Biekorf. Jaargang 19

[p. 158]

Kunstkroniek
(Zie blz. 91.)

O.L.V. Kerk: Scherp sloeg de kritiek den toon aan over de werken van 't jaar 07 in onze hoofdkerk, des te milder was het oordeel over de groote herstellingen aan O.L.V. kerk. De opgang die ze maakten in de kunstwereld, en de drukke besprekingen in tijdschriften en bladen⁽¹⁾ maken een lange kritiek overbodig.

Ditmaal brachten het de brugsche temporisators tot heerlijker uitkomsten met hun uitstellingssysteem; verbeteren kon men nog veel, wachten mocht men echter niet. Ook zoolang liep het reeds aan. De studie voor de herstelling van den Westgevel begon in 1875. In 84 maakte bouwmeester Delacenserie zijn eerste ontwerp op, maar zou dat wel eene herstelling mogen heeten? De studie over den bouwtrant der aloude kollegiaal was nog niet begonnen; men had niet eens de vele ontsierende bijbouwen der latere eeuwen neergeworpen om de nog bewaarde oorspronkelijke deelen - die hier natuurlijk den weg moesten wijzen - aan 't licht te brengen. Ook werd het ontwerp, dat een gevel bedroeg heelemaal nieuw voor schikking en materiaal, van kant gewezen door het provinciaal berek voor kunstgebouwen in 89. De hoogst verdienstelijke baron Jan Bethune was de commissie op den rechten weg voor: het was hier immers zaak een ouden bouw in zijn oorspronkelijken staat te herstellen, niet een nieuwen op te richten. Eerst nu vatte men de studie ernstig aan. Jaar op jaar maakte baron Bethune merkwaardige verslagen op voor het provinciaal berek. Met den ingang van 't jaar 98 werden de onbeduidende nuttelooze voorbouwen neergehaald, de bouwvallige geveltorentjes afgebroken en ruim 8 jaar mochten we daar een aardigen puinhoop bewonderen. Een groote stoot aan de zaak brachten de herstellingen aan de binnenkerk door den kundigen bouwmeester De Wulf⁽²⁾. In October 1900 begon hij de herstelling der vensters van het middenschip. Het aangevatte werk vereischte een onderzoek van het triforium zoo smaakloos verminkt rond 1760. Daar nu ontdekte men de handleidende overblijfselen voor de herstelling. Op den binnenmuur van den eindgevel, weerzijden het groote venster, teekende zich een arcatuur af, voortzetting van het triforium. Hierdoor was de schikking gedeeltelijk aangeduid. Het triforium zou zich ook aan deze zijde op den eindgevel voortzetten door eene arcatuur, in het middendeel tot venster opengewerkt;

(1) La Patrie, passim; Burgerwelzijn, 27-3-05; Bulletin des métiers d'art, afl. Aug.-Sept. 06.

(2) Zie Annales Émulation, 1904.

[p. 159]

daarboven zou zich een grooter venster, een triplet⁽¹⁾, afteekenen in den trant der nog overgebleven vensteropeningen der kerk. Soortgelijke vensters vindt men veelal in de Doornijksche bouwen der 13^de eeuw. (Pamele te Oudenaarde; O.L.V., St Quinten, St Jakob, enz., te Doornijk.)

Staat het nu eenmaal vast dat oorspronkelijk de Lieve Vrouwe kerk, voor het oudste gedeelte althans niet een overwelving kreeg⁽²⁾, maar hoogstens een berdelen bekleeding die dieper in de dakkapping stak, dan was ook het middenschip hooger dan nu, en zeker het venster in den eindgevel grooter. De oorspronkelijke schikking, moest wel gewijzigd worden. Eens dat de stelling zal weggeruimd worden, zullen we zien of die driedubbele, bijna evenhooge verdeeling het uitzicht niet schaadt.

De twee zijtorentjes dragen een steenen bedekking: Dit is een grove dwaling bij een herstellen. Niet één voorbeeld kan men aanhalen van dergelijke bekroning in de Doornijksche bouwkunst der I3^de eeuw. Men bezigde schaliën, of nog, bij ons, daktegels. Een nog grootere misslag is het weglaten van het vooruitkomend kerkportaal. Hier was het strijd tusschen archeologen en meer moderne beheerders van bruggen en wegen, voorstaanders van een ongelukkig straatverbreeden. De poortopening is misschien wel te wijd.

Eene opmerking nog. Het oudste deel der Lieve Vrouwekerk, waar de gevel aan toehoort, werd tot nog toe algemeen aan 1180-82 toegeschreven: De tekst echter waarop de onderstelling rugsteunde heeft niet het minste betrek op onze kerk⁽³⁾.

De bewijsvoering uit het bouwmateriaal afgeleid is niet overtuigend. Eene vergelijkingstudie met onze andere kerken uit de 13^de eeuw (Pamele te Oudenaarde 1234, koor der S^t Maartenskerk te Iper 1221), zou eerder de onderstelling steunen, die J. Weale reeds in 1884 vooruitzette: ‘Il n'y a aucune partie qui remonte au delà de 1225’⁽⁴⁾.

In de Magdalenakerk te Brugge heeft men - April 1908 - een brandvenster aangebracht onder den toren. Het draagt twee hoofdfiguren David en Cecilia omringd met een krans zwevende engelen. De ronde lijn van den engelenkrans breekt de vlucht van het venster; de figuren mochten slanker zijn en meer karakter inhebben. Over

(1) Triplet is een verstervorm eigen aan de overgangsperiode en den vroegsten gothischen bouwtrant; het bedraagt drie saamgebrachte vensteropeningen, waarvan het middenste de nevenstaande beheerscht.

(2) Zoo het De Wulf afdoende bewijst Annales Émulation, 1904, bl. 403.

(3) Zie Ann. Ém., 1906.

(4) Bruges et ses environs, bl. 109.

[p. 160]

kleuren spreken we liefst niet; enkel kunnen we de vraag niet doodzwijgen hoelang men nog stelselmatig over gezonde en onwrikbare kunstprinciepen heen zal stappen? Een venster blijft toch venster, en kleurglas, blijft toch glas, en daarom doorzichtig. De ouderen, en bij hen kan men voor vele zaken school gaan, wisten wel reliëf en schaduweffekt te bekomen, heel anders en heel wat redelijker dan door het aanbrengen van zwarte vlekken; een lijn, soms de loodinzetting was daartoe voldoende. Die drift om aan modern te doen mag niet een schuilmanteltje worden voor heel iets anders. De glasramen over korten tijd door een ander glasschilder in de kerk geplaatst zijn niet onverbeterlijk, maar voor wie de vergelijking opmaakt tusschen de ramen met heiligenfiguren in de nevenbeuken en het nieuwste werk onder den toren, is het verschil oogopvallend. De eerste hebben eene wat overdreven gele tint, maar missen die ontsierende vlekken. Ook kunnen de onziende figuren van David en Cecilia niet eens op den rang komen der aanvallende heiligenteekeningen in het lagere kerkgebouw.