Biekorf. Jaargang 20

[p. 369]

[Nummer 24]

Onkruid

Tot stichting van E.H. Van Cappel die te wege was een pisseblomme dood te trappelen.

WEET gij wel, mijn eerweerde vriend, dat er meer wijsheid op te doen is, en dat Gods voorzienigheid beter uitstraalt uit een enkel blad van het schamel kruid daar gij zoo minachtend op wildet terdten, dan uit al de boeken philosophie en anderen pruts waar gij jaar uit jaar in uwen verstandigen kop op breekt?

Beschouw mij eens dien hut.

Gij, die ‘Biekorf’ aandachtig leest, en die te recht uitgaat als een der generigste werkbien die er honing in vergaren, gij zult voorzeker onthouden hebben hoe het bladgroen, dat in die bladeren geborgen ligt, de wondere bekwaamheid heeft om de zonnestralen op te zuipen, en er de kracht van te doen dienen om water op koolzuur te voegen, en meel te bereiden, de vrome spijze waar al ander goed van daan komt.

[p. 370]

Maar die bladeren doen nog anderen dienst.

Bezie hoe zij, uit eenen wortel dicht tegen den grond ontsproten, ringsom uitstralen, en schuinsch omhooge gaan; kijk hoe die randen, licht-overgekruld, van elk blad, of 't ware, een gote maken, en 't zal u gemakkelijk zijn om verstaan dat de regen, in die bladergreppen nederschietend, stroomen moet naar den wortel toe: elk blad ligt uitgestrekt om water te vangen, en van al den dauw die 's nachts uit de lucht op zulke bladeren zinkt en gaat er geen druppelke voor den wortel verloren.

Verders komen er in het middenbeekske van elk blad menigvuldige andere, mindere leikes toegeloopen; want de zoomen van de bladeren, zoo gij ziet, zijn gekerteld, ook uitgehaald en hebben scheute naar het herte van het blad. 't Zijn zelfs die gebekte randen die, van verre aan gelijkend op leeuwensnakkers, aan 't gewas zijnen naam verleend hebben: leeuwentand heet het immers, dent-de-lion, en in 't engelsch, uit het fransch verdraaid: dandelion.

En nu dat wij met de groeze streke zijn, laten wij de spa in den grond steken en den wortel uithalen. Zoo gij ziet, gelijkt hij danig wel, op de verw na, die bleek-geel in stede van rood is, aan de wortels van Daucus Carota die gij dagelijks met warmen of kouden ‘bouli’ bij geheele mondsvullen onder uwen tand brengt. Die wortel is pijlrecht en hij dient, ten eerste, om de plant in den grond nagelvast te spijkeren. Daarbij is hij wel scherp uitgaande langs onder, maar dik langs boven en opgevuld met levensvoorraad die, met den aanstaanden zomer, smelten en dienen zal om bloem en zaad te helpen verveerdigen. Aan dien kloeken wortelstam hangen de echte wortelen, die haarfijne truizelen te weten, die open vezelen en overal heen in den grond booren, op zoek naar voedsel dat, opgezogen, in stam en blad gedreven wordt. Dat uwe bril wat sterker ware, ge zoudt hier nog iets anders kunnen aanschouwen, te weten dat het uiteinde van elk van die teedere zuigdraadjes gedekt en gedoken is, en, in zijnen onderaardschen tocht tegen alle kwetsende ruwheid

[p. 371]

beschut wordt door een kapke: ja, op den top van elk een van die uitloopende vezeltjes zit er een wortelhoedje, de weêrga van het vingerhoedje dat den top van den vinger veilig houdt van 't meiske dat aan 't naaien is.

Nu, uit dien wortelstam, bijna reize met den grond, wordt de bladerensterre geboren die, geheel het jaar dóór jeugdig blijvend, onzen naakten winterbodem bekleedt en versiert met den stillen glans harer doove, donkere groenigheid. Maar nauwelijks zit de lentezoelte in de lucht of uit het herte van elken hut komen twee drie stalen lustig opgeschoten, elk voorzien met de groene botte waaruit de welbekende goud-geluwe-pisseblomme loskruipen zal. Zoo lang de bloem te teer is en te dutsachtig om de scherpe bete van ons ongenadig voorjaar-wêer te kunnen uitzien, en 's avonds ook nog als zij, reeds ontloken, zal slapen gaan, sluit die botte toe: om elke bloem ligt er immers een behoedzaam kranzeke taaie, kleine bladjes, die overhands kunnen neêrhangen om de bloem vrij te laten opengaan, en opkrullen om, dicht tegen elkaar geschoord, het bloeisel te omvademen en zorgvuldig te dekken. Zoo houdt de wakkere klokhenne de slagpennen harer vlerken dicht gesloten op haar pas-uitgekipte en gevaar-onkundige kiekens.

Hetgeen uit die botte blinkend te voorschijn komt is eigentlijk, in den echten zin, geen bloem op hare eenigheid: het is, met de benaming van deken De Bo zaliger, een Gefleuroende, een veelvuldig gestraal van bloemen in overvloed: de top van den stengel gaat uit op een klein, rond kussentje waarin de geluwe fleuroentjes vastgetroppeld zitten, als naalden en spelden op een naaikussen. Met 't vallen van 't blad, is de pisseblom uitgebloeid: de kleine, groene klansbladerkens die maandenlang elken avond zoo weigerlijk 't gebloei hebben bewaard en bevrijd tegen koude en nachtvorst, krullen op en vouwen rond de bloem toe voor de laatste maal. Wers van bloeien, neêrhangends hoofds, zwaar van de deugd van 't wordende zaad, blijft die botte eenige dagen naar den grond gebogen.

[p. 372]

Als zij weêr opengaat, is de gulden pracht verdwenen:

't Geluw hoofdlijn

is zoo wit als sneeuw geworden,

is alom gekroond met bleekheid.

Op elken staal zit er nu een schoon rond kobbeke wit pluk dat door den adem van den voorbijgaanden wind of door den blaas van spelende kinderen afgerukt, de lucht met katjes vervult, en allenthenen wordt uitgestrooid:

Ja, de Zuidwind droeg zijn hertwee
over veld en over veenland,
ont de locht met sneeuwwit plokhaar
als van disteldons bevracht was.

Elk fleuroentje is immers een zaadje geworden met een pluimken op, of liever gelijkt elk zaadje, op zijn eigen genomen, aan een overgewaaid ‘parasolke’: de handhave is het zaadje zelf dat langwerpig van gedaanten en in fijne ribbekens gedeeld is; de staf is een fijn naaldeke dat uit het zaadje pijlrecht opschietend in een waaierke allerlijzigste, licht-overgekrulde donzen draadjes openspreidt. Waren al die zaadjes bloot en ongeriefd, ze zouden, rijp geworden, afreuzelen recht naar den grond, in 't zelfde mokske rollen, te samen opschieten en elkaar versmachten. Maar Gods voorzienigheid die, zoo gij beter dan ik meent te weten, aan de geringste kruiden des akkers hulpe biedt en zorge toedraagt, heeft aan elkeen van die zaadjes zulk een waaierke in de hand gesteken, zoo dat er de wind meê spelen kan en ze wijds en zijds rondzaaien.

En zoo komt het dat, van 't eerste lente-ontwaken tot aan 't naken des winters, onze maduwen en meerschen, zoomen en kanten, dijken en grachten tintelende vol blijde, frissche, gulden bloemen staan; ja, dat er langs straten en wegen, tusschen keien en steenen, geen fakske gers en groeit, of 't staat een hut pisseblommen bij, den Heere te loven, die ze in den strijd om 't bestaan zoo mildelijk begaafd heeft.

[p. 373]

Om in 't daaglijksch leven weêr te keeren, waartoe dient de pissebloem? Des winters, als de goe sala kwa-krijgs is, vinden sommige groenselliefhebbers er nog deugd in pissebloem-sala te bereiden. De konijntjes mogen ze ook. Met den gedroogden wortel maakt men café; en gij, die niet vervrozen zijt, en die den naam der bloem kent, gij weet zeker wel, zonder dat ik het u zegge, wat de menschen van zulken drank mogen hopen en verwachten.

D^r Lauwers