Biekorf. Jaargang 20

[p. 161]

[Nummer 11]

Plaatsnamen

Ongetwijfeld zullen velen de toponomische bijdragen van Adzo, in Biekorf, met vreugde onthaald hebben. Te veel onbevoegden hadden zich tot heden gewaagd op het gebied der oordnamenkunde, zonder zelfs te vermoeden wat al ingewikkelde moeilijkheden zich kunnen voordoen; zij schenen aleens niet te weten dat er dient rekening gehouden te worden èn met de taalwetten, èn met de teksten waarin en het tijdstip waarop de plaatsnamen voorkomen, èn met hetgeen geweten is over de oude aardrijkskunde. Vandaar die afleidingen en verklaringen enkel getrokken uit de verbeelding; vandaar die willekeurige vereenzelvigingen met huidige plaatsnamen; vandaar die verkeerde opvattingen van - zelfs geleerde - geschiedschrijvers over de oude aardrijkskundige verdeelingen en over de oude bestuurlijke inrichting van ons land. Nu de oude plaatsnamen opnieuw onderzocht en verklaard worden door een bevoegd man, volgens al de vereischten

[p. 162]

der wetenschap, dat is een feit waarover wij ons verheugen en wij twijfelen er niet aan of velen zullen wenschen met ons dat Adzo - of liever... maar onnoodig den naam te laten kennen, het gehalte zijner bijdragen heeft hem van het begin af verraden, - zijne merkweerdige studiën voortzette; niet alleen zijn zij van het hoogste belang voor de toponomie zelf, maar bewijzen tevens een uitstekenden dienst aan de geschiedkunde.

Intusschen weze het ons toegelaten eenige opmerkingen in het midden te brengen aangaande een drietal plaatsnamen. Mochten nog andere lezers van Biekorf ons voorbeeld navolgen. “Du choc des idées...”

Cooleghem.

Culingahem accra, Culingim agrum (Fayen, Liber traditionum Sancti Petri Blandiniensis, bl. 35 en 34) is volgens Adzo (Biek., 1908, bl. 236-237) Cooleghem op Mariakerke bij Gent. Deze verklaring scheen ons twijfelachtig om reden van de aangeduide ligging van deze plaats, te weten: prope fluvium Legia, in pago Curtracinse. Immers, de pagus Cortracensis heeft zich nooit uitgestrekt over de Leie in de omstreek van Gent; al de plaatsen, aldaar gelegen, worden altijd aangewezen “in pago Gandense” De Vlaeminck, La Menapie et la Flandre, Anvers, 1879, bl. 170, geeft voor Culingahem: Cooleghem op Deurle, canton Nazareth. Dit Cooleghem ligt meer prope fluvium Legia en alleszins in pago Cortracense. Daarbij, op Deurle bestond er vroeger een wijk of een land, Cooleghem geheeten. Onder de oude plaatsnamen van deze gemeente vinden wij: Colleghem, in 't jaar 1500, Coeleghem, in 1575. Zie De Potter en Broeckaert, Geschiedenis der gemeenten der Provincie Oostvlaanderen. Gent, 1864-1870. 1^e Reeks. 2^o Deel, bl. 12, nota 2.

Vryleghem.

Frigelineghim, Fayen, bl. 66, Frigelingehem, Fay., bl. 79 en Frilingim, Fay., bl. 80 worden door Fayen ver-

[p. 163]

eenzelvigd met Frilinghien en Verlinghem bij Armentiers. Adzo (Biek. 1909, bl. 122-123) verwerpt deze verklaring en stelt voor: Vryleghem, een gehucht op Hulste.

Er is hier misverstand. Beiden hebben ongelijk Frilingim te voegen bij Frigelinghem en ze voor te stellen als een en 't zelfde oord. Bezien we de teksten, waarin beide namen voorkomen. In een oorkonde van Lotharius, koning van Frankrijk, 964 (Van Lokeren, Chartes et documents de l'abbaye S. Pierre. Gand, 1864, I, bl. 38; Fayen, bl. 66), lezen wij dat Baldwinus Baldzo schonk aan S. Pietersabdij: nonnulla propriae hereditatis (...res suas in pago Curtracinse. Fay. bl. 79 ad A. 965): Beverna in pago Curtracinse super fluvium Legia et alia Beverna cum ecclesia et Handelingehim et Tippingehim et Thrasselingehim cum ecclesia et Stenbeca et Tatingehim cum ecclesia et Pottingehim secus fluviolum Viva et forestum Methela ubi possunt saginari mille porei et Sausele ubi cccc et Fri[n]gelingehim quam vendidit ei abba et in foresto Feret silvam juxta fluviolum Fista ubi cccc.’

Een oorkonde van Diederik, graaf van Gent, 969, meldt dat deze graaf schonk aan dezelfde abdij: ‘...sui juris possessionem nomine Frilingim, in pago Flandrensi...’

Dus, hetzelfde goed dat eerst de eigendom is van Baldwinus Baldzo en afgestaan wordt aan S. Pieters, wordt zoo korts nadien in 't bezit gevonden van Diederik en opnieuw geschonken aan gezegde abdij! Daarbij, ditzelfde goed wordt eerst in den oorspronkelijken schenkingsakt van 964 en 't jaar nadien inden ‘liber traditionum’ aangeduid in pago Curtracinse en vier jaar later in denzelfden ‘liber traditionum’ geboekt als liggende ‘in pago Flandrensi’. Dit is niet aan te nemen, te meer dat die pagi twee verschillende en onderscheiden landsverdeelingen waren.

Ongetwijfeld dus zijn Frigelingehim en Frilingim twee verschillende plaatsen.

Waar waren ze gelegen?

1. Frigelingehim kan on mogelijk overeen gebracht worden met Frelinghim-Verlinghem-bij-Armentiers, zooals

[p. 164]

Fayen beweert. Dit blijkt klaar uit den hierboven aangehaalden tekst. Kan het Vryleghem zijn, een gehucht op Hulste, dus op den linker oever van de Leie? Deze meening van Adzo kunnen wij niet aannemen. Beziet eens den tekst. Al de opgesomde plaatsen liggen tusschen de Leie, de Vive (Viva) die door Waereghem, langs Peteghem loopt en zich tusschen Vive-St-Baafs en Vive-St-Elooi in de Leie werpt en eindelijk de Vichte (Fista en bij Fay. bl. 79 Fifta) een bijriviertje van de Vive, dat door Vichte loopt; dus aan de oostzijde van de Leie.

2. Frilingim. Is dit Vryleghem-op-Hulste, al den westkant van de Leie, ‘in pago Flandrensi’? Is het Frelinghien-Verleghem bij Armentiers, in welks nabijheid, te weten te Ennetières, Sint-Pietersabdij uitgestrekte bezittingen had? (Z.V. Lok., bl. 395-396). Daarop kunnen wij voor als nu met geen zekerheid antwoorden.

Goedinge. - Gotthem.

Onder de giften gedaan aan S.-Pietersabdij onder abt Einhard, 814-840, treffen wij aan, benevens verschillende goederen gelegen ‘in pago Curtracense’ (fragment uit de X^e eeuw in pago Curtricinse seu Turnacinse) super fluvium Legia en juxta Leia - nog een goed ultra Leia in Gothengim (fragm. X^e eeuw: Gothemiaogian (sic), waarschijnlijk voor Gothingahem. Biek. 1908, bl. 313).

Tot heden was het algemeen aanveerd dat er hier sprake is van Gotthem bij Deinze. Adzo daarentegen stelt Goedinge voor, een gehucht op Afsné. (Biekorf, 1908, bl. 313-314). Doch daarom moet hij aannemen dat de o in den vermoedelijken vorm: Gothingahem lang is, ‘wat anders ook het waarschijnlijkste is, zegt hij, zooniet zou men eerder Guth-verwachtende zijn.’

Welnu er bestaat een Gutdingahem (Serrure, Cartulaire de Saint-Bavon, bl. 7), en liggende in pago Curtracinse. Zou dat niet Goedinge zijn, op den rechter oever der Leie?

Adzo verwerpt Gotthem, omdat de afleiding van Gothengahem tot Gotthem volgens de taalwetten ‘weinig waar-

[p. 165]

schijnlijk is’. Maar ‘weinig waarschijnlijk’ is nog niet onmogelijk. Ook is, naar ons inzien, hier wel Gotthem bedoeld. Immers, uit de woorden ultra Leia, in tegenoverstelling met de plaatsen aangeduid ‘in pago Curtracense’ en vooral in ‘pago Tornacense’ blijkt het klaar dat Gothengim moet liggen op den linkeroever van de Leie, wat het geval is voor Gotthem en niet voor Goedinge. Voegen wij daarbij dat Sint-Pietersabdij werkelijk goed bezat te Gotthem (V. Lok. bl. 401).

E. Van Cappel