van 't jaar 1741 als hollandsch grondgebied aanzien, en wierden de huwelijken in 't verborgen gesloten, (zonder pastoor en twee getuigen) er geldig erkend.

Het doel van Vauban was niet enkel den waterweg naar de belangrijke stelling van IJper te beheerschen, maar ook moest ‘De Knocke’ eenen schakel vormen van den sterken vestingketen strekkende van Duinkerke tot Doornijk. Vauban noemde de stelling van ‘De Knocke’ eene ‘goede’.

In 1689 bedreigden de Bondgenoten (Spanje-Engeland-Holland-Oostenrijk) tegelijkertijd Duinkerke, Bergen en IJper. Vauban kreeg opdracht deze vesting te gaan verdedigen welke de Bondgenoten zouden naderen en insluiten. Het hert der deskundigen poppelde van voldoening bij de hoop dat de groote vestingbouwer zijn eigen werk zou te verdedigen hebben, doch de Bondgenoten oordeelden het wijs Vauban's verdedigingsvernuft niet te beproeven.

In 1712 viel de sterkte die dan maar weinig bezetting had, bij verrassing en verstandhouding met den hovenier in de handen der Hollanders die te Oostende lagen.

In 1713 gaan de Zuid-Nederlanden bij erfenis-verdrag tot Oostenrijk over, en wordt de streke Veurne-IJper, met ‘De Knocke’ dus, door Frankrijk terug geschonken.

In 1715 komen de Hollanders, die vriendelijk ‘De Knocke’ verlaten hadden voor de Oostenrijkers, krachtens het Barreel-verdrag de sterkte opnieuw bezetten.

In 1744, na den val van IJper, wierd ‘De Knocke’ door de Franschen beschoten, en hare 75 verdedigers gaven zich ten derden dage over.

Het verdrag van Aken liet de Hollanders weldra naar ‘De Knocke’ wederkeeren, en zij bleven er tot dat in

[p. 380]

1782 Keizer Jozef het wijs vond al de Barreelsterkten, waaronder ‘De Knocke’ af te breken. Zoo legde deze verlichte Keizer de grenzen van ons land open voor de Franschen.

In 1793 werden er weer verschanzingen gemaakt aan ‘De Knocke’ door de Oostenrijkers, in 1794 kwamen 700 man de blijvende bezetting hulpe biên, die den Zuidoosthoek bezette, maar daar na drie dagen vechtens de Franschen te Steenstraete, spijts het verzet der Oostenrijkers en der Patriotten van 't Westland, over de IJperlei gerocht waren, wierd het in ‘De Knocke’ onhoudbaar. De rol der ‘Knocke’ was uitgespeeld.

Nu naamt men ‘De Knocke’ den hoogen Zuidwesthoek, metende een honderdtal meters zijde, en hebbende nog een deel van den gracht die IJzer en IJperlei verbond. Waar de vroegere grachten waren is de grond een weinig lager dan de overige. (Hist. militaire de la ville d'Ypres. J. Vereecke. Gand 1858. Annales de Merckem. Bruges 1878. Het Westland. L. Allaeys. Yper 1898. Mist, nationale. Namèche, Louvain 1882. De Matrimonio. Dens n^r 87.)

Gust. Lamerant.