Biekorf. Jaargang 19

[p. 33]

[Nummer 3]

Reukwerk

VAN over ouds bestond, onder de menschen, 't gebruik van balsem en reukwerk. De kemels der Ismaeliten, die Joseph van zijne broeders afkochten voor dertig zilverlingen, waren geladen met geurkruiden, hars ofte boomwas en myrrhe: ‘et camelos corum, portantes aromata et resinam et stacten in AEgyptum’. Dat deze zoetstoorende reukstoffen bestemd waren voor Egyptenland, is een reden te meer om te gelooven dat het, duizenden jaren voor Christus-tijd, in de adellijke huizen van Egypten, zede en geplogentheid was allerhande lieflijke geurigheden te bezigen.

Als ge nu ievers bij treffelijke menschen toevalt, 't eerste dat de onthalende gastvrouw doet, is scherp kijken of gij behoorlijk uwe schoenen afschreept, en uwe voeten afvaagt; ja, op de matten naar de laatste mode staat er nu in blekkende boekstaven geschreven: ‘Vaag uwe voeten af!’ In de groote huizen van het oude Thebe waren de

[p. 34]

lieden beleefder. In den lochting stond er een slave veerdig om uwe zolen los te maken en uwe voeten te wasschen en met reukwater te begieten. En als ge dan bij Mijnheer en Madame Sesostris binnengelaten waart, kwamen andere dienaars te voorschijn, om uw hoofd met zoete geurigheden te bestrijken, u eene water-lelie ter hand te stellen, en eenen krans roozen rond uwen hals te vlechten. Was dat niet geestig? 't Gene ons min zou aangestaan hebben, was dat de laatste overledene van den huize, keurig en geurig omwonden wel is waar, maar toch met zijn dood lijf, aan tafel zat. Maar hij en at noch en dronk, en dat was voor zijne overblijvende stambroeders een voordeel: zij aten en dronken te zijner eere!

De Joden ook waren groote liefhebbers van reukstoffen: de zalen hunner huizen stoorden er van; hun hoofdhaar geurde er naar; aan hunne halsketens hongen kleine goudene of zilveren dozen vast, behelzende bizam, olie van roozen, saffraan en anderen bucht. 't Gebruik der geuren was door eene wet bepaald, en aan niemand was het veroorloofd voor zijn eigen gebruik den wierook te bezigen die tot den dienst des Heeren in den Tempel verbrand werd. Het branden van wierook is ten anderen altijd aanzien geweest als een teeken van aanbidding, en het weigeren van een graantje wierook, de roomsche keizers of de valsche goden ter eere, op het vuur te werpen, heeft duizenden kristenen de marteldood doen sterven.

De Grieken waren bovenal ingenomen met den wazem welriekender bloeiselen, en op hunne hoogdagen, waren de tafels bedekt en de wanden hunner eetzalen behangen met roozen en allerlei andere zoetgeurende bloemen. Die geur-liefhebberij waaide over naar Roomen, en 't en leed geenen tijd of er stond te Roomen een geheel gehuchte reukstof-winkels, hieraan kennelijk dat er boven de voordeur een kapeelke savie uitstak, of een takske rozemarijn. Plinius, de oudere, die altijd het aardigste uitzoekt en achterhaalt, vertelt dat er alle jare voor meer dan een millioen reukstoffen uit Indie en Arabie naar Roomen

[p. 35]

overgebracht werd, bij zooverre dat Crassus en Julius Caesar eene wet uitgaven: ‘Ne quis venderet unguenta exotica’. Maar 't en hielp niet. Menschen, huizen en tempels druipten van 't vet; kleederen, winkelware en tafelgerief, 't stoorde en 't straalde, 't blonk en 't stonk van de olie, 't smout en 't smeer. Daar waren er die reukwerk aten en dronken, om wel te rieken langs binnen en buiten. 't Ging zooverre dat vaandels en adelaars, in de legerkampen, op de feestdagen met pommade bestreken werden. Keizer Nero zalfde met reuksmout de zolen zijner voeten.

Maar nooit en nievers werd er, in reukstoffen, meer geld verkwist dan aan 't hof van England, tijdens koningin Elisabeth. In de feestzalen stonden open vuren waarop allerhande wierook lag te branden. En de edellieden kwamen opgestreken, met elk een welriekende mentebolle in zijn mond en met zijnen eigenen geur in zijn kleederen. En de machtige koningin onthaalde ze, hebbende aan hare handen dat prachtig paar liefstoorende, en van de edelsteenen blinkende handschoenen, dat zij, als de rijkste en schoonste gifte haars levens, van den Graaf van Oxford ontvangen had. Over tafel, stond er, naast elken gastvriend, een groote schale reukwater. Te dien tijde waren de vorken in England nog onbekend: elk stekte de brokken met zijn vingers, zoo wij nu nog plegen te doen om 't kopke van een sneppe uit te zuigen of om een lijsterke af te peuzelen. Nu, dat reukwater diende om die heeren hunne vuile, vette vingers te laten afwasschen.

Of 't gebruik der reukstoffen nu nog in zwang is! Op den vuilsten onderrok hangt er een catoenen kleedje dat een stralend speur euvelriekende wazems achterlaat. Zoo lang zij aan dieren, planten en bloemen ontnomen werden, meest uit verafgelegene streken, waren de reukstoffen kwa' krijgs; maar sedert dat de scheikunde haren haak in 't spel geslegen heeft, bekomt men voor een kluite een geheelen pot pommade.

Is er in 't gebruik van al die geurstoffen eenig nut gelegen? Eertijds was uitwendige welriekendheid aan-

[p. 36]

schouwd als een teeken van inwendige reinheid, of als een middel om inwendig zuiver te worden: ‘Asperges me hyssopo et mundabor!’ De geneesheeren van over tijd hadden veel beschot in reukmiddelen, en gebruikten ze ruim om zenuwziekten te genezen. Koning Lear, in Shakespeare, na zijnen schabouwelijken uitval tegen de onzedigheid der edelvrouwen van zijnen tijd, vraagt een graantje reukwerk om zijne inbeelding te herstellen. En lady Macbeth, in haren ontstelden wandelslaap, roept zuchtend dat al de reukstoffen uit Arabie zouden onvoldoende zijn om den moordgeur van hare handen af te vagen.

Dat de eene geur den anderen verjaagt of verduikt, is vast en zeker. Als ik een ziekenkamer binnentrede, en dat, zoo 't al gebeurt, de reuk van een veuzend bladje reukpapier in mijnen neus straalt, weet en raad ik evengauw wat er op gang is of geweest is. Ik zegge ‘salut!’ en ik richte mijne schreden verder.

Heilzaam en verkwikkend is de reuk die, ten springtijde, uit de verschgedolvene aarde oprijst. Maar 't liefste dat ik rieke is nog, 's morgens vroeg langs de bane, de stralende geur van een rookende pijpe vlaamschen tabak.

D^r Lauwers