Biekorf. Jaargang 19

[p. 267]

Een woordeken op-en-weg
Geeft ons Gezelle'n!

't EN is geen nieuws dat ik vertel als ik zegge dat een levend wezen uit natuurdrift niet en kan aleene blijven, noch in zijn weg-en-weer-gewandel noch in zijn werk... noch mensch noch dier! Dat levend wezen moet entwaar bij-zijn of entwat bij-hebben, anders en roert het niet.

Waarom dat? Is aleen-zijn benauwelijk? Of is doen lijk de anderen gemakkelijker dan te doen lijk niemand? Komen beide deze bekommernissen, van benauwdheid en van gemakzucht, in den grond uit op dezelfde vreeze voor onbekenden last? Wie zal er daarop antwoorden? Ik niet. Misschien zal er wel eens een beleerd man opdagen die dat vraagstuk gaat klaarmaken. Doch ondertusschen en van-nu-tot-dan, mogen we gewis een keer zeggen dat veel lieden zouden betamen dat verschijnsel in acht te nemen. Nu dat is gauw gezeid. Hoort!

Eerst vandage van het niet-aleen-willen-wezen.

Te naasten keer van het niet-aleen-willen-werken.

't Mag zijn uit vreeze of niet uit vreeze tegen dat iets vorenvalt: het vee in den bilk kruipt, dooreengenomen, altijd bij een hage of bij een put of bij een stake of bij malkaar. En niet van 't vee in den bilk! Maar neemt alle de dieren effen-op: de schapen op drift, en de konijntjes in 't wilde, en de zwaluwen in de lucht, en de snoeken in den vliet, ze drijven allemaal enkel langs bekende wegen en paden, en ze zoeken malkaar al was het om te vechten ondereen. En de menschen! Waar gaan de menschen liefst om te zitten of te rusten of om entwat te beginnen? Nooit liever dan bij volk, of en zijn ze bij geen volk, dan in een hoek, tegen een drummer, bij een boom, of aan een water. Om uit te gaan vat men een stok of een regenscherm mêe: ‘'t is entwat in uw hand’! En 't vrouwvolk moet een zonnescherm hebben of een moffel, of een handschoe of een netzak, ook lijk entwat ‘in de hand’ of ‘aan de hand’, of zelfs nog... het doet zijn kleed met een sleep

[p. 268]

maken om dien te kunnen moeten-opheffen! En langswaarop trekken die menschen dan voort? Nooit door 't open veld, rechte-door; maar ‘gaat de strate al winkelen, ze gaan al wenden erachter’; ze zwaaien langs en mêe-met het slag. Nooit en stappen de buitenliën midden den steenweg, waar de wagens voorbijhorten; maar dichte langs den dijk stappen ze, op het kronkelend pad. Ongelukkiglijk voor hen, daar spoeden ook wielmannen langs, daar spoken ook krachtwagens voorbij, 't wordt er meer en meer ongerust gaan! In Godsnaam! ze blijven er toch! De steêliën zij integendeel, zijn liever op den steenweg, maar welverstaan op den kant ervan; ze wijken gedurig voor wagens en voerliên voor 't minste dat voorbijvaart, wachten dan geduldig op den zomerweg totdat alles henen is, en terdten daarna terug de eeuwige steenbane op. Zoo gaat het te lande en zoo gaat het ook binnen stad: binnen stad inderdaad is 't juist hetzelfde, uitgenomen dat 't alles 't tegenovergestelde is! Daar gaan de boeren in 't midden der straat, nabij de greppe; en de steeliên wandelen op 't voorland dichte tegen de huizen! Alleman altijd: langs een ware of een ingebeelde reke waarlangs zijn gelijken ook gingen en gaan.

't Is wonder! Maar nooit niemand standvastig van 't eene punt recht op 't ander, of in 't blakke... nevens niets! Op strand is 't liefst gaan dicht-aan 't water; op den dijk drilt eenieder op een duim van den boord; 't eerste dat iemand betracht aan tafel, in een reiswagen, op eenderwelke bank is 't hoekske. Eeuwig en ervig: lijk zoeken naar een steunmiddel om meê kloek te zijn, en niet te duizelen midden 't breede 't opene 't oneindige! Ik weet een vriend, die eens te Roomen midden 't Coliseum stond; en 't schijnt dat dit Coliseum ondenkelijk groot en wijd is... en was mijn vriend daarvan nu gepakt?

Hij moest medeens entwat gaan doen,

dat dravensmoe en drillens-

ocharme hij dikwijls moet, en dat

hij weêr moest, willens nillens.

[p. 269]

Wat gedaan? Mijn vriend vertelde mij nadien dat hij verslegen stond midden die eenbaarlijk oneindige vlakte, en dat hij niet en dorst beginnen; maar eindelijk kreeg hij een gedacht, hij stak zijn stok in den grond, en... bewees eens te meer dat het levend wezen niet en durft handelen of wandelen, zonder eerst hem te gevoelen bij iets dat vaste staat en onbegeefbaar!

Dat is nu in onze dagen zoo, en dat is altijd zoo geweest! In de oude steden loopen alle de straten slonk en krom, geen eene 'n is rechte of langs een touwe getrokken. Waarom? Zuiver-uit omdat ze allen afstammen van wegels die vroeger langs steenen en staken en krochten en huizen slingerden, of liever van wegels die getrapt zijn door menschen die daar overal langs slingerden. 'n Ware er vroeger in een plaatse ‘noch huis noch stake’ geweest, God weet ware er ooit volk derwaard gesukkeld. 't Menschdom is als een dronkaard die in 't vooruitgaan, zoekt naar den kortsten weg, niet van den kroeg naar zijn huis, maar... van den eenen boom naar den anderen... 'n Staan er geen boomen, de dronkaard blijft onderwege, en aldus ook bij gemis van bakenstokken blijft het menschdom steken.

't Is al een heele Jan die 't zal aangaan om aleen in 't onbekende uit te zetten. Hij moet al recht in zijn schoen gaan die zonder boomen in den donkeren kan thuiskomen. En bovendien hij moet een onbeschaamde wezen: want alle de dronkaards rond hem zullen den zot drijven met hem, en ze zullen hem uitschelden voor aleene dronken en beschonken te zijn! trouwens in hun oogen en gaat hij niet als zij!

't Is onbetwijfelbaar b.v., hadden er vroeger staakskens gestaan van-aan Palos tot-aan San-Salvador, dat ze niet en gingen zoolange wachten om Amerika te vinden! Maar er moest eerst een man uitgehaald worden - en ze 'n loopen er niet dikke dezulken - om vooruit te durven zonder staakskens. Want in zee en zijn geen staakskens!

En sprekende van de zee... de wereld is een zee; en lijk in de zee, in de wereld ook en staan er geen staaks-

[p. 270]

kens, of zoo weinig. En om door de wereld te geraken, verstaat-ge me? 't moeten ook al geheele mannen zijn die 't onbevaarde instieren. 't Is jammer, want er zijn voorzeker nog machtig veel Amerika's te vinden.

En zoudt-ge me wel gelooven, lieve Lezer, - en we gaan daarmêe eindigen - in dat beschreven verschijnsel ontwaar ik de reden waarom dat 't zoo lastig is den hedendaagschen Vlaming, verder dan hij zit, het zeegat in te krijgen. De ongelukkige nestelt al 't Zuiden... in 't kleinvisch: hij vangt er vele van dat goed, want 't is mist rond hem en dan stroopt het van bucht. Lacy! Vroegertijds voeren de Vlamingen naar 't Noorden achter haring. Maar krijgt hem nu weêrom naar 't Noorden op, naar 't school haringen dat er hem zoo weinig leiders aanwijzen. Komt! Met andere woorden. De Vlaming ligt met zijn zinnen en zijn zeden vast in 't verfranscht midden. Hij en is er niet aleen, en dus hij is er geren. Maar de wereld der vlaamsche zeden ligt bachten hem, meer en meer blak en bloot en eenzaam en verlaten. Mannen moeten 't zijn, mannen met baarden, die weêrom de vlaamsche wereld zullen durven intrekken. Maar eenmaal dat er zullen zijn, zulke mannen, groote, die uitsteken, die stout zijn en die gelukken, dan zal 't volk achterkomen, eer niet. Zet Vlaanderen vol met vlaamsche huizen en staken, de vlaamsche velden vol met vlaamsche boomen, de vlaamsche steden vol met vlaamsche helden in steen en ijzer, hangt de vlaamsche torens vol met vlaamsche klokken, stopt de vlaamsche gilden vol met vlaamsche vlaggen, laat den Vlaming gevoelen dat hij in Vlaanderen niet op zijn eenigheid en staat om Vlaming te zijn, dat hij niet op zijn eenigheid en gaat, noch en spreekt, noch en zingt, noch en roert, noch en leeft, dat hij Gezelle'n heeft, dat hij staakskens heeft,... en de Vlaming zal wederom durven Vlaming zijn. Eer niet!

J.H.