Biekorf. Jaargang 19

[p. 353]

[Nummer 23]

Reisgenooten
(Vervolg van bladz. 336)

TUSSCHEN Wiesbaden en Rüdesheim.

Dien dag had de trein uit Francfurt met ons door den Taunus gevlucht en wij hadden ons in het heuvelig Wiesbaden vermoeid onder het klimmen en dalen. Een oogenblik hadden we gemeend er Leopold II te ontwaren, doch bij nader bestatiging was het ons gebleken dat wij ons op een groot protestantsch dominé met koninklijken zilverbaard vergist hadden. Bij het vallen van den avond waren we uit het station te Wiesbaden heengereisd naar Rüdesheim toe om hier te vernachten. Heel alleen zaten we en wij sluimerden half in van vermoeienis. Wat steekt er waarheid in dat schamel versje van Jules Laforgue: ‘Ah, sapristi, être autre part!’ en daarvoor matten en beulen we, menschen ons af.

Na enkelen tijd werd ik wakker en zag verwonderd twee veertien tot vijftienjarige knapen bij ons zitten. Den glim-

[p. 354]

lach dien ze zooeven op de lippen hadden trachtten zij zoo meteen te onderdrukken. Zichtbaar verwachtten zij een aanspraak; ik vroeg hen of ze ook medereisden naar Rüdesheim. Geeuwend en oogen wrijvend schoot nu ook mijn reisgezel uit zijn dutje en keek tegelijk naar de jongens en zijn reiszak.

Beide knapen antwoordden te samen dat zij aan het tweede station aan deze zijde van Rüdesheim moesten afstappen. Ik wilde eveneens weten of zij nog op school waren, waarop ze zegden dat zij op 15ⁿ Juli ll. van school waren afgebleven en nu aan 't werk in een station waar ze pakjes en brieven moesten uitdragen. Elken zaterdag avond, zooals nu, keerden zij naar huis.

‘Kent ge Bismarck?’ vroeg ik.

Of ze hem kenden! Als om strijd wisten zij al de belangrijke daden uit zijn leven met hun datum mede te deelen. En Moltke kenden ze even goed, en Friedrich-Wilhelm. Dat alles hadden ze moeten van buiten leeren, letterlijk van buiten, uit hun schoolboek en als zij 't niet goed kenden had dit verzuim van vaderlandschen plicht een treurig gevolg voor hun kneukels. Omdat wij nu lachten, ontplooide hun mond insgelijks tot een glimlachje, maar ze schenen toch zelf niet goed te weten waarom. De een vertelde nog dat zijn broeder studeerde op de Real en dat die zou voortleeren.

‘Zijt gij geestelijken?’ vroeg nu de andere belangstellend.

‘Ja.’

‘Katholieke geestelijken?’

‘Zeker.’

Opeens werden zij nog vertrouwelijker en schoven dichter naar ons toe. De grootste fluisterde mij toe dat hij vroeger nog misdiener geweest was.

Ik ondervroeg hen ook over hun aardrijkskundige kennis. Al de duitsche staten met hun hoofdplaatsen en grenzen, en alle ietwat aanzienlijke steden van Duitschland met

[p. 355]

hun ligging, bevolking en nijverheid konden ze zonder de kleinste aarzeling opzeggen.

‘Laten we nu eens zien of ge de aardrijkskunde van het buitenland ook zoo voortreffelijk kent’ zegde ik. ‘Uit welk land zouden wij zijn?’

‘Uit Frankrijk wellicht’ wedervoeren ze bijna tegelijk.

‘Neen, neen, Franschmans zijn we niet. We zouden geen Franschmans willen zijn, want die zijn de vijanden van Duitschland, niet zoo?’

‘Ja zeker, dat heeft onze meester dikwijls gezegd.’

We rezen zoo in hun betrouwen en genegenheid.

‘Nu, raadt toch eens uit welk land we zijn; ons vaderland ligt niet zoo ver van Duitschland af. Die 't raden kan krijgt een Groschen.’

Ze begonnen met Zwitserland, dan Denemarken, dan Oostenrijk, dan Italië. Daar ik het hoofd bleef schudden, gingen ze voort, ongeduldig om elkaar voor te zijn: ‘Engeland-Zweden-Noorwegen?’

‘Ligt het over de zee?’

‘Neen.’

‘Spanje-Portugal-Rusland?’

Ik lachte erbij en dacht dat deze wel de eenige kans in mijn leven zal zijn voor een Rus genomen te worden.

‘Holland?’

Ik roerde niet, doch aan mijn gelaatsuitdrukking meenden ze dat ze 't gevonden hadden.

‘Holland?’ tegelijk.

‘Neen.’

En na een poosje bedenken, alweer:

‘Roumanië-Serbië?’

Er bleef hun nu al niet veel meer over dan te kiezen tusschen Turkije en België. Met het denkbeeld dat zij over een Turk hadden, konden zij toch wellicht onzen persoon niet vereenzelvigen. En zegevierend riepen zij beide:

‘België!’.

Ik stak elk een Groschen toe, maar ze aanvaardden 't niet omdat zij het niet verdiend hadden. Wanneer ik

[p. 356]

hun opwierp dat het een schande was dat ze het laatst aan ons vaderland gedacht hadden, gichelden zij het uit van pret.

Pas had ik hun in 't verder gesprek den naam van Keulen en Strassburg uitgesproken of de eene, die dichtst bij me zat, vroeg of ik nog het liedje over Keulen en Strassburg had gehoord. Ik zegde dat ik het niet kende en hij stond op:

o Strassburg, o Strassburg, du wunderschöne Stadt.

Darinnen liegt begraben so maniger Soldat.

In mijn bovenjas zocht ik een papier op om het op te schrijven, maar de andere reikte mij al dadelijk zijn ‘Contobüchlein’ dat ik moest aannemen. De zanger gerocht echter niet tot het einde, herbegon en herbegon nog eens om de strofen van dat mooie volksliedje door den melodie-band gemakkelijker te kunnen aaneenrijgen, maar hij bleef ten halve haperen, en zoo ook in het keulensch, dat hij even zangrijk begon:

Köln am Rhein, du schönes Städtchen.
Köln am Rhein, du schöne Stadt.

Na herhaalde pogingen kon hij het tot mijn spijt slechts onvolledig voorzingen. Doch ze vroegen mijn adres en zouden beide en misschien nog meer volksliedjes, die in hun streek gezongen werden, gansch afzenden. Halsstarrig weigerden zij wat ik hun voor verzendingsonkost en belooning wilde geven.

Vóór enkele dagen ontving ik uit Duitschland een briefkaart met wat onbeholpen geschrift er op. De twee knapen hadden die afgestuurd en spraken er mij in volle vertrouwelijkheid aan: ‘Lieber Arthur!’ en berichtten mij dat ze den weinigen tijd dien zij overhadden verschillende liedekens hadden bijeengegaard en die opgeschreven in een boekje dat mij aanstonds zou geworden. Gisteren ontving ik het en 't zal mij een geschenkje blijven, duurbaar om zijn poëzie-rijkdom en om het aandenken aan die goedige jongens.

[p. 357]

Nu dat ik hier alleen op mijn kamer mijn herinneringen aan mijn reis naar Duitschland aan 't ophalen ben, hoe blijven mijn gedachten liefst bij u, beste vriendjes: Oswald Maurer, uit Mittelheim en Karl Herber, uit Ostrich? Gij moogt me voort schrijven met het gemeenzame: Du, en onderaan teekenen: Deine Freunde, Karl and Oswald. Ontmoeten wij elkaar nog op den levensweg? Ik wensch en verhoop het.

_**_*

Johann Magnus is waard gekend te zijn. Hij is koster te Rüdesheim en woont daar in de Kirchstrasse, n^r 1, met zijn ouden vader die volgens mijn persoonlijke ondervinding en volgens de volstrekt overbodige inlichting van zijn zoon een beetje: ‘schwerhörig’ is. Hij is - zoo was hij ten minste op 't einde der Augustus-maand - gladgeschoren derwijze dat ge onmogelijk op zijn hoofd iets kunt ontwaren dat op een hairpijltje gelijkt. Hij raadt uw verzoeken eer ge die hebt uitgedrukt, is toegeeflijk en beleefd dat ge er beschaamd bij wordt, weet u den graad der katholiciteit van alle hôteliers te Rüdesheim te bepalen, kan zonder slag of stoot en toch gevolgrijk uw aandacht inroepen op de wijnmerken van zijn zwager, Joh. Veith, kan u zeggen hoeveel en welke geestelijken er in de laatste maand al was 't ook maar voor een half uur op zijn dorp vertoefd hebben, spreekt latijn en maakt er u zoo welgemeend ernstig zijn compliment over dat ge het duitsch vlotweg klapt zóó dat ge het haast zoudt gaan gelooven.

Terwijl ik na mijn mis mijn dankzegging aan 't lezen was, had hij het boek waar ik zooeven mijn naam, mijn geboorteplaats, verblijf en beroep had opgeteekend, met vluggen oogopslag ingekeken. Evenals in alle dingen stelde hij ook veel belang in België. Vooraleer wij heengingen, kon hij niet nalaten ons te bedanken over de mededeeling die we hem gedaan hadden dat er in België twee volkeren woonden, Vlamingen en Walen, en dat ze beide hun eigen taal hadden - iets wat zijn reeds

[p. 358]

groote wetenschap nog wat moest verhoogen. Het deed hem een levendig genoegen te hooren dat onze moedertaal verwant was met de zijne. Nog wilde hij ons vertellen van zijn pastor die om gezondheidsredenen voor vier weken naar de Alpen getogen was, over zijn kapelaan die pas eenige dagen te Rüdesheim benoemd was en die zijn preeken nog niet heel kon evenredigen met de opvatting en het geestespeil der geloovigen maar die het weldra zou kunnen enz. enz. Doch we moesten heen.

Zeker is hij een merkwaardig mensch. En uiterst gedienstig en belangloos daarbij: het drinkgeld schijnt hij, te oordeelen naar de tronie die hij bij 't aanbieden opzet, een diepen haat te hebben toegezworen. Hij is in dit opzicht de tegenvoeter van zijn ambtgenoot in de Liebfrauenkirche te Trier, waar een koster van twee meter lang met eerbied afdwingenden gitzwarten baard - onbetwijfeld de meest ontzagverwekkende burger uit de stad - u met bevende hand naar wat honorarium doet grijpen in uw geldbeugel.

We waren op weg naar het Nationaaldenkmal. Even waren we tusschen twee grauwe hoekhuizen een hobbelig, steil neêrdalend steegje ingeslagen, doch welhaast stonden we bezinnend stil voor verschillende baan-vertakkingen. Een jongmensch met een gansch fashionable kleedij aan 't lijf en een eigenaardig gemaakte pet van groene kleur met gele strepen en twee sterretjes erop, trad op ons toe; hij wou ons op den rechten weg brengen.

‘Zijt ge op de Katholikentage te Düsseldorf geweest, eerwaarde heeren?’ vroeg hij.

We antwoordden: ja, en hij zegde ons dat hij er ook graag zou heengegaan zijn, dat hij verleden jaar te Würzburg en vóór twee jaar te Essen geweest was, maar dat hij ziek gevallen was bij 't buitensporig blokken voor zijn exaam te Bonn en dat hij van den geneesheer zich alle vermoeienis moest ontzeggen. Daarna zette hij ons den toestand der katholieken in de bijzonderste steden van het Rijnland uiteen; hij sprak van Crefeld, Essen, Düsseldorf,

[p. 359]

Gladbach, Aken, Keulen, Bonn, Coblenz en Mainz. Terwijl hij de verschillende voorbijgangers een luiden groet toeriep, deelde hij ons, schijnbaar zonder te moeten nadenken, de volstrekte en betrekkelijke macht der katholieke partij in ieder dezer plaatsen mede met een zekerheid die me zeer verwonderde. Even doctoraal lijnde hij daarna haar dwalingen en verdiensten, haar gevaren en haar toekomst af.

‘Maar we zullen rusteloos strijden’, sprak hij met een onvoorziene drift ‘strijden tegen de Protestanten en de Joden’ en met een zenuwachtige beweging sloeg hij met zijn stok tegen den grond recht vóór zich uit.

Ik zag even naar hem op en merkte op zijn gelaat, onder zijn linker oog en onder aan zijn rechter wang het spoor van twee wonden die getuigden dat hij vroeger ook reeds gestreden had.

‘Niet waar, we zullen strijden?’ herhaalde hij, minder heftig maar blijkbaar even vastberaden.

‘Ja, maar wij zijn niet uit Duitschland.’

‘Waar vandaan komt gij dan, eerwaarden?’

‘Uit België.’

En nadat wij hem Brugge genoemd hadden, verklaarde hij dat hij die stad goed kende. Hij had verleden week een boek gelezen, waar Brugge gedurig vermeld werd. Het was betiteld: ‘Der Löwe von Flandern.’

Onder voorwendsel dat hij vermoeid was, sloeg hij voor wat uit te rusten op de bank aan gindsche linde. En na een wijl stonden wij op; we dankten dien geleerden en, behulpzamen hoogstudent, die de helling vlug afdaalde en, toen hij ons zag omkijken, uit de diepe verte ons nog eens met zijn witten neusdoek achterna wuifde.

Bij de Germania was er af en toe beweging. Menschen kwamen, meest in groepjes, op en andere groepjes verdwenen; sommige zaten stil het reuzenstandbeeld te bewonderen, andere draaiden er rond, lazen op de voorzijde luidop de woorden van: ‘Die Wacht am Rhein’ en

[p. 360]

op de zijkanten de namen der veldslagen van den franschduitschen oorlog. Een Hercules van een generaal met bovenop een grijzen krijgsmantel en een overvloed kruisen en medailles op de borst stond er ook een poosje naar te kijken midden andere minder opvallende menschen en ging dan statig naar de nabijgelegen ‘Gastwirtschaft’.

Maar heden moest hier ook Lorenz Krapp, (Arno von Walden) te vinden zijn op den Niederwald. Hij had het mij geschreven en om malkaar beter te herkennen hadden wij wederzijdsch ons portret afgezonden. Ei! daar heb ik hem in 't oog en meteen heeft hij me ook opgemerkt. Na menigen brief dien we met het gebruikelijk aanbieden van een handdruk eindigden, stonden we vóór malkaar. Hoe het kwam dat we zoo weinig spraken, weet ik niet; toch was het me een innig en onvergeetbaar zielgenoegen van bij het Nationaldenkmal de heerlijke streek daar voor mij uit te bewonderen, terwijl aan mijn zijde de grootste katholieke dichter van Duitschland dezelfde schoonheid aan 't genieten was. Het woud ruischte zoo zangerig stil achter ons; uit alle dorpjes, Rüdesheim, Bingen, Bingerbrück en alom, jubelden de klokken elkaar tegen in een sprankelvloed van kristalheldere slagjes boven de vredige vlakten; de zon goot haar licht op de verrukkende glooiing der heuvelen en op den breeden, blauwendigen Rijn waar de schepen heengleden met vreugdewimpels en muziek. En op dien wonderschoonen zondagvoornoen, waar overal rondom ons licht uitsloeg en geluk uitstraalde, kwamen in mij de weemoed-zwangere verzen op van Krapp:

Das macht so schön der dunklen Dichter Sagen
Und all der groszen Geister Wissenwollen:
Der Schrei nach Licht! nach Glück das bange Fragen.

Arth. Coussens